New Mexico, Amerika Birleşik Devletleri'nin güneybatı kesiminde bulunan bir eyalettir. Başkenti Sante Fe, en büyük şehri Albuquerque'dir. 1 Temmuz 2019 itibarıyla nüfusu 2.096.829'dur. New Mexico 4 ana bölgeye ayrılabilir: Great Plains, Rocky Dağları, Colorado Platosu ile Basin-Range Bölgesi. İngilizce ve İspanyolca eyaletin resmi dilleridir.
New Mexico Üniversitesi ya da kısaltılmış adıyla UNM, ABD'nin New Mexico eyaletinin en büyük şehri olan Albuquerque'deki en büyük üniversitedir. Merkez yerleşkesinde 27.000 civarında öğrencisi vardır.
Navaho, Amerika Birleşik Devletleri'nin Arizona, New Mexico ve Utah eyaletlerinde yaşayan ve Navahoca konuşan Atabaskların Güney Atabaskları grubundan olan bir Kızılderili halkıdır. Üç yüz binlik nüfuslarıyla ABD'deki federal olarak tanınan en büyük yerli halktır. En yakın akrabaları Apaçiler ile birlikte Güney Atabaskları adı altında toplanırlar.
Anasaziler,, Colorado ve New Mexico bölgesinde yaşamış olan bugünkü Hopilerin ataları. Günümüzde Amerika Birleşik Devletleri'nin Four Corners bölgesine yayılmış, güneydoğu Utah, kuzeydoğu Arizona, kuzeybatı New Mexico ve güneybatı Colorado'yu kapsayan eski bir Kızılderili kültürüdür.
Apaçiler ya da Apaşlar, Amerika Birleşik Devletleri'nin Arizona, New Mexico ve Oklahoma eyaletlerinde yaşayan, Güneybatı Kızılderilileri kültür grubundan, Atabaskların Güney Atabaskları bölümünden ve Güney Atabask dillerine giren Ova Apaçicesi, Hikarilaca, Lipanca, Meskalero-Çirikavaca ile Batı Apaçicesi adlı dilleri konuşan Kızılderilileri topluca niteleyen ortak addır. Kendilerini Apaçi olarak nitelendiren kişi sayısı 2000 yılı rakamlarına göre 56.060 olup en yakın akrabaları Navaholardır.
Kızılderililer ya da Amerika Yerlileri, Sibirya kökenli Eskimo - Aleut halkları dışında kalan bütün Amerika yerlileri için kullanılan ortak birleştirici ad. Dilce birbiriyle akraba olmayan iki ayrı ana grupta toplanırlar: Sibirya kökenli olan Na-Dene dilleri ile Na-Dene dilleri dışındaki bütün Kızılderili dillerini içeren Amerind dilleri.
Hopiler, ABD'de Arizona'da Hopi Rezervasyonnda yaşayan ve dilleri Uto-Aztek dillerie giren pueblo Kızılderili halkı. 6.946 etnik nüfustan anadillerini konuşabilen Hopilerin sayısı 2000 sayımına göre 5.260 kişidir.
Sıradağlar Zaman Dilimi, Kuzey Amerika'da kullanılan, Eşgüdümlü Evrensel Zaman'dan sonbahar ve kış aylarında 7, yaz saati uygulamasının etkin olduğu ilkbahar ve yaz aylarında ise 6 saat geride olan zaman dilimi. 105. batı boylamındaki saati temel almaktadır.
Zuniler, ABD'de New Mexico'da yaşayan ve dilleri izole dillerden olan, Güneybatı Kızılderilileri kültür grubundan pueblo Kızılderili halkı. 10.228 etnik nüfustan anadillerini konuşabilen Zunilerin sayısı 2000 sayımına göre 9.650 kişidir. Dilce bilinen akrabaları yoktur.
Büyük Havza Kızılderilileri, Kuzey Amerika'nın batı iç kısmında Amerika Birleşik Devletleri'ne ait Büyük Havza denen bölgede, Nevada, kısmen Montana, doğu Washington, doğu Oregon, Kaliforniya, Idaho, Wyoming ve Utah eyaletlerinde Kuzey Amerika yerlileri kültür bölgesinden yerli kültürü oluşturan çölcül avcı ve toplayıcı Kızılderililer. Kuzeyde ve kuzeybatıda Plato Kızılderilileri, doğuda Ova Kızılderilileri, güneyde Güneybatı Kızılderilileri, batı ve güneybatıda Kaliforniya Kızılderilileri kültür gruplarıyla komşudur.
