İçeriğe atla

Psikedelia

Psikedelia (İng. Psychedelia), özellikle 1960'lı yıllarda popüler olmuş ve sanat dallarını ve altkültürleri etkisi altına almış olan bir akımdır. Etimolojik olarak Yunanca "ruh ve bilinç" anlamına gelen psyche ile "açığa çıkartmak" manasını taşıyan delos kelimelerinin birleşiminden meydana gelen psikedelia "gözle görülemeyen ruhsal dünyanın görünür hale gelmesini" ifade etmektedir.[1]

Tarihçe

Psikedelia kavramının ortaya çıkışı hakkında net bir bilgi olmasa da ilk defa 1957 yılında Humprey Osmond tarafından halüsinojen ilaçları anlatmak için kullanıldığı düşünülmektedir. Fakat popüler kültüre girmesi ve yaygınlaşması karşıt kültür ikonu olarak tanınan Timothy Leary'nin kitaplarında bu terimden bahsetmesi sayesinde gerçekleşmiştir.[1]

Müzik

Psikedelik müziğin en önemli isimleri arasında The Doors, Pink Floyd, Jefferson Airplane, Iron Butterfly, Jimi Hendrix, The Animals, The Yardbirds ve The Beatles gibi dünyaca ünlü sanatçılar yer almaktadır. Bu türün Türkiye'deki temsilceleri arasında ise Erkin Koray, Moğollar, Haramiler, Kardaşlar, Apaşlar, Ersen Dinleten, Selda Bağcan, Replikas, Gaye Su Akyol ve Baba Zula bulunur.

Edebiyat

Allen Ginsberg ve William S. Burroughs'un şiirlerinde psikedelik ilaçların ve uyuşturucuların etkisinden bahsedilen ifadelere ulaşmak mümkündür. Aldous Huxley'nin Doors of Perception (Algı Kapıları) kitabının yanı sıra Antanin Artaud, Henri Michaux ve Timothy Leary gibi edebiyatçılar da eserlerinde psikedelia kavramını işlemişlerdir.

Sinema ve televizyon

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b "10 Maddede Zihinsel Gösteri: Psikedelia Akımı". 10layn. 4 Aralık 2017. 8 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Toksikoloji</span> Canlı organizmalara zararlı olan maddelerin incelenmesi

Toksikoloji ya da ağı bilimi, kimyasallar ile biyolojik sistem arasındaki etkileşimleri, zararlı sonuçları yönünden inceleyen ya da kimyasalların zararsızlık limitlerini belirleyen bilim dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sanat</span> duygusal veya estetik çekicilik yoluyla dışsal değerler yaratma sürecine denir

Sanat, en genel anlamıyla yaratıcılığın ve hayal gücünün ifadesi olarak anlaşılır. Tarih boyunca neyin sanat olarak adlandırılacağına dair fikirler sürekli değişmiş, bu geniş anlama zaman içinde değişik kısıtlamalar getirilip yeni tanımlar yaratılmıştır. Bu tanımlardan en yaygın kabul göreni sanatın edebiyat, resim, müzik, tiyatro, sinema, mimari ve heykel alt türlerinden oluştuğu görüşüdür. Bugün sanat terimi birçok kişi tarafından çok basit ve net gözüken bir kavram gibi kullanılabildiği gibi akademik çevrelerde sanatın ne şekilde tanımlanabileceği, hatta tanımlanabilir olup olmadığı bile hararetli bir tartışma konusudur.

