Qerzeç Şırıhuqo - Turkipedia

Tığuj Şırıhuqo Qerzeç

Natuhay lideri
Kişisel bilgiler
Doğum	1799 Natuhay, Çerkesya
Ölüm	1880 (80-81 yaşlarında) Çerkesya
Milliyeti	Çerkes
Dini	Sünni İslam
Askerî hizmeti
Bağlılığı	Çerkesya
Çatışma/savaşları	Rus-Çerkes Savaşı Lazarevski Kuşatması Mihaylovski Kuşatması Velyaminovski Kuşatması

Qerzeç Tığuj Şırıhuqo (Adigece: Къерзэч Шырыхъукъо Тыгъужь; Rusça: Тугуж Шурухуко Керзек; 1799-1880), Çerkes askerî komutan ve Natuhay boyunun liderlerinden biri. Rus-Çerkes Savaşı'na katılmıştır.^[1]

Biography

Gençliğinden beri savaşlara katılmıştır. Yeçenıqo kardeşler gibi o da Rus topraklarına baskın yapıyor ve esirleri serbest bırakıyordu. Onun liderliğindeki müfreze, Karadeniz kıyı şeridinin Rusya tarafından işgal edildiği 1840 savaşlarında aktif rol aldı. Birçok efsanenin ve tarihi şarkının kahramanı oldu. Dövüş sanatları, askeri yetenekleri ve cesareti ona sadece Kafkasya'da değil, aynı zamanda (yabancı temsilciler sayesinde) Avrupa devletlerinde de büyük ün kazandırdı.^[1] İngilizlerin anılarında çok renkli bir figür, yılmaz bir karaktere sahip korkusuz bir şövalye olarak karşımıza çıkıyor. James Bell ona "Aslan Yürekli Çerkes Richard" adını verdi.^[1]

Çerkes soykırımı sırasında Osmanlı topraklarına sürgün edildi ve 1880 yılında orada öldü.^[2]^[3]

Onu kişisel olarak çok iyi tanıyan James Bell, onun hakkında şunları söyledi:^[1]

Orta yaşlı bir asilzade ve çok cesur bir adamdı; yılmaz cesareti, atılganlığı, soylu cömertliği ve karakterinin aşırı canlılığı nedeniyle hemşerilerim ve ben her zaman istemeden de olsa ona büyük ilgi duymuştuk.

Bell onu takip etti ve şunları söyledi:^[1]

Oldukça güçlü yapılı, uzun boylu, hayat dolu, eğlence ve aktivite dolu bir adamdır; ve o yavaş yavaş ilerlerken, Aslan Yürekli Richard'ın Sarazenlere meydan okuduğunu düşündüm, ama sahnenin bir son bulmasını diledim, çünkü yarattığı ilgi çok acı vericiydi, özellikle de "Kurt" Tuguz ve ben çok iyi arkadaş olmuştuk.

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d ^e Bell, James Stanislaus (1840). Journal of a Residence in Circassia During the Years 1837,1838, and 1839 (İngilizce). E. Moxon.
^ Açumıj, Hilmi (2021). "Milletin Özgürlüğü İçin Canla Başla Mücadele Ettiler!". cherkessia.net. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021.
^ Пэнэшъу, Аскэр (21 Mayıs 2021). "Лъэпкъым ишъхьафитныгъэ псэемыблэжьэу фэбэнагъэх — Адыгэ макъ" (Adigece). 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023.

Bell, James (1840). Journal of a residence in Circassia during the years 1837, 1838 and 1839 (2 volumes). Londra. s. 422.

İlgili Araştırma Makaleleri

Çerkesya, günümüzde Rusya sınırlarında kalan Kuzeybatı Kafkasya'da var olmuş tarihî ülke ve bölge. Rus-Çerkes Savaşı sonucunda Çerkesya yıkılmış ve Çerkes nüfusunun %75-90'ı topluca katledilmiş, kalan Çerkeslerin büyük kısmı da Osmanlı topraklarına sürülmüştür.

