İçeriğe atla

Protogeometrik stil

Proto-Geometrik amfora circa MÖ 975–950 Atina, şimdi Britanya Müzesi'nde sergilenmektedir

Protogeometrik stil (veya Proto-Geometrik), Yunan Karanlık Çağları'nın ilk döneminde yaklaşık MÖ 1050 ila 900 yılları[1][2][3] arasında üretilen Atina öncülüğündeki Antik Yunan çömlekçiliği stilidir.[4]

Girit ve Kiklad Adaları'nda Dor istilası sonucunda Miken Uygarlığının yıkılması sonucu oluşmuş Karanlık Dönem bu dönemin ilk aşamasıdır. Dönemin en büyük özelliği demirin bilinmesi ve savaşlarda kullanılmasıdır. Adını Geometrik Dönem'in öncüsü olarak almıştır. Birçok yönden Submiken özellikleri taşısa da özellikle seramik sanatıyla bu yönden ayrılır.

Proto-Geometric amfora MÖ c. 950–900

Protogeometrik dönemde vazolar üzerinde genel zemin koyu renklidir. Motifler vazonun omuz kısmında ya da kulplar arasında yer alan panelde görülür. Panelin alt ve üst kısımlarında ince veya kalın bantlar (register) vardır. Motif olarak; pergelle çizilmiş iç içe geçmiş konsantrik daireler, yarım daireler, üçgenler, dalga motifleri, köpekdişi ve çizgiler kullanılmıştır. Bu motif ve çizgiler kalın uçlu fırçalarla yapılmıştır.[5]

Birçok parça gibi, gösterilen örnekte de ana bantta fırınlama hatasından kaynaklanan bir renk değişimi vardır. Hem kırmızı hem de siyah renk aynı kili kullanır ama farklı şekilde pişirilir. Yunanlılar bu varyasyonu kontrol etmeyi öğrendikçe, kendilerine özgü üç aşamalı fırınlama tekniğine giden yolu da açmış oldular.

Yeniliklerden bazıları göbek kulplu amfora, boyun kulplu amfora, krater ve lekythos gibi Miken etkisindeki yeni şekillerdi. Attika sanatçıları bu kapları hızlı çark kullanarak yeniden tasarlamış ve böylece yüksekliği ve dolayısıyla bezeme için kullanılabilir alanı artırmışlardır.

Stil Atina'dan diğer birçok merkeze yayılmıştır.[6]

Önemli şehirleri; Attika, Kos, Rhodos, Symrna, Teos, Miletos olarak sıralayabiliriz.Ayrıca kendi içinde de Erken Protogeometik, Olgun Protogeometrik ve Geç Protogeometik olmak üzere üçe ayrılır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Miller 2013, s. 139 :"Around the beginning of the Protogeometric Period [c.1075/50]...".
  2. ^ Lemos 2002, s. 2 :"...the Aegean from the period around 1050/25 to around 900 BC, named after its characteristic 'Protogeometric' pottery style.".
  3. ^ Fantalkin, Alexander, Assaf Kleiman, Hans Mommsen, and Israel Finkelstein, (2020). "Aegean Pottery in Iron IIA Megiddo: Typological, Archaeometric and Chronological Aspects" 21 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., in Mediterranean Archaeology and Archaeometry Vol. 20, No 3, (2020), p. 143: "...This would imply that the preceding Aegean sequence from Early Protogeometric to the end of Late Protogeometric should cover the last few decades of the 11th century BCE and the entire 10th century BCE..."
  4. ^ Cook, 30
  5. ^ Tekçam, Tamay (Şubat 2022). Arkeoloji Sözlüğü. Alfa Yayınları. ISBN 978-975-297-945-1. 
  6. ^ Cook, 30-31

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Yunan mitolojisi</span> Antik Yunanların oluşturduğu mitlerden oluşan mitoloji

Yunan mitolojisi, Antik Yunanistan'da dünyanın yaratılışı, tanrı, tanrıça ve kahramanların hayatı hakkındaki söylence ve öğretileri içermekle kalmayıp aynı zamanda Eski Yunan dininin gövdesini oluşturmaktadır. Günümüzde, bu mitoloji hakkındaki bilgilerimizi bu sözlü edebiyatın yazılı hâllerinden alıyoruz. Tarihçiler, mitoloji hakkında daha ayrıntılı bilgi almak için o dönemin sanatındaki ipuçlarını bile toplar.

