İçeriğe atla

Qikiqtaaluk İnuitçesi

Qikiqtaaluk İnuitçesi
Qikiqtaaluk uannangani & nigiani
Ana dili olanlarKanada (Nunavut)
Dil ailesi
Varsayılan
  • Qikiqtaaluk İnuitçesi
Yazı sistemiİnuit hece yazısı
Dil kodları
ISO 639-3
İnuit dilleri coğrafyası:
Qikiqtaaluk uannangani (eflatun)
Qikiqtaaluk nigiani (lâcivert)

Qikiqtaaluk İnuitçesi ya da Baffin İnuitçesi (Doğu Kanada İnuitçesi Qikiqtaaluk uannangani & nigiani, İngilizce Baffin), Kanada'nın Nunavut bölgesinde Baffin Adası başta olmak üzere Qikiqtaaluk Bölgesinde konuşulan Kuzey Qikiqtaaluk İnuitçesi ile Güney Qikiqtaaluk İnuitçesinin oluşturduğu lehçe birliği.

Diyalekt ve kabileleri

2 lehçe ve 4 alt lehçesi bulunur:[1]

  • Kuzey Qikiqtaaluk İnuitçesi (İnuitçe Qikiqtaaluk uannangani, Inuktitut; İng. North Baffin dialect, North Qikiqtaaluk dialect). ᐃᒡᓗᓕᒃ (Iglulik/Igloolik), ᓴᓂᕋᔭᖅ (Sanirajaq/Hall Beach), ᒥᑦᑎᒪᑕᓕᒃ (Mittimatalik/Pond Inlet), ᑲᖏᖅᑐᒑᐱᒃ (Kangiqtugaapik/Clyde River), ᐃᒃᐱᐊᕐᔪᒃ (Ikpiarjuk/Arctic Bay), ᓇᓂᓯᕕᒃ (Nanisivik), ᖃᐅᓱᑦᑐᖅ (Qausuittuq/Resolute) ve ᐊᐅᔪᐃᑦᑐᖅ (Aujuittuq/Grise Fiord) şehirlerinde konuşulur.
    • Tununirmiut şivesi (İng. Tununirmiut subdialect). Konuşan kabileler: Nedlungmiut, Tununirusirmiut, Tununermiut, Mittimatalingmiut (halk) Mittimatalingmiutut (dil), Aggomiut, (?) Pilingmiut
    • Iglulirmiut (İng. Iglulingmiut subdialect)
  • Güney Qikiqtaaluk İnuitçesi (İnuitçe Qikiqtaaluk nigiani, Inuttitut; İng. South Baffin dialect (sensu lato), South Qikiqtaaluk dialect). ᑲᖏᖅᑐᒑᐱᒃ (Kangiqtugaapik/Clyde River), ᕿᑭᖅᑕᕐᔾᔪᐊᖅ (Qikiqtarjuaq/Broughton Island), ᐸᖕᓂᖅᑐᐅᖅ (Pangniqtuuq/Pangnirtung), ᐃᖃᓗᐃᑦ (Iqaluit/Frobisher Bay), ᑭᖕᒥᕈᒃ (Kingmiruk/Lake Harbour) ve ᑭᙵᐃᑦ (Kinngait/Cape Dorset) şehirlerinde konuşulur.
    • Güneydoğu şivesi (İng. Southeast Baffin subdialect, East Baffin dialect). Konuşan kabileler: Akudnirmiut, Padlimiut, Qinguamiut, Saumingmiut, Kingnaitmiut, Qinguamiut, Okomiut, Talirpingmiut
    • Güneybatı şivesi (İng. Southwest Baffin subdialect, South Baffin dialect (sensu stricto)). Konuşan kabileler: Kingarmiut ya da Sikosuilarmiut (İng. Cape Dorset dialect), Akuliarmiut, Nugumiut, Qaumauangmiut

