İçeriğe atla

Protohistorya

Protohistorya, bazı arkeologlar ve tarihçiler tarafından tarihöncesi (prehistorya) ile tarih arasında kalan dönemi adlandırmak için kullanılır.

Tarihöncesi ile protohistorya arasındaki ayrım pek net değildir. Bazı kullanımlarda, bu dönemdeki kültür ya da uygarlıklar henüz yazıyı geliştirmemiştir ama başka kültürler onun varlığını kendi yazılarında belirtmişlerdir. Örneğin, Avrupa'da, Keltler ve Cermen kabileler, Yunan ve Roma metinlerinde kendilerinden bahsedildiği için, protohistorik olarak kabul edilebilirler. Protohistorya ayrıca, bir toplumda okuryazarlığın ortaya çıkmasıyla ilk tarihçilerin yazıları arasındaki döneme de işaret edebilmektedir.[1][2]

Notlar ve Kaynaklar

  1. ^ Timothy Taylor (1994). "Thracians, Scythians, and Dacians,, 800 BC-AD 300".  Terimin pek yaygın olmayan kullanımlarından birisine örnektir. The Oxford Illustrated History of Prehistoric Europe içindeki bu makalede, bir arkeolog olan Timothy Taylor şöyle yazıyor: "Because of the existence in some but not all societies of historical writing during the first millennium BC, the period has often been termed 'protohistoric' instead of prehistoric. Of course, the understanding of the past gained through archaeology is broadly different in nature to understanding derived from historical texts. Having both sorts of evidence is a boon and a challenge." (M.Ö. ilk binyıl için, zamanın tüm toplumlarında değilse de bazılarında tarih yazımının var olması nedeniyle, "tarihöncesi" yerine "protohistorik" terimi kullanılmıştır. Kuşkusuz, geçmişin arkeoloji yoluyla algısı, tarihsel metinlerden çıkarsanan algılamadan, doğası itibarıyla, çok farklıdır. Her iki türden kanıta sahip olmak hem bir nimet hem de çözülmesi gereken bir sorundur.)
  2. ^ Cunliffe, Barry (2001). The Oxford Illustrated History of Prehistoric Europe. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-285441-4. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Antropoloji ya da insan bilimi, geçmiş ve günümüz topluluklarında yaşayan insanların çeşitli yönlerini inceleyen bilim dalı. İnsanın kültürel ve fiziki yapısını araştıran antropoloji, insanlık tarihinin en eski dönemlerinin aydınlatılmasına yardımcı olur. Bu bilim, insanı kültürel, toplumsal ve biyolojik çeşitliliği içinde anlamaya; insanlığın başlangıcından beri toplulukların çeşitli koşullara nasıl uyarlandığını, bu uyarlanma biçimlerinin nasıl gelişip değiştiğini, çeşitli küresel olayların nasıl dönüştüğünü görmeye ve göstermeye çalışır.

<span class="mw-page-title-main">Arkeoloji</span> Geçmişin, insanlık tarihinin maddi kültür yoluyla incelenmesi

Arkeoloji, arkeolojik yöntemlerle ortaya çıkarılmış kültürleri, sosyoloji, coğrafya, tarih, etnoloji, antropoloji, nümizmatik, filoloji, gibi birçok bilim dalından yararlanarak araştıran ve inceleyen bilim dalıdır. Türkçeye yanlış bir şekilde "kazıbilim" olarak çevrilmiş olsa da kazı, arkeolojik araştırma yöntemlerinden sadece bir tanesidir. Arkeoloji asıl olarak insanlığın kültürel geçmişini, kültürlerin değişimini ve birbirleriyle ilişkilerini inceler.

Tarih öncesi veya Prehistorya, insanlığın yazının bulunmasından önceki dönemidir.

<span class="mw-page-title-main">İskitler</span> Avrasya bozkırlarında yaşamış tarihî Halk

İskitler veya yayıldıkları doğu bölgelerindeki isimleri ile Sakalar, MÖ 8. yüzyıl ile MS 3. yüzyıl arasında Avrupa'nın doğusu ile Orta Asya'da, Tanrı Dağları ve Fergana Vadisi'ni de içine alan bölgelerde yaşamış, Tuva ve (Altay-Sayan) kökenli, Doğu Avrasya-Batı Avrasya kültür ve genetik bileşenlerini içerdiği varsayılan heterojen göçebe halktır. İskitler için tarih boyunca Grek kaynaklarında Skuthēs (Σκύθης), Asur kaynaklarında Aşguzai, Fars kaynaklarında Sakā ve Çin kaynaklarında Sai tabirleri kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sparta</span> Yunan anakarasında yer alan antik kent

Sparta Antik Yunanistan'ın Lakonya bölgesindeki öne çıkan bir şehir devletiydi. Söz konusu şehir devleti, antik dönemde Lakedemon olarak bilinirken, Sparta ismi Peloponez'in güneydoğusunda bulunan Lakonya bölgesindeki Evrotas Nehri'nin kıyısındaki ana yerleşim bölgesi için kullanılan bir isimdi. Sparta, MÖ 650'lerde Antik Yunanistan'daki baskın askeri kara kuvveti hâline gelmiştir.

