Pusuda

Pusuda

Cahit Atay'ın "Pusuda" adlı oyununun Bilgi Yayınevi'nden çıkan baskısı
Yazar	Cahit Atay
Ülke	Türkiye
Dil	Türkçe
Konu	Komedi
Tür	Tiyatro
Yayım	1962 1. basım (Ankara Halkevi Yayını) 1966 2. Basım (Bilgi Yayınevi)
Yayımcı	Ankara Halkevi Yayını Bilgi Yayınevi
Sayfa	48
Tiyatro dizisi-8 (Bilgi Yay. kitap serisi-17) serisi

Pusuda, Cahit Atay'ın 1961 yılında yazdığı komedi tarzında tek perdelik tiyatro oyunudur.

1962 yılında Ankara Halkevi yayınlarından kitap olarak çıkan oyun ilk kez 1961-1962 tiyatro sezonunda Ankara Devlet Tiyatrosu'nun Oda Tiyatrosu sahnesinde oynanmıştır. Sadece üç oyuncunun rol aldığı çok kısa bir oyun olduğu için Samuel Beckett'in Son Band adlı oyunuyla birlikte aynı sahneyi paylaşmıştır.

Asuman Korad'ın sahneye koyduğu bu ilk temsilde rolleri Coşkun Kara, Ahmet Demirel ve Mustafa Yalçın paylaşmışlardır. Konusunu Anadolu kırsalından alan bu komedinin yazarının ilk eseri Pervaneler'in konusu Fransa'da geçmekteydi. Atay kitabın ön sözünde, bu ikinci eserinin konusunu çevresinden gelen "Bizden olsun" baskısı üzerine tereddüt ederek de olsa Anadolu'dan seçtiğini ama buna pişman olmadığını yazmıştır. Ona göre tiyatro evrenseldi ve tek sorunu insandı, sizdeni-bizdeni yoktu. Oyunun çok tutması üzerine 1966 tarihinde Ankara'da Bilgi Yayınevi kitabın ikinci baskısını da yapmıştı. Bu kitabın arka kapağında belirtildiğine göre "Pusuda" en çok oynanan Türk oyunu niteliğini kazanmış ve diğer yazarların da köy sorunlarına eğilmelerine yol açmıştı.^[1]

1977 yılında oyunun televizyona uyarlanmış bir versiyonu TRT tarafından yayınlanmıştır.^[2]

Kasabanın okumuş yazmış delikanlısı Yaşar, şehirden doğduğu kasabaya dönmektedir. Ancak onun dönüşü kasabanın ağası Yılanoğlu'nun işine gelmemektedir, çünkü o da Yaşar'ın sevdiği kıza göz koymuştur. Bu nedenle Yaşar'ın ortadan kalkmasını istemektedir. Göz koyduğu kızı sevdiği gence kaptırmamak için kasabanın safı bostancı Dursun'u kandırır ve Yaşar'ı öldürmesi için ikna eder. Dursun hiçbir zaman adam yerine konmamış saf bir “maraba”dır. Dursun, Yılanoğlu'nun dolduruşuyla kırsal bir alanda "pusu"ya yatar ve elinde tüfeğiyle Yaşar'ı beklemeye başlar. Ancak işler Yılanoğlu'nun düşündüğü gibi yürümez ve Yaşar'a doğrululmuş silah bir anda kendisine döner. Cehaletin kurbanı olmuştur.

Cahit Atay oyunlarının konularını genellikle köy ve kasaba insanlarının hayatından alırken toplumun aksayan yanlarını, yanlış ve bağnaz gelenek görenekleri yeren bir tarzı izler. Ağa-köylü ilişkisinde ağaların yanlış tutumları eleştirir. Bu oyunlardaki ağalar, köylünün elindekini avucundakini alan, kötü niyetli, köylüye eziyet eden, bunu yaparken de devletin gücünü kendi yanına almış kişiler olarak resmedilirler. Henüz bilinçlenmemiş olan köylü ise yapılan baskıya ve sömürüye karşı koymayı pek akıl edemez. Ağa-köylü-aydın üçlüsünün sorunlarının işlendiği "Pusuda" oyununda da suç kavramının yöresel koşullar çerçevesinde nasıl bir kahramanlık hevesi doğurabileceğinin ipuçları verilirken insanların bilinçsizce yaşamak zorunda bırakılmaları, ezilmeleri ve sömürmeleri konu alınıyor. Mizah ve hüznün bir arada işlendiği, hem düşündüren hem de güldüren bu oyununda da diğerlerinde olduğu gibi pürüssüz ve sağlam bir anlatım ve çarpıcı bir kurgu kullanmıştır.

"Pusuda", ilk kez 1961-1962 tiyatro sezonunda Ankara Devlet Tiyatrosu'nun Oda Tiyatrosu sahnesinde oynanmıştır. Bu temsildeki kadro şöyleydi:

1977 yılında TRT televizyonundan yayına verilen ve yine "Pusuda" adını taşıyan uyarlamada ise rol dağılımı şöyleydi: