Ptolemaios Hanedanı

Ptolemaios hanedanı ya da Batlamyus Hânedânı, Mısır'da MÖ 305 ile MÖ 30 yılları arasında yönetimde bulunmuş bir hanedandı. ^[] Makedonyalı III. Aleksander'in (Büyük İskender) ölümünden sonra onun fethettiği ülkelerde Diadoklar tarafından kurulan Helenistik hanedanlardan biridir. Bu hanedan Makedonyalı general Ptolemaios I Soter tarafından kurulmuştur.^[1]

Ptolemaios I Soter Makedonyalı Büyük İskender'in kurmayı (generali ve idarecisi) olarak görev yapan (somatophylax adı verilen) 7 yardımcısından biriydi. Büyük İskender MÖ 323'de öldüğü zaman Mısır üzerinde satrap olarak göreve başladı. MÖ 305'te kendini Ptolemaios I adıyla bağımsız kral olarak ilan etti ve sonradan "Soter" (Kurtarıcı) lakabıyla anıldı. Mısır halkı Ptolemaios I Soter ve sonradan tahta gelen Ptolemaios hanedanı hükümdarlarını bağımsız Mısır'ın firavunları olarak kabul ettiler. Ptolemaios hanedanı üyeleri hükümdarlar Mısır'ın MÖ 30'da Romalıların eline geçmesine kadar hüküm sürdüler.

Ptolemaios Hanedanının tüm erkek hükümdarları Ptolemaios adını taşımışlardır. Ptolemaios hanedanı krallarının eşleri olan kraliçelerinin bazıları kocaları ile kardeştiler. Kraliçe isimleri çok kere Kleopatra, Arsinoe veya Bernice olurdu. Ptolemaios hanedanının en son üyesi ve kraliçesi olan VII. Kleopatra, tarihteki en ünlü Ptolemaios hanedanı üyesidir. Önce Roma idarecileri olan Julius Sezar ile Pompey arasındaki politik mücadelelere karışmış ve sonra da Oktavianus ile Marcus Antonius arasındaki siyasal ve askeri savaşa sevgilileri olan Julius Sezar ve Marcus Antonius safında katılmıştır. VII. Kleopatra, Roma Cumhuriyeti'nin Mısır'ı isgal etmesiyle intihar etmiş ve böylece Ptolemaios Hanedanı'nın Mısır'daki hükümranlığı son bulmuştur.

Ptolemaios hanedanı hükümdarları ve eşleri

Ptolemaios Hanedanı hükümdarlarının isimlendirilmesi karışıktır. Yaşadıkları zamanda Ptolemaios hanedanına bağlı hükümdarlar sıra numaraları ile değil lakaplarıyla anılıp hitap edilmişlerdir ve bazen bunlar bile değişmiştir. Sonradan tarihçiler, özellikle Ptolemaios, Kleopatra ve Berenike adlı hükümdarlara ve kraliçelere sıra numaraları vermişlerdir. Ancak değişik nedenlerle değişik tarihçiler aynı hükümdarı değişik numaralarla anmıştır. Burada verilen numaralama, modern tarihçiler arasında en yaygın olarak kullanılandır. Tarihler (doğum ve ölümü değil) saltanat etme dönemini verir.

Parantezler içinde verilen tarihler hükümdarların saltanat dönemi tarihleridir. Ptolemaios Hanedanı hükümdarları karı-koca olarak birlikte ortak güçlü olarak hüküm sürmüşlerdir ve çok kere bu karı-koca hükümdarlar kardeştir. Birkaç kraliçe tek başına hükümran olmuştur. Bunlardan en başarılı olanı ve ünlüsü MÖ 51-MÖ 30 döneminde kraliçe olan ve tahtını itibarî olarak sırayla önce iki erkek kardeşi ve sonra da oğlu ile paylaşan VII. Kleopatra'dır.

