İçeriğe atla

Prunus

Prunus
Prunus spinosa
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Plantae
Şube:Tracheophyta
Sınıf:Magnoliopsida
Takım:Rosales
Familya:Rosaceae
Oymak:Amygdaleae
Cins:Prunus
L., Sp. Pl.: 473 (1753).
Türler
metne bakınız.
  • Vikitür'de Prunus ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.

Prunus, gülgiller (Rosaceae) familyasından kiraz, karayemiş, kayısı, şeftali, badem ve erik gibi meyve ağaçlarını içeren cins.

Morfolojik özellikleri

Çiçekler genellikler pembe ile beyaz renkli, beş taç yaprak ve beş çanak yapraklıdır, tekli veya iki, altı ya da daha fazla salkımdan oluşan şemsiye çiçek kuruludur. Meyve bütün türlerde oldukça büyük bir çekirdekten oluşan drupadır. Yapraklar basit, genellikler mızraksı, lopsuz ve yaprak kenarı tamamen dişlidir.

Sınıflandırma

Tüylü kiraz (Prunus tomentosa)

Tarih

Prunus cins ismi ilk olarak Linnaeus'un Species Plantarum adlı eserinde kullanılmıştır. Linnaeus 1737 yılındaki çalışmasında modern Prunus'u 4 ayrı cinse ayırdı: Amygdalus, Cerasus, Prunus ve Padus. fakat 1758 yılında Amygdalus ve Prunus'a indirgedi. Linnaeus'un o zamanlarda kullandığı cins adları bugünkü Prunus cinsinin birer alt cinsi olarak kabul edilmektedir.

Modern

Prunus'un 48 türü üzerinde yapılan DNA çalışması tamamlanmıştır. Prunus monofiletiktir ve bazı Avrasyalı soylardan gelir. Modern sınıflandırmada bazı morfolojik farklılardan dolayı Prunus 6 alt cinse ayrılır.

Alt cinsleri:

  • Alt cins Amygdalus : Badem ve şeftaliler.
  • Alt cins Cerasus : Kirazlar.
  • Alt cins Laurocerasus : Karayemişler.
  • Alt cins Lithocerasus : Bodur kirazlar.
  • Alt cins Padus : Kuş kirazları.
  • Alt cins Prunus : Erik ve kayısılar.

Kullanımı

Ticari meyve üretimi amacıyla badem, kayısı, kiraz, şeftali ve erik kültivarları geliştirilmiştir. Bademin yenebilir kısmı tohumdur; badem sert çekirdekli bir meyvedir, nuks değildir. Birkaç kültivar ve melez türü süs bitkisi olarak yetiştirilir, genellikle çiçekleri bazen de kabuk ve yaprakları için peyzaj çalışmalarında kullanılırlar.

Türler

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Prunus avium</span> gülgiller (Rosaceae) familyasından meyve ağacı

Prunus avium, gülgiller (Rosaceae) familyasından Kuzey Akdeniz kıyıları, Güney Kafkasya, Hazar Denizi ve Kuzeydoğu Anadolu'da doğal olarak bulunan meyve ağacı. Meyvesi olgunlaşmadan önce pembe bir çiçek açar. Kiraz meyvesini veren temel ağaç türüdür ve meyvesi tatlı kiraz olarak adlandırılır. Kiraz meyvesi veren diğer ağaç türleriyle birlikte Prunus subg. Cerasus alt cinsini oluşturur ve bu cinsin en bilinen üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Erik</span> meyve

Erik, gülgiller (Rosaceae) familyasından Prunus cinsinden meyvesi yenen bazı ağaç türlerinin ortak adı.

<span class="mw-page-title-main">Kayısı</span> Prunus armeniaca

Kayısı, Rosaceae (gülgiller) familyasından, 2–10 m yüksekliğinde, dikensi ve tüysüz, Prunus cinsinden bir ağaçtır. Yerli yayılımı, kapsamlı tarih öncesi ekimi nedeniyle biraz belirsizdir. Genetik araştırmalar, Orta Asya'nın ana vatanı olduğunu göstermektedir. Birçok ülkede yaygın olarak yetiştirilir ve birçok yerde yabani olarak bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Vişne</span> meyve

Vişne, gülgiller (Rosaceae) familyasından kiraza benzeyen ve tadı kiraz tadından daha ekşi olan bir meyve türü.

