İçeriğe atla

Q

Latin alfabesi
Qq harfi
Qq
Qq

Qq, Türk alfabesinde bulunmayan bir harftir. Ancak Türkçede /cuː/ ismiyle bilinir. Uluslararası Fonetik Alfabesi'nde ötümsüz küçükdilsil patlamalı ünsüzü gösterir.

Tarihi

Hieroglif

wj

Fenikeli

qoph

Etrüsk

Q

Yunan

Qoppa

Latin

Q

V24
Latin Q

Q harfinin ortaya çıkışı, modern çoğu yazıların atası olan eski Sami yazılarında /q/ sesini temsilen qôp harfine dayanmaktadır. Bu harf, Eski Yunanca alfabelerin birinde Qoppa ismiyle /kʷ/ sesini temsil etmek için kullanılmıştır. Ancak Eski Yunancada bu sesin /p/ sesine evrilmesiyle Qoppa iki farklı şekil kazanmıştır, birisi 90 sayısını temsil etmek için, diğeri de /pʰ/ sesini temsil etmek için günümüzde /f/ sesini temsil eden phi harfine dönüşmüştür.

Etrüskler, Q ve V harflerini kullanarak /kʷ/ sesini temsil etmişlerdir ve bu kullanım eski Roma yazısında da kullanılmıştır. En eski Latin yazılarında; Q, C ve K harfleri birlikte aynı /k/ ve /g/ seslerini vermek için kullanılmıştır ve aralarındaki tek fark; K'nin A'dan önce, Q'nun O ve V'dan (V o zamanlar U yerine kullanılıyordu) önce, C'nin de diğer her durumda kullanılmasından ibaret olmuştur.

İlerleyen zamanlarda C, K ve Q harflerinin yerini almıştır ve Q sadece V harfinden önce /kw/ sesini temsil etmek için hayatta kalmıştır. Bu kullanım günümüzde çoğu Batı dilinde görülmektedir.

Dillere göre telaffuzu

Batı dillerinde

Batı dillerinde Q harf neredeyse sadece U harfinden önce gelir ve /kw/ diye okunur (İngilizce quick kelimesi /kwɪk/ diye telaffuz edilir. Bu kullanım Latinceden miras kalmıştır. Almancada birtakım ses değişimlerinden dolayı QU diyagrafı genellikle /kv/ diye okunur (Örnek: Quelle [ˈkvɛlə]).

Bazı Türkî dillerde

Türkî diller 2 kere Latinleşme aşamasından geçmiştir: 1926'da SSCB'nin kuruluş döneminde ve 1991'de SSCB'nin çöküş döneminde. Bu süreçte yapılan birçok Türkî alfabede çeşitli artdamak ve küçük dil seslerini temsil etmek için Q harfi kullanılmıştır. Azericede bu harf /g/ (Türkçe gaz, gonca) sesini temsil etmektedir. Bazı Türkî dillerde de yine küçük dilden gelen /ɢ/ sesini temsilen kullanılmıştır. Ortak Türkî Alfabede de /q/ (Türkçe karşılığı yok, küçük dilden gelen bir ses) sesini temsil etmek için kullanılmıştır. Buna göre Tatarca, Kırım Tatarcası, Kazakça gibi bazı diller de bu kullanımı kabul etmiştir. Benzer bir kullanım, Türkî olmayan Kürtçe dillerinde de görülmektedir.

Başka kullanımlar

Arnavut Alfabesinde Q harfi, /c/ sesini göstermektedir (Türkçe kâğıt, kâr, kömür gibi). Çincenin Pinyin Latinizasyon sisteminde ise bu harf, /t͡ɕʰ/ sesini göstermektedir (Türkçedeki çiçek, çözüm derkenki Ç harfinin sesine azıcık benzer, ancak dilin gövdesi damağa daha yakın). Arapçayı, Farsçayı Latinleştirirken de bu harfin kaf ق harfi yerine /q/ sesini temsil ettiği görülmektedir.