I. Ptolemaios Soter (MÖ 305-MÖ 285): Evli eşi (olasılıkla) birinci olarak Thais, ikinci olarak Artakama, üçüncü olarak Eurydice ve dördüncü ve sonucu olarak I. Berenike.
II. Ptolemaios Filadelfus (MÖ 284-MÖ 246): Evli eşi birinci olarak I. Arsinoe ve ikinci olarak II. Arsinoe Filadelphus. Ortak saltanat Ptolemaios oğlu (MÖ 267-MÖ 259).
III. Ptolemaios Euergetes (MÖ 246-MÖ 222): Evli eşi II. Berenike.
IV. Ptolemaios Philopator (MÖ 222-MÖ 204): Evli eşi III. Arsinoe.
V. Ptolemaios Epiphanes (MÖ 204-MÖ 180): Evli eşi I. Kleopatra.
VI. Ptolemaios Philometor (MÖ 180-MÖ 164, MÖ 163-MÖ 145): Evli eşi II. Kleopatra. MÖ 152'de kısa bir zaman ortak kral V. Ptolemaios Eupator.
VII. Ptolemaios Neos Philopator (hiç hükümdar olmadı).
VIII. Ptolemaios Physcon (MÖ 170-MÖ 163, MÖ 145-MÖ 116): Evli eşi birinci olarak II. Kleopatra; ikinci olarak III. Kleopatra. MÖ 131 ile MÖ 127 arasında geçici olarak II. Kleopatra tarafından İskenderiye'den atıldı. MÖ 124'te barışarak geri döndü.
II. Kleopatra Philometora Soteira (MÖ 131-MÖ 127): VIII. Ptolemaios'ye karşı olarak.
III. Kleopatra Philometor Soteira Dikaiosyne Nikephoros (Kokke) (MÖ 116-MÖ 101): (MÖ 116-MÖ 107) döneminde IX. Ptolemaios ve (MÖ 107-MÖ 101 döneminde X. Ptolemaios ortak kral.
IX. Ptolemaios Lathyros (MÖ 116-MÖ. 107, MÖ 88-MÖ 81 arasinda II. Soter): Evli eşi ilk olarak IV. Kleopatra; ikinci olarak Kleopatra Selene I. Birinci hükümdarlık döneminde III. Kleopatra ile ortak olarak hükümdar.
X. Ptolemaios I. Alexander (MÖ 107-MÖ 88): Evli eşi birinci olarak Kleopatra Selene I, ikinci olarak III. Berenike. MÖ 101'e kadar III. Kleopatra ile ortak olarak hükümdar.
III. Berenike Philopator (MÖ 81-MÖ 80)
XI. Ptolemaios II. Alexander (MÖ 80): Evli eşi III. Berenike ve onunla ortak hüküm sürdü. Ama MÖ 80'de onu oldürttü ve sonra ancak 19 gün tek hüküm sürdü.
XII. Ptolemaios Auletes Neos Dionysos (MÖ 80-MÖ 58, MÖ 55-MÖ 51): Evli eşi V. Kleopatra Tryphaena.
V. Kleopatra Tryphaena (MÖ 58-MÖ 57): (MÖ 58-MÖ 55) arasında IV. Berenike Epiphaneia ile ortak hükümdar.
VII. Kleopatra Philopator (MÖ 51-MÖ 30): (MÖ 51-MÖ 47) döneminde XIII. Ptolemaios ile; (MÖ 47-MÖ 44) döneminde XIV. Ptolemaios ile (MÖ 44-MÖ 30) döneminde XV. Ptolemaios Sezarion ortak hükümdar.
IV. Arsinoe (MÖ 48-MÖ 47): VII. Kleopatra karşı hükümdarlık yaptı.

Ptolemaios hanedanının basitleştirilmiş soyağacı

Bu grafikte gösterilen birçok bağlantı tartışmaya yol açmaktadır ve bu tartışmalar her bir hanedan mensubu için ana metinlerde incelenmektedir.

Ptolemaios hanedanın diğer ünlü üyeleri

Ptolemaios Keraunos (ö. MÖ 279) - Ptolemaios I Soter' in büyük oğlu. Sonunda Makedonya Kralı oldu.
Ptolemaios Apion (ö. MÖ 96) - Ptolemaios VIII Physcon'un oğlu. Libya (Cyrenaica) kralı oldu. Cyrenaica'yı Roma'ya miras olarak bıraktı.
Ptolemaios Philadelphus (ö. MÖ 36) - VII. Kleopatra ve Marcus Antonius'un oğlu.
Mauretania'li Ptolemaios (ö. MS 40) - Mauretania Kralı II. Juba ile VII. Kleopatra ve Marcus Antonius'un kızı olan Kleopatra Selene II'nin oğlu. Mauretania Kralı.

Irsî hastalıkları

Ptolemaios hanedanının üyelerinden birkaçı tarihlere aşırı şişman kişiler olarak geçmişlerdir ve heykeller ve bastırılan sikkeler bunların patlak gözlü ve şişmiş boyunlu olduğunu göstermektedir. Tıbbi doktor araştırmacılar bunların bir irsi hastalık belirtileri olduğunda birleşmektedirler. Patlak gözler ve şişmiş boyun, ailesel Graves'in hastalığının belirtileri olduğu iddia edilmiştir; fakat aşırı şişmanlık bu hastalığı belirtisi değildir. Son bir araştırmaya göre tiroid bezi şişmesi, patlak gözler ve aşırı şişmanlık ya Erdheim-Chester hastalığının ya da çoklu odaklı fibroskerosis hastalığının belirtileri olduğudur.^[2]

Kaynaklar

^ Bu kişinin babasının ismi Lagus olduğu için ender olarak Lagid İmparatorluğu adı da verilmektedir.
^ Ashrafian H. (2005) 'Familial proptosis and obesity in the Ptolemies', J R Soc Med., Cilt 98 Sayı 2 Sayfa 85-6.

İçsel kaynaklar

Helenistik dönem
Antik Mısır
Ptolemaios Krallığı
Ptolemaios I Soter
Ptolemaik Decrees

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Ptolemaios Hanedanı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

tarihinde Wayback Machine sitesinde [https://web.archive.org/web/20020508100505/http://www.tyndale.cam.ac.uk/Egypt/ptolemies/ptolemies.htm tarih=8 Mayıs 2002 arşivlendi.] Ptolemaios Hanedanı
Livius7 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., [1]14 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Jona Lendering, Ptolemaios'lar.