Güneybatı Kızılderilileri, Kuzey Amerika'nın güneybatısında Amerika Birleşik Devletleri'nde Arizona, Colorado, New Mexico ve Utah eyaletlerin ile Meksika'da Chihuahua ile Sonora bölgelerinde Kuzey Amerika yerlileri kültür bölgesinden yerli kültürü oluşturan Kızılderililer. Bazen Oasisamerica olarak da adlandırılır. Kuzeyde Büyük Havza Kızılderilileri ile Kaliforniya Kızılderilileri, kuzeydoğuda Ova Kızılderilileri, batıda çok az Güneydoğu Kızılderilileri, güneyde ise Meksika'daki Aridoamerika kültür gruplarıyla komşudur.
ABD yerli yatılı okulları /Alaska'daki Eskimolar dahil/ ya da ABD Kızılderili yatılı okulları /Eskimo hariç Kıta ABD'si/, Amerika Birleşik Devletleri'nde ABD Kızılderilileri ile Alaska yerlilerine 19. yy sonu ile 20. yy başlarında eğitim-öğretim verilen okullardır. Değişik Hristiyan misyonerleri tarafından özellikle Batı ABD'deki nüfusu az olan bölgelerdeki Kızılderili rezervasyonlarında başlatılmışlardır. Bunun karşılığı olarak ABD hükûmeti tarafından bu dinî kurumlara ödeme yapılmıştır. Carlisle Indian Industrial School meslek lisesinin asimilasyon modeli esas alınarak Kızılderili İşleri Bürosu (BIA) tarafından ek yatılı okullar kurulmuştur.
ABD Kızılderilileri federal kabileleri ya da federal olarak tanınan ABD Kızılderili kabileleri, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı Alaska eyaleti dışında Kıta ABD'sinde yaşayan ABD Kızılderililerinin oluşturduğu ve Kızılderili İşleri Bürosu tarafından federal olarak tanınan kabile birlikleridir ya da "kabile" (tribe) statüsü alan Kızılderili rezervasyonu sakinlerinin topluca resmi adlarıdır. İlgili yasalar gereği oluşturulan kabile birlikleri bu sayede ABD hükûmetince kolayca izlenebilir duruma gelmiştir ve güncel liste Federal Register adlı resmi gazetenin 2012 yılındaki sayısında yayımlanmıştır. Buna göre ABD Kızılderilileri 566 kabile birliğinden oluşur ve her biri bağımsız federal yapı olarak tanınır. Alaska eyaletindeki benzerleri ise Alaska yerlileri kabile birlikleridir. Federal olarak tanınmayıp eyalet bazında tanınan kabileler ise ABD Kızılderilileri eyalet kabileleri adı altında listelenir.
Tevalar ya da Tanolar Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı New Mexico ile Arizona eyaletlerinde yaşayan ve dilleri Tano dillerine giren Güneybatı Kızılderilileri ile Pueblo Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkı. Dilce en yakın akrabaları Tivalar, en uzak olanlar ise Tovalar ile Kiyovalardır.
Tevalar Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı New Mexico ile Teksas eyaletlerinde yaşayan ve dilleri Tano dillerine giren Güneybatı Kızılderilileri ile Pueblo Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkı. Dilce en yakın akrabaları Tevalar, en uzak olanlar ise Tovalar ile Kiyovalardır.
Kiva, Pueblo Kızılderilileri tarafından dinî törenler için kullandıkları oda. Günümüzdeki Hopiler ve diğer Pueblo halkları tarafından yeraltında kare biçimli yapılan kivalar kachina ile ilgili ruhsal törenler için kullanılır. Benzer yeraltı odaları bölgedeki Kolomb öncesi Anasazi, Mogollon ve Hohokam kültürlerinde de görülür.
Taos Pueblo, Tiwa dilini konuşan Yerli Amerikan kabilelerinden Pueblo Kızılderilileri halkına ait olan eski bir pueblodur. Modern şehir Taos, ABD'deki New Mexico'nun yaklaşık 1.6 kilometre kuzeyinde yer alır. Pueblo Kızılderilileri, ABD'de sürekli olarak yaşayan en eski topluluklardan biri olarak düşünülür. Alan, 1992 yılında UNESCO tarafından bir Dünya Mirası olarak ilan edilmiştir.
Carne seca, Meksika mutfağında kullanılan bir tür kurutulmuş sığır etidir.
Programa Pueblos Mágicos, diğer federal kurumların desteğiyle, Meksika Turizm Sekreterliği tarafından yönetilen ve doğal güzellikleri, kültürel zenginlikleri, gelenekleri, folklor, tarihsel alaka, mutfak, sanat el sanatları ve misafirperverlik sunan bir dizi kasabayı ülke çapında tanıtmak amacıyla başlatılan programdır. Programla, turizmin daha fazla yöreye, özellikle kırsal kesimdeki küçük kasabalara artırılması amaçlanmaktadır.