I. Richard veya Aslan Yürekli Richard, İngiltere Krallığı'nın 1189-1199 tarihleri arasındaki kralı. İngiltere Krallığı'nı 1154 ve 1485 yılları arasında yöneten Fransız asıllı Plantagenet Hanedanı'na mensup olan I. Richard, İngiltere Krallığı'nın tamamını ve Fransa'nın yarısını kapsayan bir bölgeye egemen olan Angevin İmparatorluğu'nun da hükümdarıydı.

Rus-Çerkes Savaşı, 17 Temmuz 1763'te (E.U.) Rusya'nın Çerkesya'da hak iddia etmesi ve Çerkeslerin bunu reddetmesi ile başlayan, 21 Mayıs 1864'te (E.U.) son Çerkes ordusunun mağlup edilmesiyle sona eren askerî mücadele. Savaş 101 yıl sürmesi sebebiyle hem Rusya hem de Çerkesya tarihindeki en uzun savaştı.

Ubıhya, tarihî Çerkesya'nın bölgelerinden birisiydi. Bir Çerkes boyu olan Ubıhlar burada yaşıyordu. Soçi civarlarında bir bölgeydi ve Habzeism dininde önemli bir rol oynadığı için saygı duyuluyordu. Ubıhya, Berzeg ve Dişan aşiretleri ve seçimle başa gelen yaşlılar tarafından yönetiliyordu. Rus-Çerkes Savaşı sırasında en son Rus kontrolüne Ubıhya girdi.

<span class="mw-page-title-main">Seferbiy Zaneqo</span>

Seferbiy Zaneqo, Çerkesya Konfederasyonu'nun 1859-1860 arasında lideri olan Çerkes siyasetçi, diplomat ve askeri kumandan. Rus-Çerkes Savaşı'nın çeşitli aşamalarında hem askerî hem de siyasî olarak yer aldı. Batıda Çerkes bağımsızlık davasını savundu, bölgede Osmanlı İmparatorluğu'nun bir temsilcisi olarak hareket etti. Hayatının sonunda Zaneqo, Çerkes bağımsızlık hareketinin lideri hâline gelmişti.

Tığujıqo Qızbeç Şeretlıqo, Çerkes aristokrat, asker ve komutan. Rus-Çerkes savaşı sırasında düşman hatlarına baskınlardaki başarılarıyla öne çıktı. Rus İmparatorluğu'ndan taraf değiştirmek veya savaşmayı bırakmak için on kez teklif aldı ancak reddetti. Kendisini tanıyan James Bell, ona "Çerkesya Aslanı" denildiğini kaydetmiştir. Kayıtlarda kaybettiği bir muharebe yoktur. Şapsığ bölgesine liderlik etti.

Çerkes bayrağı, tarihî Çerkesya'nın ve modern Adigey Cumhuriyeti'nin resmî, dünya çapındaki Çerkeslerin ise millî bayrağıdır. Yeşil zemin üzerinde dokuzu yay, üçü yatay şekilde on iki altunî yıldız ve üç çapraz oktan oluşur. Seferbiy Zaneqo ve David Urquhart bayrağın tasarımcısı olarak kabul edilir. Her yıl 25 Nisan günü Çerkesler tarafından Çerkes bayrak günü olarak kutlanır. Çerkes bayrak günü aynı zamanda Abhazya'da kutlanmaktadır.

James Stanislaus Bell, İskoç tüccar, maceracı ve yazar. Çerkesya'ya seyahat etmiş ve Rus-Çerkes Savaşı'na Çerkeslerin yanında katılmıştır. Bu sırada anılarını yazarak yayınlamıştır.

Canbolat Boletıqo, Çemguy baş prensi, Çerkes askeri komutan ve aristokrat. Rus-Çerkes Savaşı'nın en etkili isimlerinden biriydi. Soylu Boletıqo ailesindendi.