İbrani alfabesi, Sami dilleri grubuna bağlı ve İsrail'in resmî dili olan İbranicenin ve Aşkenaz Yahudilerinin konuştuğu bir Cermen dili olan Yidiş ile Sefarad Yahudilerinin dili olan Ladino gibi diğer Yahudi dillerinin yazımında kullanılan Arami alfabesi kökenli bir ünsüz alfabesi.

<span class="mw-page-title-main">Antik Çağ</span> en eski kayıtlardan klasik dönemlerin sonuna kadar insanlık tarihi

Antik Çağ, antik tarih ya da İlk Çağ, insanlık tarihinin başlangıcından erken dönem Orta Çağ'a kadar uzanan zaman dilimindeki belirgin kültürel ve siyasi olayları konu alır. Her ne kadar bitiş tarihi olan erken Orta Çağ büyük oranda göreceli olsa da, çoğu Batılı akademisyenler Batı Roma İmparatorluğu'nun 476'daki çöküşünü antik Avrupa tarihinin sonu olarak tanımlarlar. Antik tarih için kullanılan bir başka terim de antikitedir (antiquity). Yine de bu terim (antikite) daha çok Antik Yunan ve Antik Roma uygarlıklarını özel olarak tanımlamakta kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Akad İmparatorluğu</span> Mezopotamyada tarihi bir devlet

Akad İmparatorluğu veya Akkad İmparatorluğu, uzun ömürlü Sümer uygarlığından sonra Mezopotamya'nın ilk antik imparatorluğuydu. Merkezi, Akad şehri ve çevresindeydi. İmparatorluk, Mezopotamya, Levant ve Anadolu'da nüfuz sahibi oldu ve Arap Yarımadası'nda Dilmun ve Magan'a kadar güneye askerî seferler düzenledi.

Saeculum, kabaca bir insanın olası yaşam süresini ya da bir insan neslinin tamamen yenilenme süresini anlatan bir zaman uzunluğudur. Terim, ilk olarak Etrüskler tarafından kullanılmıştır. Aslında tam olarak bir şeyin olduğu zamandan o ana şahitlik etmiş olan tüm insanların öldüğü zamana kadar olan süreyi vurgular. Bu noktada yeni saeculum başlar. Söylenceye göre, Tanrılar her kişi ya da uygarlık için kesin bir saecula belirlemiş olup örneğin Etrüskler için belirlenen miktar on saecula'dır.

<span class="mw-page-title-main">Tarihöncesi Avrupa</span>

Tarihöncesi Avrupa Avrupa kıtasının tarihöncesi dönemdeki tarihini kapsayan, genel olarak arkeolojik kazılara dayanarak araştırılan bir dönemdir.

<span class="mw-page-title-main">Kurgan hipotezi</span>

Kurgan hipotezi (teorisi) erken Hint-Avrupa kökenlerinin, Karadeniz-Hazar stepleri'nde bulunan arkeolojik "Kurgan kültürüne" dayandığını öne süren teorilerden biridir. Kurgan Türkçe "korugan" sözcüğünden türetilmiş höyük mezar anlamına gelen bir terimdir.

Tarihyazımı ya da historiyografi, tarih hakkında eserlerin yazımı ve tarihçilik kuram ve geçmişini ifade eden terimdir. Terim Yunanca ἱστοριογράφος tarih yazanlar ifadesinden gelir. Tarihçilik terimiyle sıklıkla aynı anlamda kullanılsa da, çağdaş dönemde ayrı bir disiplin olarak anılmaktadır. Tarihyazımı hem yazma sanatının, hem de tarih biliminin bir parçasıdır. Tarih alanının "sanat" ve "bilim" özelliklerine yapılan vurgu, kültür temelinde, pek çok farklı alandan düşünürün üzerinde fikir belirttiği ve tarihçilerin yöntem açısından tartıştığı önemli bir konudur. Bazıları tek bir "tarih"ten değil, olayın koşulları ve sonuçları nedeniyle çoğul "tarihler"den bahseder. Çağdaş tarihçiler için tarihin bilimselliği ya da böyle bir bilimsellik durumu vazgeçilemezdir. Hatta birbirlerinden tamamen ayrı iki uyumsuz özellik olarak görmek yerine birbirlerini tamamlayıcı olduklarına dair görüş daha yaygındır.