Anadolu rock veya Türkçe psikedelik rock, çoğu zaman modern Türkçe rock ile karıştırılan, Türk halk müziği (türkü) ile rock müziğin birleşimi olan müzik türüdür. 1960'ların ortalarında, Batı ve Doğu ezgilerinin müzikal senteziyle yerleşik siyasal ve ekonomik düzene karşı çıkışları içeren sözleriyle Anadolu pop olarak başlayan akım, rock müziğin ve gruplarının Türkiye'de popüler hâle gelmesinden kısa bir süre sonra önce Anadolu pop-rock, sonra Anadolu rock adıyla anılmaya başlamıştır. Bu türün en bilinen üyeleri arasında Barış Manço, Cem Karaca, Erkin Koray, Selda Bağcan, Fikret Kızılok, Özdemir Erdoğan, Haluk Levent, Barış Akarsu, Murat Göğebakan gibi Türk müzisyenlerin yanı sıra Moğollar, Kurtalan Ekspres ve 3 Hürel gibi gruplar yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Philip K. Dick</span> Amerikalı bilimkurgu yazarı

Philip Kindred Dick, Amerikalı bilimkurgu yazarı. 44 roman ve 121 hikâye yazdı. Dick hayattayken hikâyelerinin çoğu bilimkurgu dergilerinde yayımlandı.

Psikedelik müzik ya da psikedelik rock, 1960'lardaki yaygın madde kullanımından etkilenerek pop kültürüne de yansıyan müzik türü, bu yıllarda en yaygın dönemini yaşadı. The Beatles, Jimi Hendrix, Eric Clapton, Led Zeppelin, Pink Floyd, The Doors, Rolling Stones, Jefferson Airplane, The Grateful Dead, The Who, The Pierces, Erkin Koray ve Selda Bağcan gibi dönemin ünlü birçok sanatçısı, bu türde şarkılar yazmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Punk kültürü</span>

Punk kültürü, 1970'lerin ortasında ifade özgürlüğü hareketi ve isyanı olarak ortaya çıkmıştır. Kültür, minimalist sistem karşıtı müzik Punk Rocka dayalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ken Kesey</span> Amerikalı romancı (1935 – 2001)

Kenneth Elton "Ken" Kesey , Amerikalı yazar. En önemli eseri Türkçeye Guguk Kuşu olarak çevrilmiş olan One Flew Over The Cuckoo's Nest'tir.

<span class="mw-page-title-main">Timothy Leary</span> Amerikalı psikolog (1920 – 1996)

Timothy Francis Leary Amerikalı yazar, ruhbilimci ve bilgisayar yazılımcısı. Karşıt kültür ikonu olarak özellikle LSD başta olmak üzere psikotrop (uyuşturucu) maddelerin araştırılması ve kullanımını savunmuştur. "Turn on, tune in, drop out." olarak bilinen sloganıyla anılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Rock müzik</span> 1950lerde Amerika Birleşik Devletlerinde "rock and roll" olarak ortaya çıkan popüler müzik türü

Rock, 1950'lerde ABD'de "rock and roll" olarak doğan, 1960'larda ve sonrasında farklı tarzlara ayrılarak özellikle İngiltere ve ABD'de gelişen bir müzik türüdür. Kökleri 1940'ların ve 1950'lerin rock and roll'una dayanır. Rock and roll ise blues, rhythm and blues ve country müzikten yoğun biçimde esinlenmiştir. Rock müzik; electric blues ve folk, caz, klasik müzik gibi diğer müzik kaynaklarından da esinlenir.

<span class="mw-page-title-main">Czesław Miłosz</span>

Czesław Miłosz Polonyalı şair ve deneme yazarı.

Psikedelik rock veya saykodelik rock, psikedelik kültürden ilham alan ve bu kültürün temsilcisi sayılan bir rock müzik alttürüdür. Psikedelik kültürün merkezinde ise algıda değişiklik yaratan halüsinojen uyuşturucular bulunur. Psikedelik rock müzik, başta LSD olmak üzere bu tip uyuşturucu maddelerin yarattığı zihinsel deneyimleri müzik yoluyla yansıtmayı ve geliştirmeyi amaçlar. Psikedelik rock gruplarının müzik tarzları birbirinden oldukça farklı olabilir ve "psikedelik rock" terimi oldukça geniş bir müzikal yelpazeyi kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Denis Leary</span> Amerikalı komedyen ve sinema oyuncusu