Çerkes milliyetçiliği, dünya çapında Çerkesler arasında Çerkes kültürünü muhafaza etme, Çerkes dilini koruma, Rusya tarafından işlenen Çerkes Soykırımı hakkında farkındalık yayma, Çerkesya'ya geri dönme ve orada bağımsız bir devlet kurma hareketidir. Bazı Çerkes milliyetçileri Adigece ve Kabardeyce ayrımını yok ederek tek standart Çerkes diyalektinde birleşmeyi de hedeflemektedir.

Hawdıqo Mansur Şupago, Çerkesya Konfederasyonu'nun 1839-1846 arasında de facto lideri olan Çerkes siyasetçi ve askeri kumandan. Rus-Çerkes Savaşında yer almıştır. Natuhayların baş aşireti olan Şupago aşiretinin lideriydi. Qalebatıqo Şupago ile akrabadır.

<span class="mw-page-title-main">İsmail Berzeg</span> Çerkes siyasetçi ve komutan

İsmail Berzeg Hacı, Çerkesya'nın 1827-1839 arasında de facto lideri olan Çerkes siyasetçi ve askeri kumandan. Rus-Çerkes Savaşında yer almış ve 1838'den sonra, Çerkesya adına diplomatlık yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Qalebatıqo Şupago</span>

Qalebatıqo Şupago, Çerkesya Konfederasyonu'nun 1807-1827 arasında de jure lideri olan Çerkes siyasetçi ve askeri kumandan. Rus-Çerkes Savaşında yer almıştır. Hakkında en az bilgi olan Çerkes liderlerdendir. James Bell'in kitabında "Kalabat-oku Hatokwoi" olarak geçer.

Hırtsıjıqo Ale Cançat Çerkes komutan ve asker. Rus-Çerkes Savaşında yer almıştır.

Çerkesya'da din, tarihî Çerkesya'da yaşayan Çerkes halkının dini inancıdır. Bugün Çerkeslerin büyük çoğunluğu Sünni-Hanefi Müslümandır. Çok küçük bir azınlık ise Ateizm-Deizm, Ortodoks Hristiyan veya pagan inançlarına mensuptur. Tarihte Çerkesler, 3. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar Hristiyan, daha sonraki dönemde ise Müslüman olmuştur.

Şapsığya, tarihî Çerkesya'nın vilayetlerinden birisiydi. Şapsığ Çerkesleri bu bölgede yaşıyordu. Bu bölge Çerkesya'nın 3 demokratik bölgesinden birisiydi, monarşi yoktu ve liderler seçimle başa geliyordu.

<span class="mw-page-title-main">Hatukay Prensliği</span>

Hatukay Prensliği veya Hatıkuaye, tarihî Çerkesya'nın vilayetlerinden birisiydi. Hatukay Çerkesleri bu bölgede yaşıyordu. Prenslik, en büyük Hatukay aristokrat ailesi olan Kerkenoko aşireti tarafından yönetiliyordu. Hatukay Prensliği, Johann Anton Güldenstädt'in 1787 tarihli haritası ve Frederik de Wit'in 1675 tarihli haritası dahil dönem haritalarında çeşitli isimlerle işaretlenmişti.

Lazarevski kuşatması, 19 Şubat 1840 gecesi Rus-Çerkes Savaşı sırasında gerçekleşti. Kuşatmadan önce Çerkesler yoğun istihbarat faaliyetlerinde bulundular. 3 saatlik mücadelenin ardından Lazarevksi tahkimatı Çerkesler tarafından ele geçirildi.

Velyaminovski Kuşatması, 12 Mart 1840 gecesi Rus-Çerkes Savaşı sırasında gerçekleşti. Çerkesler sabah namazından sonra kaleye saldırdılar ve yedi buçuk saat sonra kale düştü.

Vixen Krizi, 1836'da Rus İmparatorluğu ile Birleşik Krallık arasında meydana gelen bir krizdi. Ruslar bir İngiliz gemisini göz altına aldı ve İngilizler Rusya'nın Çerkesya'yı işgalini protesto ettiler, iki ülke savaşın eşiğine geldi.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.