Taç kolonisi veya kraliyet sömürgesi, İngiliz sömürge imparatorluğu ve bunu takip eden Britanya İmparatorluğu'nda bir sömürge yönetimi türüydü.

<span class="mw-page-title-main">Tarih öncesi Balkanlar</span>

Tarih öncesi dönemde Balkanlar 44.000 yıl önce ilk kez Üst Paleolitik dönemde Homo sapiens’lerin bölgede ortaya çıkmasıyla başlar. Tarihöncesi dönemin sonu ise ilk kez yazılı metinlerin Antik Yunan’da ortaya çıktığı MÖ 8. yüzyıl olduğu kabul edilir. Bölgedeki prehistorik süreç Üst Paleolitik, Holosen, Orta Taş Çağı, Neolitik Devrim, Proto Hint-Avrupalılar, Tarihöncesi periyotları olarak adlandırılan alt dönemlerden oluşur ancak bu dönemler arasındaki geçiş görecelidir. Örneğin bazı yorumlara göre prehistorik dönem Bronz Çağı Antik Yunan dönemindeki Girit Uygarlığı, Miken Uygarlığı, Trak Uygarlığı, Limni Uygarlığı ve Veneti Uygarlığı’nı kapsarken, bazılarına göre kapsamamaktadır. Başka bir yoruma göre Balkan bölgesinde Tarihöncesi dönemin en son aşaması olan Tarihöncesi dönem Homeros ile başlamıştır. Her halükarda Prehistorik dönem 5. yüzyılda Herodot’tan önce sona erdiği kabul edilmektedir.

Alan John Percivale Taylor, İngiliz tarihçi ve gazetecidir. 19. ve 20. yüzyıl Avrupa diplomasi tarihine ilişkin yaptığı çalışmalar, bugün dahi önemini korumaya devam etmektedir. Aynı zamanda gazeteci ve yayıncı olan Taylor yaşadığı dönemde ülkesinde büyük popüleriteye sahip olmuştu.

<span class="mw-page-title-main">İlkel kültür</span>

Eski antropoloji metinler ve tartışmalarda, terim '"ilkel kültür"', kültürel, teknolojik ya da ekonomik gelişmişliği veya gelişmesini eksikliği inanılan bir toplum anlamına gelir. Örneğin, yazılı bir dil yoksun bir kültür daha az kültürel karmaşık yazı sistemi ile kültürlerin daha kabul edilebilir; ya da bir avcı-toplayıcı toplum endüstriyel kapitalist toplumdan daha az gelişmiş düşünülebilir. Terim antropologlar ve tarihçiler gibi bilim insanları, birçok Batılı yazar tarafından; yabancı koloniler ve uzak kolonize ülkelerde yerli kültürleri tanımlamak için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Tarihöncesi Kore</span>

Tarihöncesi Kore, Kore Yarımadası'nda insan varlığı dönemi olup, yazılı kayıtları bulunmamaktadır. Tarihöncesi Kore, Kore tarihinin büyük bir bölümünü oluşturmaktadır ve arkeoloji, jeoloji ve paleontolojide ana çalışma alanıdır.

Profesör Timothy E. Gregory; A.B., A.M., Ph.D., Bizans İmparatorluğu ve klasik arkeoloji konularında uzmanlaşmış Amerikalı tarihçi. Bizans ve erken dönem Hristiyanlık üzerine sayısız üst düzey kitabın yazarı ya da ortak yazarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Cerveteri</span> İtalyanın Lazio bölgesinde, Roma Capitale iline bağlı ilçe (komün)

Cerveteri, Roma Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisindeki Lazio'nun kuzeyinde bulunan bir kasaba ve komündür. Adı, Antik Romalılar tarafından Caere, daha eskiden Etrüskler tarafından Caisra ya da Cisra, Yunanlar tarafından Agylla olarak bilinirdi.

<span class="mw-page-title-main">Timothy D. Snyder</span> Amerikalı tarihçi

Timothy David Snyder Orta ve Doğu Avrupa tarihi ile Holokost konusunda uzmanlaşmış Amerikalı yazar ve tarihçi. Yale Üniversitesi'nde Richard C. Levin Tarih Profesörü ve Viyana'daki İnsan Bilimleri Enstitüsü'nün daimi üyesidir. Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin ve On Tyranny: Twenty Lessons from the Twentieth Century gibi çok satanlar listesine giren birçok kitap yazmıştır.