Pırnallı
| Pırnallı | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Pırnallı Pırnallı'nın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1020 m |
| Nüfus (2019) | |
| • Toplam | 160 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08100 |
Pırnallı, Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
Bugün Pırnallı adını taşıyan köyün bilinen en eski adı Porta'dır. 6. yüzyılda Portalı bir piskoposun varlığının bilinmesi, köyün çok eskiden beri bu adı taşıdığını göstermektedir.[3] Bu ad Gürcüceden (ფორთა) olduğu gibi Türkçeye geçmiştir. Nitekim Muvahhid Zeki 1927'de yayımlanan Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye adlı Osmanlıca kitabında, o tarihte adı değişmiş olan köyün eski adını Porta (پورطه) biçiminde yazmıştır.[4]
Daha eski kaynaklarda da köyün adı Porta olarak geçmektedir. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonunda bölgeyi ele geçiren Ruslar da köyün adını Porta (Порта) olarak kaydetmişlerdir.[5]
Tarihsel Klarceti bölgesinde yer alan Porta köyü, en geç Handzta Manastırı’nın kurulduğu 7. yüzyıldan beri bir yerleşmedir.[3] Erken ortaçağda Gürcü Krallığı sınırları içinde bulunan Porta'daki Handzta Manastırı'nın asıl yapısı olan üçüncü kilisesi, prensler prensi Aşot Kuhi ile prensler prensi Büyük Gurgen zamanında, 9-10. yüzyılın ilk yarısında mimar Amona tarafından inşa edildi.[6] 11. yüzyılın son çeyreğinde Büyük Selçukluların egemenliğine girdi. 13. yüzyılın ikinci yarısından itibaren de Gürcü Cakeli sülalesinin yönettiği Samtshe-Saatabago (1268-1625) devleti sınırları içinde kaldı. Osmanlılar Samtshe-Saatabago’nun topraklarını ele geçirince, Porta da Osmanlı Devleti’ne bağlandı.
Porta, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rusların eline geçti. Rusların 1886 tarihli nüfus sayımına göre köyde 100 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı Türklerden oluşuyordu. Rus idaresi sırasında Artvin sancağının (okrug) Artvin kazasında (uçastok) yer alan Porta, 20. yüzyılın başlarında Porta-Oteza olarak kaydedilmiştir. 1907 yılında köyün nüfusu da 154 kişiye ulaşmıştı. Bu tarihte ise nüfusun tamamı Gürcü olarak kaydedilmiştir. Porta’nın bir yaylası da olduğu için köy Aşağı Porta ve Yukarı Porta olarak adlandırılıyordu.[5][7]
1904 yılında Şavşeti ve Klarceti’yi gezen Niko Mari’nin günlüklerinde verdiği yazdığına göre, Porta köyü “Kışla” ve “Mezra”dan oluşuyordu. Bu kısımda sadece 12 ev vardı. Aşağıda “Bağlar” denilen yerde ise, 10 kadar ev olmasına rağmen sürekli oturan kimse yoktu. Köy asıl olarak Bağlar ile Mezra arasına yayılmıştı. Bu kısım Orta Porta olarak adlandırılıyordu.[8]
I. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından Porta bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti kuvvetleri de Artvin ve Ardahan bölgeleri ile geçici olarak Batum'u fiilen sınırlarına kattı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'yla Porta'nın da içinde yer aldığı Artvin ve Ardahan bölgeleri Türkiye'ye bırakıldı.[9]
1922 yılında Berta nahiyesine bağlı olan Porta'da 15 hanede 81 kişi yaşıyordu. Porta'nın adı 1925'te Pırnallı olarak değiştirildi. Ertesi yıl yapılan nüfus sayımına göre köyün nüfusu 157 kişiden oluşuyordu.[10][11] Adının değiştirilmiş olmasına rağmen Dahiliye Vekaleti'nin 1933'te yayımladığı Köylerimiz adlı kitapta köyün adı Porta olarak geçer.[12]
Aziz Giorgi'ye adanan ilk manastır kilisesi ahşap bir yapıydı. 9. yüzyılın başlarında Kral I. Aşot ve feodal bey Gabriel Dapançuli'nin maddi desteğiyle taştan yeni bir kilise inşa edilmiştir. Aşot Kuhi döneminde başlanan ve Eristav IV. Gurgen döneminde sürdürülen çalışmalar sonucunda manastır yeni yapılarla genişlemiştir. Tao-Klarceti Kralı I. Bagrat'ın kiliseyi yeniden düzenleyerek ek yapılar yaptırttığı bilinmektedir. Çan kulesi ise, mevcut yazıtıyla 13. yüzyıla tarihlendirilmektedir.[13] Böylece manastır giderek genişlemiş ve sonunda ana kilise, iki küçük kilise, çan kulesi, yemekhane, sarnıç, hücreler, başka yapılar, kale ve kale kiliselerinden oluşan büyük bir yapı topluluğuna dönüşmüştür.
