İçeriğe atla

Psikolojik gerilim

Psikolojik gerilim, karakterlerin dengesiz duygusal durumlarının gizem ile birlikte sürekli olarak değiştiği bir gerilim türüdür. Gerilim türünün özelliklerini göstermekle birlikte, gizem ve drama türlerini de içinde barındırır. Drama ve gizeme ek olarak, pek çok psikolojik gerilim türü, çoğunlukla psikolojik korku türlerinin en üst sıralarında yer alır.

Tanım

Bir psikolojik gerilim, genellikle bir kitap ya da filmde özellikle yapılan bir vurgu değil, buradaki karakterin psikolojisine yapılan bir vurgulamadır.[1] Gerilimde olduğu gibi,[1] kahraman için bir tehlike oluştuğu vurgulanmaktadır.[2] Ancak psikolojik gerilim türlerinde gerilimin yalnızca karakterin zihinsel olarak ve daha az bir gerilim ile karşı karşıya olduğu betimlenir.[2] Çünkü kahraman karakter genellikle kendi antagonist düşüncelerine karşı çıkmaya azmeder. Psikolojik gerilim türüne; "çeşitli anlatılar, akıllı kırmızı balıklar ve özenle belirlenmiş sürpriz unsurlar" gibi ögeler dahil edilir. Psychology Today[3] Hollanda-Fransa ortak yapımı The Vanishing (Spoorloos) filmi bu türe bir örnek olarak verilebilir.[4] Filmde kayıp karısına ne olduğunu öğrenmeyi bir saplantı haline getiren bir koca ve bu mücadelede karşı karşıya kaldığı ciddi tehlikeler vardır. Psikolojik gerilim karakterlerinin dürüstlükleri ve dünyayı nasıl görmek istedikleri, hikâyeye belirsiz nedenleri olan gerilimler getirir. Temel unsurları genellikle "karşılıklı şüpheler ve yanlış yönlendirmeler" oluşturur.[3] Bu tür içerisinde aşağıdaki kavramları bulundurur;

  • Psikolojik - Zihnin ya da aklın doğal süreçleri yerine, doğal olmayan daha zihinsel unsurlar bulunur. Bazı zamanlarda gerilim, tek bir karakterin kendi aklındaki düşüncelerden gelir ve bu karakter bu sorunları çözmek zorundadır. Genellikle bu zıt düşünceler onlara bir şeyleri anlatma çabası içerisindedir. Bu zıtlıklar ve çatışmalar, karakterin daha fiziksel tansiyonu yüksek oyunculuğu ile yapılır. Böylece çatışma ve zıtlıklar bir anlamda canlandırılmış olur.
  • Gerilim - Genel olarak, gerilimde karakter üzerine çeşitli komplolar ile odaklanılır. Bu yoğunlaşma neticesinde karakterin fiziksel eylemleri ile birlikte gerilimin şiddeti de artar. Psikolojik gerilimde ise bu durum bir noktaya kadar tersine döndürülmeye çalışılır. Karakterden daha çok karakteri vurgulayan değer ön plana çıkartılır.
  • Psikolojik gerilim - Karakterler kendi yabani düşmanlarını yenmek amacıyla fiziksel güçlerine artık güvenmeye başlarlar (Tipik aksiyon gerilim türünde genellikle bu şekilde olur). Ancak kendi zihinsel kaynaklarına güvenen karakter, zorlu rakip ile mücadelesinde zihninde de bir denge oluşturmaya zorlanmaktadır.

Edebi ustalıkları ve teknikleri

  • Bilinç akışı - Karakterin tanımlanması için, düşünce süreçlerine yazılı eşdeğer bakış açısı sağlayabilen edebi bir tekniktir. Psikolojik gerilime aktarılmasında, genellikle karakterin ruhunu anlatmaya çalışan kelime kullanımları, açıklamalar veya görseller kullanılır.
  • Birinci şahıs anlatıcı - Hikâyenin konusunu oluşturan karakterin açık bir şekilde kim olduğunu veya daha fazlasını anlatmaya yarayan, bu kişinin aslında "Ben" olduğunu tanımlayan edebi bir anlatım tekniğidir. Karakterler okuyucunun hikâyeye doğrudan katılmasını sağlar ve bunun için uğraşırlar. Böylece karakterin aklından geçen düşünceleri ve mekaniği okuyucu anlamış olur. Bu teknik genellikle güvenilmez anlatıcı ile eş tutulmaktadır.
  • Arka plan hikâyesi - Ana hikâyenin başlangıcından günümüze kadar gelen tarihsel durum anlatılır. Okuyucunun karakteri daha fazla anlaması mümkün olduğundan dolayı hikâyenin psikolojik yönlerini derinleştirir. Daha spesifik olarak açıklamak gerekirse; karakterin güdülerinin neler olduğu ve geçmişte ile bugünkü bilişsel algıları şekillendirilir.