Nüfus

2001 Kanada İstatistiklerine göre Qikiqtaaluk İnuitçesi konuşanların sayısı:[2]

Diyalekt(ler) Yerleşim Yetişkin İnuit nüfus (15 yaş ve üzeri) Çok iyi ya da nispeten iyi konuşanların yüzdesi Evde tamamen ya da çoğunlukla konuşanların yüzdesi
Kuzey Hall Beach
(ᓴᓂᕋᔭᒃ Sanirajak)
330 100 97
Kuzey Igloolik
(ᐃᒡᓗᓕᒃ Iglulik)
670 100 96
Kuzey (hatta Nunavik) Resolute
(ᖃᐅᓱᐃᑦᑐᖅ Qausuittuq)
Kuzey (hatta Nunavik) Grise Fiord
(ᐊᐅᔪᐃᑦᑐᖅ Aujuittuq)
Kuzey (hatta Güney) Nanisivik
(ᓇᓂᓯᕕᒃ Nanisivik)
Kuzey Arctic Bay
(ᐃᒃᐱᐊᕐᔪᒃ Ikpiarjuk)
380 100 92
Kuzey Pond Inlet
(ᒥᑦᑎᒪᑕᓕᒃ Mittimatalik)
650 98 92
Kuzey Clyde River
(ᑲᖏᖅᑐᒑᐱᒃ Kangiqtugaapik)
430 100 91
Güney Qikiqtarjuaq
(ᕿᑭᖅᑕᕐᔪᐊᖅ Qikiqtarjuaq)
320 97 94
Güney Pangnirtung
(ᐸᖕᓂᖅᑑᖅ Pangniqtuuq)
740 97 83
Güney (hatta Kuzey) Iqaluit
(ᐃᖃᓗᐃᑦ Iqaluit)
1.880 91 63
Güney Kimmirut
(ᑭᒻᒥᕈᑦ Kimmirut)
250 96 88
Güney Cape Dorset
(ᑭᙵᐃᑦ Kinngait)
640 98 95

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2012. 
  2. ^ Shelley Tulloch (2005), Aulapkainahuarniq Inuit Uqauhiinnik Nunavunmi ᐃᓄᐃᑦ ᐅᖃᐅᓯᖕᒋᑦ ᐊᔾᔨᐅᓇᖏᑦᑐᑦ ᓄᓇᕗᒻᒥ Preserving Inuit Dialects in Nunavut[], research report. Prepared for the Office of the Languages Commissioner of Nunavut Iqaluit, Nunavut, January 2005

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İnuit halkları</span> “İNUİT" bir halk topluluğunun ismi

İnuit halkları, Arktik bölgede, Alaska, Kanada ve Grönland'da yaşayan Eskimoların ayrıldığı iki ana koldan biri. Diğer kol Yupik halklarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Eskimo - Aleut dilleri</span>

Eskimo - Aleut dil ailesi, Grönland, Kanada, Alaska ve Sibirya'nın belli bölgelerinde konuşulan dillerdir. Eskimo - Aleut halklarının ana dilleridir.

<span class="mw-page-title-main">İnuitler</span> Halk

İnuitler ya da Kanada İnuitleri, Kanada'nın Kuzey Kanada denen bölümünde yaşayan İnuit kolundan Eskimo halklarının ortak adı. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 30.500 kişilik nüfustan 24.500 kadarı anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">Na-Dene dilleri</span>

Na-Dene dilleri, Kuzey Amerika'da Na-Dene Kızılderilileri tarafından, ABD, Kanada ve ufak bir kısmı da Meksika’da konuşulan diller ailesidir.

<span class="mw-page-title-main">Batı Kanada İnuitleri</span>

Batı Kanada İnuitleri, Kanada'da Kuzeybatı Toprakları'nda ve birazı da Yukon'da yaşayan İnuitlerin bir kolu.

<span class="mw-page-title-main">Batı Kanada İnuitçesi</span>

Batı Kanada İnuitçesi, Kanada'da Batı Kanada İnuitleri tarafından konuşulan İnuit dilleri kolundan bir Eskimo dili.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Kanada İnuitçesi</span>

Doğu Kanada İnuitçesi, Kanada'da Doğu Kanada İnuitleri tarafından konuşulan İnuit dilleri kolundan bir Eskimo dili.

<span class="mw-page-title-main">Nunatsiavut İnuitçesi</span>

Nunatsiavut İnuitçesi ya da Labrador İnuitçesi, Kanada'da yaşayan Nunatsiavut İnuitleri (Nunatsiavummiut) tarafından konuşulan İnuit dilleri kolundan Doğu Kanada İnuitçesinin bir lehçesidir. Nunavik-Nunatsiavut lehçe grubunda sınıflandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Aivilik İnuitçesi</span>

Aivilik İnuitçesi, Kanada'nın Nunavut bölgesinde ᓴᒡᓕᖅ, ᐃᒡᓗᓪᓕᒑᕐᔪᒃ ve ᑲᖏᖅᖠᓂᖅ şehirlerinde Aivilik İnuitleri tarafından konuşulan Doğu Kanada İnuitçesinin Kivalliq-Aivilik grubundan lehçesi.

<span class="mw-page-title-main">Kivalliq-Aivilik İnuitçesi</span>

Kivalliq-Aivilik , Kanada'nın Nunavut bölgesinde konuşulan Kivalliq İnuitçesi ile Aivilik İnuitçesinin oluşturduğu lehçe birliği.