[1] Bu kişinin babasının ismi Lagus olduğu için ender olarak Lagid İmparatorluğu adı da verilmektedir.

[2] Ashrafian H. (2005) 'Familial proptosis and obesity in the Ptolemies', J R Soc Med., Cilt 98 Sayı 2 Sayfa 85-6.

[1]

[2]

Helenistik hükümdarlar
Argead Hanedanı	II. Filip İskender (III. Aleksandros) III. Filip IV. Aleksandros
Antigonus Hanedanı	I. Antigonos Monoftalmos I. Demetrios Poliorketes II. Antigonus Gonatas II. Demetrius Aetolikus III. Antigonus Doson V. Filippos Perseus
Ptolemaios Hanedanı	I. Ptolemaios Soter II. Ptolemaios Filedelfos Ptolemaios Keravnos Meleager III. Ptolemaios Evergetes IV. Ptolemaios Filopater V. Ptolemaios Epifanes I. Kleopatra (Naip) VI. Ptolemaios Filometor VII. Ptolemaios Neos Filopator II. Kleopatra Filopator Soter VIII. Ptolemaios Fiskon IX. Ptolemaios Latiros X. Ptolemaios Aleksander III. Berenike XI. Ptolemaios Aleksander XII. Ptolemaios V. Kleopatra IV. Berenike XIII. Ptolemaios XIV. Ptolemaios XIV VII. Kleopatra Filopator XV. Ptolemaios Sezarion
Selefkî Hanedanı	I. Seleukos Nikator I. Antiohos II. Antiohos II. Seleukos Kallinikus III. Seleukos Ceraunus III. Antiohos Magus IV. Seleukos Filopator IV. Antiohos Epifanes V. Antiohos Eupator I. Dimitrios Soter I. Aleksandros Balas II. Dimitrios Nikator VI. Antiohos Dionisos Diodotus Trifon VII. Antiohos Sidetes II. Dimitrios Nikator II. Aleksandros Zabinas Kleopatra Thea V. Seleukos Filometor VIII. Antiohos Gripus IX. Antiohos VI. Seleukos Epifanes Nikator X. Antiohos Eusebes Filopator III. Dimitrios Eucaerus XI. Antiohos Epifanes Filadelfus I. Filippos Filadelfus XII. Antiohos Dionysus VII. Seleukos Kybiosaktes XIII. Antiohos Asiatikus II. Filippos Filoromaeus
Lisimahos	Lisimahos
Antipater Hanedanı	Kassandros IV. Filip V. Aleksandros II. Antipater Antipater Etesias Sosthenes
Attalos Hanedanı	Filetairos I. Eumenis I. Attalos II. Eumenis II. Attalos III. Attalos III. Eumenis
Greko-Baktriya Hanedanı	I. Diodotus II. Diodotus I. Euthydemus I. Dimitrios II. Euthydemus I. Antimachus Pantaleon Agathocles I. Dimitrios I. Eucratides Plato II. Eucratides I. Heliocles
Hint-Yunan kralları	I. Dimitrios I. Antimahus Pantaleon Agathokles I. Apollodotus II. Demetrius II. Antimahus I. Menander I. Zoilos Agathokleia Lisias I. Strato Antialkidas II. Heliokles Poliksenios III. Demetrios Filoksenios Diomedes Amintas Epander Theofilos Peukolaos Thraso Nikivas II. Menander Artemidoros Hermaeus Archebios Telefos II. Apollodotus Hippostratos Dionisios II. Zoilos Apollofanes II. Strato
Bitinya kralları	I. Zipoitis I. Nikomidis II. Zipoites Etazeta (taht naibi) Ziaelas I. Prusias II. Prusias II. Nikomedes III. Nikomedes IV. Nikomedes
Pontus kralları	I. Mithridatis Ariobarzanis II. Mithridatis III. Mithridatis I. Farnakis IV. Mithridatis V. Mithridatis VI. Mithridatis II. Farnakis Dareios I. Polemon Pitodorida II. Polemon
Kommagene kralları	Ptolemaios II. Sames I. Mithridatis I. Antiohos II. Mithridatis II. Antiohos III. Mithridatis III. Antiohos IV. Antiohos
Kapadokya kralları	I. Ariarathis II. Ariarathis III. Ariarathis IV. Ariarathis V. Ariarathis VI. Ariarathiss VII. Ariarathis VIII. Ariarathis IX. Ariarathis X. Ariarathis Arhelaos
Bosporos kralları	I. Mithridates Farnakes Asandros ve Dynamis II. Mithridates Asandros ve Dynamis Scribonius'un Dynamis'le ortak yönetim teşebbüsü Dynamis ve Polemon Polemon ve Pythodorida Aspurgus III. Mithridates ve Gipaipyreos III. Mithridates I. Kotis