Temalar ve alt türler

Birçok psikolojik gerilim medyası (film, edebiyat, radyo vb.) son yıllarda ortaya çıkmıştır. Çok farklı şekillerde temsil edilmesine rağmen, genel eğilim anlatılar şeklinde olmasıyla bilinir. Bazı tutarlı temalar ise şunlardır;

Bu tema ve alt türler genellikle psikolojik gerilim filminin konusunu geliştirmeye ve karakterlerin kişiliklerini şekillendirmeye yardımcı olurlar. Örneğin; bu tür filmlerde genellikle karakterin sık sık "masumiyet kayıplarına" tanık olunur ve böylece, içinde bulunan kötülük yüzünden karakterin "gerçek kimliği" de ortaya çıkmış olur. Psikolojik gerilim filmleri bazen karmaşık olabilir. Bazen tavsiyede bulunan yorumcular, bu nedenle filmin bazı yerlerini ve sırlarını deşifre etmiş olurlar.[5]

Kaynakça

  1. ^ a b Dictionary.com, definition of psychological thriller, Psychological thriller 1 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim: 21 Ağustos 2013, "...a suspenseful movie or book emphasizing the psychology of its characters rather than the plot; this sub-genre of thriller movie or book..."
  2. ^ a b The Script Lab, Erişim: 21 Ağustos 2013 Thriller 2 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., "...The suspense in this sub-genre comes from the mind, rather than from a psychical threat. The protagonists in Psychological Thrillers must rely on their mental resources to solve the situation...."
  3. ^ a b Dennis Palumbo, 14 Mart 2012, Psychology Today, Taking the Mystery Out of Writing Mysteries: Great mystery thriller scripts depend on characters, not clues, Erişim: 21 Ağustos 2013
  4. ^ Erin Whitney, Nov. 15, 2012, Backstage Magazine, Gretchen Mol Returns to the Stage in 'The Good Mother' 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim: 21 Ağustos 2013, "element of a psychological thriller because ... suspenseful feeling of who did what, who’s being honest ... about perception..."
  5. ^ Stephen Holden, April 14, 2011, The New York Times, Romance or Film Noir? Both, and a Thriller 26 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim: 21 Ağustos 2013

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Psikoloji veya Ruh bilimi, içgüdüsel davranışları ve zihni inceleyen bilimdir. Bilinçli ve bilinçsiz olayların yanı sıra daha çok duygu ve düşüncenin incelemesini içeren Psikoloji, çok kapsamlı bir bilimsel alandır. Bu alanda uzman olan ve aynı zamanda bilgi araştırması yapanlara psikolog denir. Psikologlar, beyinin ortaya çıkan özelliklerini ve ortaya çıkan özelliklerle bağlantılı tüm fenomenleri anlamaya çalışırlar ve bu şekilde daha geniş nöro-bilimsel araştırmacı grubuna katılırlar. Psikoloji bilimi, bir sosyal bilim olmasına rağmen aynı zamanda doğa bilimleri olarak da kategorize edilebilir. Özellikle beyin biyolojisi bilgisini oldukça kullanır ve geliştirir.

Film türleri, bir sinema filmindeki anlatı unsurları, estetik yaklaşım veya filme verilen duygusal tepkideki benzerliklere dayanan stilistik veya tematik bir kategoridir.

Önceden ima etme veya diğer adıyla önseme, bir romanda ya da filmde, olacak hakkında okur ya da izleyiciye önceden bazı ipuçları verme, anlatım tekniğidir.

<span class="mw-page-title-main">Aşk romanı</span>

Aşk romanı, edebiyat′da bir roman türü.