<span class="mw-page-title-main">Kivalliq İnuitçesi</span>

Kivalliq İnuitçesi, Kanada Nunavut'ta Kivalliq Bölgesinde yaşayan Kivalliq İnuitleri tarafından konuşulan Doğu Kanada İnuitçesi içinde Kivalliq-Aivilik grubunun lehçesi. Batı Kanada İnuitçesine yakınlaşan yönleri bulunur ve bazen onun lehçesi olarak da sınıflandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Kivalliq İnuitleri</span>

Kivalliq İnuitleri ya da Kivallirmiutlar, Kanada'nın Nunavut bölgesinde anakaranın doğu kıyılarında, Hudson Körfezinin batısında yaşayan Kanada İnuitlerinden Eskimo halkı. Doğu Kanada İnuitçesi içinde sınıflandırılan dilleri Kivalliq İnuitçesi (Kivallirmiutun) olup Kivalliq-Aivilik üst grubunda ele alınır. Rengeyiği İnuitleri kültür grubunda yer alırlar; fakat, dilce en yakın akrabaları olan Aivilik İnuitleri bu grupta değil İglulik İnuitleri kültür grubundandır.

<span class="mw-page-title-main">Nunavut İnuitleri</span>

Nunavut İnuitleri, Kanada'nın Nunavut özerk bölgesinde yaşayan İnuitleri topluca nitelemek için kullanılan ad. Dil temelli sınıflandırmaya göre Nunavut'un asıl ahalisi Doğu Kanada İnuitleri ile esas olarak Kuzeybatı Topraklarının ahalisi olan Batı Kanada İnuitleri olmak üzere iki ana grup olarak ele alınır. Her iki grubun dili de, Doğu Kanada İnuitçesi Inuktitut, Batı Kanada İnuitçesi ise Inuinnaqtun adı altında Nunavut'un resmi dilleridir.

Natsilik İnuitçesi ya da Netsilik İnuitçesi, Kanada'da Nunavut özerk bölgesinde yaşayan Batı Kanada İnuitlerinden Natsilik İnuitleri tarafından konuşulan Batı Kanada İnuitçesinin bir lehçesidir ve İnuit hece yazısı ile yazılsa da yazı dili değil konuşma dilidir. Nunavut'taki resmi diller arasında yer almaz.

<span class="mw-page-title-main">İnuinnaq İnuitçesi</span>

İnuinnaq İnuitçesi ya da İnuinnait İnuitçesi, Kanada'da Kuzeybatı Toprakları ile Nunavut özerk bölgesinde yaşayan Batı Kanada İnuitlerinden İnuinnait İnuitleri tarafından konuşulan Batı Kanada İnuitçesinin bir lehçesidir ve Kuzeybatı Topraklarında Latin alfabesi ile Nunavut'ta İnuit hece yazısı ile yazılmaktadır. Kuzeybatı Topraklarının 11 resmî dilinden ve Nunavut'ta ise 4 resmî dilden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Nunavik İnuitçesi</span>

Nunavik İnuitçesi ya da Nunavimmiut İnuitçesi, Kanada'da Québec eyaletinin özerk Nunavik ilçesi ile Nunavut eyaletinin Sanikiluaq adasında yaşayan Nunavik İnuitleri (Nunavimmiut) tarafından konuşulan Doğu Kanada İnuitçesinin bir lehçesidir. Nunavik-Labrador lehçe grubunda sınıflandırılır. Kanada 2001 nüfus sayımına göre Nunavik'teki 12.000 kişilik etnik nüfustan % 90 kadarı ana dillerini konuşabiliyor. İnuit hece yazısı ile yazılır. Güney Qikiqtaaluk (Baffin) İnuitçesine benzer. Fakat, idari olarak Nunavut'tan ayrı olması ayrışmayı körüklemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Nunavik-Nunatsiavut İnuitçesi</span>

Nunavik-Nunatsiavut İnuitçesi ya da Quebec-Labrador İnuitçesi, Kanada'nın Nunavik ve Nunatsiavut bölgelerinde konuşulan Nunavik İnuitçesi ile Nunatsiavut İnuitçesinin oluşturduğu lehçe birliği.

<span class="mw-page-title-main">Merkezî Kanada İnuitleri</span>

Merkezi Kanada İnuitleri ya da Merkezî İnuitler veya Merkezi Eskimolar, Kanada'nın Kuzeybatı Toprakları ile Nunavut topraklarında yaşayan Kanada İnuitlerinden Eskimo kültür grubu.

<span class="mw-page-title-main">Grönland İnuitleri</span>

Grönland İnuitleri, Danimarka'ya bağlı özerk Grönland'da yaşayan İnuit kolundan Eskimo halkı. 2012 yılı itibarıyla nüfusları 51.349 kişidir. Dillerinin batı şivesi Grönland'ın resmi dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Batı Grönland İnuitleri</span>

Batı Grönland İnuitleri, Danimarka'ya bağlı özerk Grönland'ın batısında Kitaa bölgesinde yaşayan İnuit kolundan Grönland İnuitlerine bağlı Eskimo halkı. Nüfusları 44.000-50.000 arasındadır ve Grönland nüfusunun yaklaşık % 80-88 kadarına denk gelir.