Denis Colin Leary, Altın Küre ve Emmy ödülü adayı Amerikalı oyuncu, komedyen, senarist ve yönetmendir. Kendi asabi komedi tarzıyla bilinen Denis Leary aynı zamanda birçok ciddi rolde oynamıştır. Senaryosunu da yazdığı Rescue Me isimli dram dizisi ile en iyi senaryo ve en iyi oyuncu dalında Emmy'ye aday olmuştur. Bu diziyle Altın Küre ödülüne de aday gösterilen Denis Leary, Conan O'Brien'in kuzenidir.

<span class="mw-page-title-main">Timothy Hutton</span> Amerikalı film yönetmeni ve sinema oyuncusu

Timothy T. Hutton, Amerikalı Altın Küre ve Akademi Ödüllü oyuncu.

Bu madde Fringe adlı televizyon dizisindeki mitolojik kavramları içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ram Dass</span> Amerikalı yazar (1931 – 2019)

Richard Alpert, diğer adıyla Baba Ram Dass, geleneksel spiritüel öğretmeni ve 1971'in çok satan kitabı Be Here Now'un yazarıdır. 1960'lı yıllarda Harvard Üniversitesi'ndeki Timothy Leary'yle olan kişisel ve profesyonel ilişkileriyle bilinmektedir. Ayrıca Hindistan'a yaptığı seyahatleri ve Hindu guru Neem Karoli Baba ile ilişkileriyle de tanınmaktadır. Alpert 22 Aralık 2019'da Maui, Hawaii'de 88 yaşında ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Ralph Metzner</span> Alman psikolog (1936 – 2019)

Ralph Metzner, Alman asıllı Amerikalı psikolog ve yazar.

Psikedelik folk 1960'larda ortaya çıkan, Psikedelik müziğin daha oynak, gevşemiş bir biçimidir. Büyük ölçüde halk müziğinin akustik enstrümantasyonu korunur, ancak Psikedelik müziği oluşturan ortak öğeler de görülür.

<span class="mw-page-title-main">Psikedelikler</span>

Psikedelikler veya saykodelikler, birincil etkisi olağandışı bilinç durumlarını tetiklemek olan halüsinojenik madde sınıfıdır. Bu maddeler, belirli psikolojik, görsel ve işitsel değişikliklere ve sıklıkla büyük ölçüde değişmiş bir bilinç durumuna neden olur. En büyük bilimsel ve kültürel etkiye sahip olan "klasik" psikedelikler, meskalin, LSD, psilosibin ve DMT'dir.

Ego ölümü, "öznel öz kimliğin tamamen kaybıdır". Terim, birbiriyle ilişkili anlamlarla birlikte çeşitli iç içe bağlamlarda kullanılır. Analitik psikolojide, psişenin temel bir dönüşümünü ifade eden psişik ölüm ile eşanlamlı terim olarak kullanılır. Ölüm ve yeniden doğuş mitolojisinde, ego ölümü, Joseph Campbell tarafından Monomit mitolojisi üzerine yaptığı araştırmada tanımlandığı gibi, kendine teslim olma ve geçiş aşamasıdır. Bu dünya mitolojisinde tekrarlanan bir temadır ve aynı zamanda çağdaş batı düşüncesinin bazı kollarında bir metafor olarak kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Psikedelik sanat</span>

Psikedelik sanat, psikedelik deneyimler ve LSD, psilosibin ve DMT gibi psikedelik maddelerin alımını takip ettiği bilinen halüsinasyonlarla ilgili veya bunlardan esinlenen sanat, grafik veya görsellerdir. "Psikedelik" kelimesi "zihin tezahürü" anlamına gelir. Bu tanıma göre, ruhun iç dünyasını tasvir etmeye yönelik tüm sanatsal çabalar "psikedelik" olarak kabul edilebilir.