<span class="mw-page-title-main">Gerilim (tür)</span> edebiyat, film ve televizyon programcılığında bir tür

Gerilim; edebiyat, film, video oyunu ve televizyon türü. Endişe, gerilim ve ajitasyon duyguları bu türün ana öğeleridir. Bu türün ana alt türü psikolojik gerilim türüdür. John F. Kennedy Suikastı sonrası politik gerilim ve paranoya gerilim türleri aşırı popülerlik kazanmıştır. Gerilim filminin en iyi örneklerinden bazılarını gerilim ögesini ustaca kullanan Alfred Hitchcock vermiştir.

Suç filmleri, suç teşkil eden eylemleri veya suçluların hayatlarını konu alan filmlerdir. Bu filmler gerçek suçluların hayat hikâyelerinden esinlenebileceği gibi tamamen hayali kişileri de içerebilir. Suç filmlerinde genelde suç öğeleri yüceltilerek işlenir. Senaryoları romanlardan ziyade oyunlardan uyarlanır. Mafya filmleri veya film noir suç filminin alt türleri sayılabilir.

Travma aşağıdaki anlamlara gelebilir:

<span class="mw-page-title-main">Gerilim filmi</span> film türü

Gerilim filmi izleyicilerde heyecan ve gerilim uyandıran geniş bir film türüdür. Çoğu filmin olay örgüsünde bulunan gerilim öğesi, bu türde film yapımcısı tarafından özellikle kullanılır. Gerilim, seyircinin kaçınılmaz olarak gördüğü şeyleri geciktirerek yaratılır ve tehditkar veya kaçışın imkansız göründüğü durumlarda inşa edilir.

<i>Persona</i> (film) Ingmar Bergmanın yönettiği 1966 İsveç psikolojik dram filmi

Persona Ingmar Bergman'nın yönetmenliğini yaptığı, Bibi Andersson ve Liv Ullmann'nın başrollerde oynadığı 1966 yılı yapımı bir İsveç filmdir. Bergman bu filmi yönettiği en önemli filmler arasında kabul eder. Drama türündeki filmin 7 ödül ve 1 adaylığı bulunmaktadır. Film oldukça deneysel bir film olmakla birlikte bir psikolojik korku olarak da değerlendirilir. Persona filmi adını da, konusunu da Carl Jung'un Persona teorisinden almaktadır. Film Jung'un teorilerini ve görüşlerini kendi merkezine koyar. Persona adı tiyatro oyuncularının yüzlerine taktıkları, gerçek kimliklerini örten maskelerden gelmektedir. Persona teorisi de bireylerin gerçek kimliklerini örtmeleri üzerine şekillenmiştir. Film bu konuyu sembolik şekillerde, rüya sekansları ve imgelerle izleyiciye anlatmayı hedefler. Film imgelere sık sık baş vurur; filmin başında, ortasında ve sonunda bu benzer imgeler izleyiciye gösterilir. Filmin başındaki imgeler film yapımı ile de bağlantılıdır. Bir film şeridi görürüz filmin başında. Aslında film 4. duvarı kıraraktan kendisinin bir film olduğunu izleyiciye hatırlatır. Film içerisinde izleyicinin gördüğü imgeler filmin konusuyla bağlantılıdır ve sonradan açıklanmaya başlanır. Filmin başında bir çocuk uzak, puslu bir ekrandan bir kadına doğru bakmaktadır. Elini uzatır lakin kadına dokunamaz. Sadece izler. Bu çocuk morg veyahut hastane gibi bir yerdedir. Bu filmin sonlarına doğru açıklanacaktır.

<span class="mw-page-title-main">Aksiyon filmi</span> film türü

Aksiyon filmi, bir veya daha fazla kahramanın ön plânda olduğu, genellikle ayrıntılı dövüş sahneleri, şiddet ve çılgın kovalamaca sahneleri içeren bir film türü. Bu tarz filmlerde genellikle eylemler hep kahraman için zaferle sona ermektedir. Aksiyon filmlerinde genellikle, yaşamını tehdit eden durumlar karşısında becerikli, kötü bir adam veya ajan gibi karakterler tercih edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Rol yapma video oyunu</span>