Ayrıca bakınız

ISO temel Latin alfabesi
AaBbCcDdEeFfGgHhIiJjKkLlMmNnOoPpQqRrSsTtUuVvWwXxYyZz
Özel işaret almış Q harfi

tarih •paleografitüretimler •diyakritik •noktalamarakamlarharf listesi

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türk alfabesi</span> Türkçenin yazımında kullanılan alfabe

Türk alfabesi, Türkçenin yazımında kullanılan Latin alfabesi temelli alfabedir. 1 Kasım 1928 tarihli ve 1353 sayılı yasayla tespit ve kabul edilmiştir.

C, c, ISO temel Latin alfabesi ve Türk alfabesinin üçüncü harfidir. İngilizce söylenişi şeklindedir. Türkçedeki söylenişi [d͡ʒ] şeklindedir.

<span class="mw-page-title-main">Arap harfleri</span> Arap alfabesini temel alan yazı sistemi

Arap harfleri, 7. yüzyılın üçüncü çeyreğinden itibaren Emevi ve Abbasi imparatorlukları aracılığıyla Orta Doğu merkezli geniş bir alana yayılma olanağı bulmuş İslam dininin benimsendiği coğrafyalarda kabul gören, kökeni Arap alfabesine dayalı, ünsüz alfabesi türünde bir yazı sistemidir. Dünyada Latin alfabesinden sonra en çok kullanılan yazı sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Latin harfleri</span> Antik Roma tarafından Latince yazmak için kullanılan yazı sistemi

Latin veya Romen harfleri, kökeni antik Roma tarafından Eski Latinceyi yazmak için kullanılan Latin alfabesine dayanan bir yazı sistemidir. ISO tarafından belirlenmiş standart modern Latin alfabesinde 26 harf bulunur. Latin harfleri şu anda dünyada en yaygın kullanılan yazı sistemidir.

Türk dilleri alfabeleri veya çağdaş Türk yazı dilleri alfabeleri çağdaş dönem Türk yazı dilleri için kullanılan çeşitli alfabelerdir. Uzun tarihî dönemler içinde kullanılmış olan Türk yazı sistemlerinin sonrasında, bazılarının terki, bazılarının devamı ile günümüzde kullanımda olmuşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Eski Türk yazısı</span> Türk dillerinin yazılması için kullanılmış ilk yazı düzeni

Orhun, Göktürk ya da Köktürk alfabesi, Göktürkler ve diğer erken dönem Türk kağanlıkları tarafından kullanılmış, Türk dillerinin yazılması için kullanılmış ilk yazı sistemlerinden biridir. Alfabe, 4'ü ünlü olmak üzere 38 damga (harf) içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kiril alfabesi</span> Slav dillerinin kullanımında rol oynayan bir alfabe

Kiril alfabesi, Avrasya'da çeşitli dillerin yazımı için kullanılan alfabedir. Çeşitli Slav, Kafkas, Moğol, Ural, ve İranî dillerinin resmî alfabesidir. En eski Slav kitaplarının yazıldığı iki alfabeden biri olan Kiril yazısı, Aziz Kiril ve kardeşi Metodius tarafından 9. yüzyılın ilk çeyreğinde oluşturulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Uygurca</span> Uygur Türkçesi

Uygurca veya Yeni Uygurca, Uygurlar tarafından konuşulan, Türk dillerinin Uygur grubunda yer alan bir dil.

<span class="mw-page-title-main">İzlandaca</span> İzlandanın resmî dili olan Kuzey Cermen dili.

İzlandaca, Cermen dillerinden biri ve İzlanda'nın resmî dilidir. İzlandacaya en yakın diller, Faroe Adaları'nda konuşulan Faroe dili ile Sognamål gibi Batı Norveç lehçeleridir. İzlanda, anakaraya uzak bir ada devleti olmasından dolayı, diğer ülkelerle arasında kayda değer oranda kültür alışverişi gerçekleşmemiş, bunun sonucunda dile çok az yabancı sözcük girmiştir. İzlanda'nın konumu Amerika'ya daha yakın olmasına rağmen, İzlandaca bir İskandinav dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Başkurtça</span> Kıpçak grubundan, Başkurdistanın resmi dili

Başkurtça veya Başkırca, çağdaş Türk yazı dillerinden biridir ve Kıpçak grubuna bağlıdır. Çoğunluğu Başkurdistan'da yaşayan Başkurtlarca konuşulur.