Manastırın bugünkü ana kilisesi olan Hantsta Kilisesi, 8-10. yüzyıllarda yapılmış kapalı haç planlı ve kubbeli bir yapıdır. Kilisenin kubbesi 2007 yılında, büyük bir ihtimalle yakınındaki yol çalışmaları sırasında çökmüştür. Kilisenin duvar resimlerinden küçük bölümler günümüze ulaşmıştır. Manastırın iki küçük kilisesi (şapel) vardır. Ana kilisenin güney tarafında bulunan tek nefli yapının günümüze sadece yıkıntıları kalmıştır. Diğer şapel de ana kilisenin güney tarafında yer alır. Tek nefli kilisenin alt katı manastırın su kaynağı bulunmaktadır. Köyde ayrıca iki kale kilisesi vardır. İkisi de tek nefli kilisedir ve bunlardan biri yıkılmıştır. Aziz Giorgi'ye adanmış olan Dzegli Kilisesi ise, büyük ölçüde ayaktadır. Son zamanlarda Hantsta Manastırı ile Opiza Manastırı manastırları arasındaki alanda beş kilisenin daha yıkıntıları tespit edilmiştir. Bunların hangi manastıra ait olduğu henüz belirlenmiş değildir.
İki kilisesi olan Hantsta Kalesi, manastırın bir kilometre basında, vadinin yukarı kısmında, derenin sol kıyısında kayalık bir tepede yer alır. Geriye yıkıntıları kalmış olan kalenin manastırı korumak amacıyla inşa edilmiş olduğu sanılır.[14]
Pırnallı köyünde, yüzeyinde ilkel resimlerin bulunduğu kayalık Dahatula adını taşımaktadır. Buradaki resimler arasında büyük figür kadına ve küçük figür çocuğa, ayrıca birkaç metre ötedeki iki figür de yılan ve fareye benzetilmektedir.[15]
Coğrafya
Pırnallı köyü, Artvin il merkezine 55 km uzaklıktadır.[16] Pırnallı köyü bir orman köyüdür ve sarp bir köydür. Köyün merkezi 1400 mt yüksekliktedir. Av ve doğa turizmine elverişlidir. Bünyesinde yaban keçisi, bozayı, yaban domuzu, çengel boynuzlu dağ keçisi ve karaca gibi hayvanlar barındırmaktadır
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 137[2] |
| 2020 | 142[2] |
| 2019 | 160[2] |
| 2018 | 163[2] |
| 2017 | 127[2] |
| 2016 | 141[2] |
| 2015 | 152[2] |
| 2014 | 177[2] |
| 2013 | 180[2] |
| 2012 | 175[2] |
| 2011 | 172[2] |
| 2010 | 172[2] |
| 2009 | 182[2] |
| 2008 | 181[2] |
| 2007 | 181[2] |
| 2000 | 277[16] |
| 1990 | 325[16] |
| 1985 | 415[16] |
Kaynakça
- ^ "Pırnallı, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 2 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Merkez Pırnallı Nüfusu". Nufusune.com. 2 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2020.
- ^ a b Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 19, ISBN 9789941485244.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 1927, s. 112.
- ^ a b ""Artvin kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 25 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2020.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 45, ISBN 9789941478178.
- ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 44, ISBN 9789941485244.
- ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri, Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 322-323, ISBN 9789941434112.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 220, ISBN 9786055708856.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basım 1927), s. 141, ISBN 9789944197526.
- ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) Dahiliye Vekaleti, 1933, İstanbul, s. 623.
- ^ Mine Kadiroğlu – Bülent İşler, Gürcü Sanatının Ortaçağı, 2010, Ankara, s. 81, ISBN 9789944579216.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 45, 149, 154, 303, ISBN 9789941478178.
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 220-221, 616 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5.
- ^ a b c d "Pırnallı Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.