Rol yapma video oyunu, oyuncuların kurgusal bir sahnede farklı karakterlerin rollerini üstlendikleri bir video oyunu türüdür. Birçok rol yapma video oyunları, masa üstü rol yapma oyunları kökenlidir ve aynı terminolojinin, ayarların ve oyun mekaniğinin çoğunu kullanmaktadır. Kalem kâğıt oyunları ile diğer önemli benzerlikler arasında, geliştirilmiş öykü anlatma ve öyküleyici unsurlar, oyuncu karakter geliştirme, karmaşıklık, ayrıca oynatılabilirlik ve dalma sayılabilir. Elektronik bir ortam, oyun görevlisi gerekliliğini ortadan kaldırır ve muharebe çözünürlüğü hızını arttırır. RPG'ler, basit metin tabanlı konsol-pencere oyunlarından görsel olarak zengin 3D deneyimler haline gelmiştir.

Psikolojik korku, okuyucuları, izleyicileri veya oyuncuları korkutmak, rahatsız etmek veya germek için zihinsel, duygusal ve psikolojik durumlara dayanan bir korku ve psikolojik kurgu alt grubudur. Bu alt tür sıklıkla psikolojik gerilim türünün ilgili alt türü ile çakışmaktadır; kurgu veya konu ile ilgili gerilim, drama, aksiyon ve dehşeti artırmak ve genel olarak nahoş bir görüntü oluşturmak için çoğunlukla kararsız, güvenilmez veya rahatsız edici psikolojik durumlara sahip gizemli unsurlar ve karakterler kullanmaktadır, böylece rahatsız edici ve gerilimli bir atmosfer oluşturmaktadır.

<i>Joker</i> (film, 2019) Todd Phillipsin yönettiği Amerikan filmi

Joker, 2019 yapımı Amerikan psikolojik gerilim filmidir ve Todd Phillips tarafından yönetilmiş, senaryosu Scott Silver ile birlikte yazılmıştır. DC Comics karakterlerine dayanan film, başarısız bir palyaço ve hedefi stand-up komedyeni olmak olan Arthur Fleck'i, 1981'de geçen bir hikâyede ele alır. Fleck'in zihinsel rahatsızlığa ve nihilizme düşüşü, çürüyen Gotham City'de varlıklılar karşısında şiddetli bir karşı kültürel devrime ilham verir. Robert De Niro, Zazie Beetz ve Frances Conroy da yardımcı rollerde görünmektedir. Joker, Warner Bros. Pictures tarafından dağıtılmış olup, Warner Bros. Pictures ve DC Films, Village Roadshow Pictures, Bron Creative ve Joint Effort ile işbirliği içinde üretilmiştir.

Anormal psikoloji, zihinsel bir bozukluğu tetikleyen veya anlaşılmayabilecek alışılmadık davranış, duygu ve düşünce kalıplarını inceleyen psikolojinin bir dalıdır. Birçok davranışın anormal olduğu düşünülse de, psikolojinin bu dalı tipik olarak klinik bağlamdaki davranışlarla ilgilenir. Anormal veya aykırı kabul edilen davranışları anlama ve kontrol etme konusunda uzun bir geçmiş tarihi vardır ve alınan yaklaşımda genellikle kültürel farklılıklar vardır. Anormal psikoloji alanı, farklı koşullar için birden fazla nedeni tanımlar, genel psikoloji alanından ve başka yerlerden çeşitli teoriler kullanır ve hala çok sayıda “anormal” ile kastedilene bağlıdır. Geleneksel olarak psikolojik ve biyolojik açıklamalar arasında, zihin-beden sorununa ilişkin felsefi bir düalizmi yansıtan bir ayrım vardır. Zihinsel bozuklukları sınıflandırmaya çalışırken farklı yaklaşımlar da vardır. Anormal üç farklı kategori içerir; subnormal, olağanüstü ve paranormaldirler.