<span class="mw-page-title-main">Gagavuzca</span>

Gagavuzca veya Gagauzca, çoğunluğu Moldova'daki Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi'nde yaşayan Gagavuzların konuştuğu Batı Oğuz grubuna bağlı bir Türk dili. Gagavuzca, Balkan Gagavuzcasından bir dereceye kadar farklı bir dildir. Kimi Türkologlar ise Gagavuzca'yı ayrı bir dil veya lehçe saymayarak Türkiye Türkçesinin Rumeli ağızlarına dahil etmişlerdir. Yaklaşık 300.000 kişi tarafından konuşulur.

<span class="mw-page-title-main">Ü</span> Latin alfabesinde harf

Ü, Latin alfabesinde bir harftir. Almanca, Türkçe, Macarca, Azerice, Türkmence, Uygurca, Tatarca, Estonca dillerinde kullanılır. Bu dillerin hepsinde /y/ sesini temsil eder. Ayrıca İspanyolca, Fransızca, Katalanca gibi bazı Lâtin dillerde ise u sesinin ayrıca telaffuz edildiğini göstermek için kullanılır. Ä ve Ö harflerini kullanan Fince ve İsveççe dilleri, Ü harfinin yerine aynı sesi vermek için Y harfini kullanırlar.

<span class="mw-page-title-main">Ayırıcı im</span>

Ayırıcı im, fonetik işaret veya diyakritik; telaffuz, ton ve diğer ayırıcı unsurları belirtmek için gliflere eklenen imdir. Örneğin Latin harflerine geçiş döneminde Türkçedeki ötümsüz artdişyuvasıl sürtünmeli ünsüz sesini karşılamak için yeni arayışlara gidilmiş ve mevcut S harfine sedil eklenerek Ş harfi elde edilmiştir. O > Ö veya A > Â ya da Y > Ý gibi harflerde ayırıcı imlere örnekler görülebilir.

Ä veya ä, çoğunlukla Kuzeybatı Avrupa dillerinde yaygınlık gösteren bir harftir. Almanca, Lüksemburgca, Fince, İsveççe, Slovakça, Türkmence, Gagavuzca, Aymaraca ve Estoncada kullanılır ve bazılarında, bazılarında sesini gösterir. Aynı ses Azericede Ə harfi ile, Norveççe, Danca, Faroece ve İzlandaca'da Æ harfi ile gösterilir.

Kaf veya Gaf (ق), Arap alfabesinin yirmi birinci harfi. İbranice muadili Kuf harfidir.

Latinizasyon (Romanizasyon) tabiri genel olarak Latin alfabesi dışındaki ses sistemlerinin Latin alfabesine çevrilmesini ifade eder. Arapçanın Latin alfabesine çevirisi yapılırken bu uygulamaların hiçbirinde (fonetik alfabeler hariç) ortak bir uygulama geliştirilememiştir. Çünkü her ülke kendi harflerini esas alan bir çeviri sistemi benimsemiştir. Fakat yine de ana hatlarıyla genel kabul görmüş bazı sesler ve simgeler tercih edilmeye başlanmıştır. Ortak Türkçe alfabesi esas alınarak yapılan bir işaret sistemi büyük oranda geliştirilmiş durumdadır. Fakat yine de çeşitli ülkelerin, sesleri simgelerken kullandıkları harflerin değişik olması nedeniyle farklılıklar ortaya çıkmaktadır.

Ortak Türk Alfabesi, Türk dillerindeki asal sesler esas alınarak ve aynı kaynaktan çıkanlar sınıflandırılarak tüm harflerin gösterildiği bir sistemdir. Henüz ortak bir biçime ulaşılamamış olmasına rağmen büyük oranda şekillenmiştir.

Çengel işareti, dil biliminde ve çoğu dilde kullanılan bir diyakritik işarettir. Türkçede yalnız sessiz harflerde kullanılan ve harflerin ses değerlerini değiştiren bir göstergedir.

Zaza alfabesi, Zazacanın yazımında kullanılan Latin alfabesi temelli alfabedir. 32 harften oluşur.