<span class="mw-page-title-main">Karayemiş</span>

Karayemiş (Prunus laurocerasus), gülgiller (Rosaceae) familyasından küçük beyaz renkli çiçekler açan, daha çok rutubetli ve gölgeli yerlerde yetişen 5–15 m boyunda, yaprak dökmeyen bir ağaç türü. Türkiye'de çeşitli yöresel adlarla bilinmektedir. Yaygın olarak "Karayemiş" adıyla bilinen bitki, "Gürcü kirazı", "Laz kirazı", "Laz üzümü", "Laz yemişi", "Tanal", "Tçkoo" adlarıyla da bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Rosaceae</span> çilek, armut, elma, badem ve benzeri türleri içine alan, ayrı taç yapraklı iki çeneklilerden, örneği gül olan bir bitki familyası

Rosaceae (gülgiller), Rosales takımına bağlı bir bitki familyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Badem</span>

Badem, gülgiller (Rosaceae) familyasının Prunoideae alt familyasından meyvesi yenebilen küçük bir ağaç türüdür. Badem bu ağacın meyvesidir. Şeftali ile birlikte Prunus'un alt cinsi Amygdalusun içinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Reçel</span>

Reçel, meyvelerin çeşitli şekillerde şekerle kaynatılması ile yapılan bir tür tatlı ve meyve konservesi türüdür. Kahvaltıda tüketilmesi tercih edilmekle beraber günün her saati yenilir ve bazı kek, pasta ve çöreklerin üzerine sürülerek onları tatlandırmada da kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Kiraz eriği</span>

Kiraz eriği, gülgiller (Rosaceae) familyasından Doğu Avrupa, Güneybatı ve Orta Asya'ya özgü bir ağaç türü.

<span class="mw-page-title-main">Ak kelebek</span>

Ak kelebek, hemen bütün meyve ağaçlarında tomurcuk düşmanı sayılan, iri ak kanatları kalın, kara damarlı bir kelebek. Genellikle kiraz, karayemiş, kayısı, şeftali ve erik gibi yiyeceklerle beslenir.

<span class="mw-page-title-main">Şeftali</span> meyve ağacı türü

Şeftali, ilk evcilleştirildiği ve ekildiği Kunlun Dağları'nın kuzey yamaçları ve Tarim Havzası arasındaki Kuzeybatı Çin bölgesine has, yerli yaprak döken bir ağaçtır.

<i>Prunus subg. Amygdalus</i> bitki alt cinsi

Prunus subg. Amygdalus, gülgiller (Rosaceae) familyasından badem ve şeftali türlerini içren Prunus'un bir alt cinsi.

Şeftali virgül kabuklu biti, Diaspididae familyasından zararlı böcek türü.

<i>Prunus × dasycarpa</i>

Mor kayısı ya da siyah kayısı olarak adlandırılan Prunus × dasycarpa bir ağaç türüdür. Rosaceae gül ailesindeki Prunus cinsindendir. Tür, 1791'de Jakob Friedrich Ehrhart tarafından adlandırılmıştır. Tomurcuklar kırmızımsı-turuncu ve çiçek tomurcukları beyazdır. Muhtemelen P. armeniaca × P. cerasifera'nın bir melezidir. Bunun insan tarafından yetiştirilen bir çapraz mı yoksa Batı Asya'dan doğal olarak oluşan bir çapraz mı olduğu konusunda anlaşmazlık vardır.

<span class="mw-page-title-main">Ağaç çiçeği</span>

Botanikte ağaç çiçekleri sert çekirdekli meyve ağaçlarının çiçekleridir. İlkbaharda bir süre bolca çiçek açan benzer görünüme sahip diğer bitkiler buna aittir. Ağaç çiçekleri, arı gibi tozlayıcılara polen sağlar ve ağaçlarda meyve üremesi için gerekli olan çapraz tozlaşmayı başlatır.

Cerasus hippophaeoides, gülgiller (Rosaceae) familyasından Türkiye'nin endemik bir bitki türüdür. Türkçede "Denizdutu Kirazı" olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Kiraz</span> etli ve sert çekirdekli meyve türü

Kiraz, Prunus cinsine ait birçok ağacın meyvesine verilen addır. Etli bir sert çekirdekli bir meyvedir.

<span class="mw-page-title-main">Prunus subg. Cerasus</span>

Kiraz Ağacı (Prunus subg. Cerasus) Prunus adlı bitkilerin bir alt cinsidir. Çiçekleri genellikle küçük korymbler veya birkaç şemsiye şeklindedir, ancak bazı türlerin kısa salkımları vardır. Meyvesi olan kiraz sert çekirdekli bir meyvedir ve yanlarında belirgin bir oyuk yoktur.

<span class="mw-page-title-main">Meyve ağacı</span>

Meyve ağacı, hayvanlar ve insanlar tarafından tüketilen meyveler veren ağaçlardır. Aslında çiçeği olan tüm ağaçlar meyve üretir ve bunlar çiçeklerin olgunlaşmış yumurtalıklarıdır. Bahçıvanlıkta ve halk ağzında "meyve ağacı" terimi, insanlar tarafından gıda olarak kullanılabilen meyveler veren ağaçlar için kullanılan daraltılmış bir tabirdir.