Askerî psikoloji dost ve düşman kuvvetlerinde veya sivil topluluklardaki davranışları anlama, tahmin etme ve karşı koymaya yönelik psikolojik teorilerin ve ampirik verilerin araştırılması, tasarımı ve uygulanmasıdır. Askerî harekâtların yürütülmesi için istenmeyen, tehdit edici veya potansiyel olarak tehlikeli olabilecek davranışlara özel önem verilmektedir. Askerî psikoloji, askeri zaferler için askerî birlikler arasındaki dayanıklılığı teşvik etmek ve düşman güçlerine karşı koymak için psikolojinin çoklu alt disiplinlerini kullanır. Askerî psikoloji altında incelenen stres ve zihinsel hastalıklar askeriyeye özgü değildir. Ancak, askerler genellikle savaş ve savaş ortamlarında benzersiz stres kombinasyonlarıyla karşılaşırlar ve stresle ilişkili psikiyatrik bozukluklar yaşayabilirler. Askerî personelin karşılaştığı sorunların özel örnekleri arasında Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), suçluluk, aile ve partner zorlukları, kâbuslar ve geri dönüşler sayılabilir. Uygulamalı askerî psikoloji özellikle danışmanlık ve askerî personelin ve ailelerinin stres ve yorgunluğunun tedavisi üzerine odaklanmıştır.

Psikoloji temel bilimi, psikoloji alanında yapılan araştırmaların bazıları, uygulanan psikolojik disiplinlerde yapılan araştırmalardan daha "temel" dir ve doğrudan bir uygulaması yoktur. Psikoloji içerisindeki temel bilim yönelimini yansıttığı düşünülen alt disiplinler arasında biyolojik psikoloji, bilişsel psikoloji, nöropsikoloji vb. alt dallar sayılabilmektedir. Bu alt disiplinlerdeki araştırmalar, metodolojik titizlik ile karakterizedir. Psikolojinin temel bilim olarak kaygı, davranış, biliş ve duyguların altında yatan yasaları ve süreçleri anlamaktır. Temel bilim olarak psikoloji, uygulamalı psikoloji için bir temel sağlar. Uygulamalı psikoloji, aksine, temel psikolojik bilimlerin ortaya koyduğu psikolojik ilkelerin ve teorilerin uygulanmasını içerir; bu uygulamalar zihinsel ve fiziksel sağlık ayrıca eğitim gibi alanlarda sorunların üstesinden gelmeyi veya refahı artırmayı amaçlamaktadır.

Gizem kurgu, genellikle gizemli bir olay ya da çözülmesi gereken bir suç içeren bir kurgusal tarzdır. Çoğunlukla kapalı bir şüpheli çemberi ile, her şüpheliye genellikle güvenilir bir neden ve suçu işlemek için makul bir fırsat sunulur. Ana karakter çoğu zaman, okuyucuya sunulan gerçeklerden mantıksal çıkarım yoluyla gizemi çözen bir dedektiftir. Bazen gizemli kitaplar kurgusal değildir. Gizem kurgu, bulmacanın veya gerilim unsurunun ve onun mantıksal çözümünün (whodunit) üzerinde olduğu dedektif hikâyeleri olabilir. Gizem kurgu, eyleme ve cesur gerçekçiliğe odaklanan sert kaynatılmış dedektif hikâyeleriyle karşılaştırılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Dram (sinema ve televizyon)</span> film türü

Sinema ve televizyonda dram, güldürüye göre daha ciddi bir tona sahip anlatı kategorisi veya türüdür. Bu tür dramlar genellikle pembe dizi, polisiye dram, suç draması, siyasi dram, tarihî dram, aile içi dram, gençlik draması ve komedi-drama gibi ek terimlerle nitelendirilir. Belirli bir hikâyenin mekânına ya da konusuna vurgu yapma eğiliminde olan bu terimler, bir dramın normalde ciddi olan tonunu daha geniş bir ruh hâli yelpazesini teşvik eden unsurlarla donatabilir. Bu amaçlar doğrultusunda, bir dramın temel unsuru duygusal, sosyal ya da başka türlü bir çatışmanın ortaya çıkması ve hikâyenin akışı içinde çözülmesidir.

Korku oyunları, korku kurgu merkezli ve genellikle oyuncuyu korkutmak için tasarlanmış bir video oyunu türüdür. Oynanışlarına göre sınıflandırılan diğer çoğu video oyunu türünün aksine, korku oyunları neredeyse her zaman anlatıya veya görsel sunuma dayanır ve çeşitli oyun türleri kullanır.

<i>Detained</i> (film, 2024)

Detained, Felipe Mucci tarafından yönetilen bir Amerikan psikolojik gerilim filmi. Filmde Abbie Cornish, Laz Alonso, Moon Bloodgood, John Patrick Amedori, Justin H. Min, Breeda Wool ve Silas Weir Mitchell rol almaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.