Bakır Taş Çağı, MÖ 5000-3000 yılları arasını kapsayan tarih öncesi dönemdir. Bakır Çağı'nın bir diğer adı Maden Taş Çağı'dır. Taş aletler yanında bakırın da kullanılmaya başlamasından dolayı Kalkolitik Çağ olarak adlandırılan bu dönem, Geç Neolitik Çağ'ın devamıdır. Bu çağda da, Neolitik Çağ'da olduğu gibi, bölgesel farklılıklar bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Miken uygarlığı</span> Antik Yunanistanda Tunç Çağının son evresinde yaşanan dönem

Miken uygarlığı, MÖ yaklaşık 1600-1100 yılları arasında Antik Yunanistan'da Tunç Çağı'nın son evresinde hüküm sürmüş olan uygarlıktır. Saray devletleri, şehir örgütlenmesi, yazı sistemi ve sanat eserleriyle Yunanistan'daki ilk gelişmiş uygarlıktır. Dönem özelliklerinin en belirgin gözlemlendiği Miken sitesi uygarlığa adını vermiştir. Bazı araştırmacılar, Miken Yunanistan'ını Hitit metinlerinde adı geçen Ahhiyava Ülkesi ve Homeros'un bahsettiği Akaları ile bir kabul etmekte olsalar da bu görüş tartışmalıdır.

Demir Çağı, demirin çeşitli alet ve silah yapımında esas malzeme olarak kullanıldığı bir arkeolojik devirdir.

<span class="mw-page-title-main">Antik Yunanistan</span> İlk Çağdaki Yunan medeniyeti

Antik Yunanistan, bugünkü Yunanistan toprakları ile Küçük Asya'da (Anadolu) yaşayan toplumların kurduğu devlet ve uygarlıkların, MÖ 756 ile MÖ 146 tarihleri arasında hüküm sürdükleri bölgenin adı.

<span class="mw-page-title-main">İzmir tarihi</span>

Eski İzmir (Smyrna) kenti, körfezin kuzeydoğusunda yer alan ve yüzölçümü yaklaşık yüz dönüm olan bir yarım adacık üzerinde kurulmuştu. Sonraki yüzyıllar boyunca Meles Çayı'nın ve bugünkü Yamanlar Dağı'ndan gelen sellerin getirdikleri mil ile bugünkü Bornova ovası oluştu ve yarım adacık, bir tepe hâline dönüştü. İzmir'deki ilk yerleşim yeri olarak tespit edilen Bayraklı/Tepekule Höyüğü'nün çevresi 1955 yılından beri yoğun bir gecekondu bölgesidir. Buradaki ilk kazılarda Türk Tarih Kurumu ile Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün (o zamanki adıyla Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü) büyük katkıları olmuştur. Günümüzde bu höyüğün üzerinde TEKEL Genel Müdürlüğü'nün İzmir Şarap ve Bira Fabrikası'na ait numune bağı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Susa (antik kent)</span>

Susa, Aşağı Zagros Dağları'nda, Dicle'nin yaklaşık 250 km doğusunda, İran'daki Karkheh ve Dez Nehirleri arasında yer alan antik bir şehirdi. Antik Yakın Doğu'nun en önemli şehirlerinden biri olan Susa, Elam'ın başkenti ve Ahameniş İmparatorluğu'nun kışlık başkenti olarak hizmet vermiş, Part ve Sasani dönemlerinde de stratejik bir merkez olarak kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Klasik Antik Çağ</span>

Klasik antik çağ, MÖ 8. yüzyıl ile MS 5. yüzyıl arasındaki Greko-Romen dünyası denen, Antik Yunanistan ve Antik Roma'nın iç içe geçmiş uygarlıklarını kapsayan, Akdeniz merkezli kültürel tarih dönemidir. Bu çağ, hem Yunan hem de Roma toplumlarının geliştiği ve Avrupa, Kuzey Afrika ve Batı Asya'nın büyük bölümünü etkileyen bir dönemdir.

<span class="mw-page-title-main">Antik Yunan sanatı</span>

Bugünkü Yunanistan topraklarına Yunanlar ayak basmadan önce, Girit, kültürel gelişimin öncülerindendi. Burada Neolitik'ten son Tunç Çağına kadar sürekli bir gelişim izlenilebilir. Minos kültürü; Girit'teki Bronz Çağ kültüründeki kral Minos'a bağlanarak adlandırılmaktadır. Bununla birlikte bir tür akraba olarak tanımlayabileceğimiz Yunan topraklarındaki kültür için "Hellas" terimi kullanılmıştır. Ayrıca "Kiklad" terimi de Kiklad'larda bulunan 3000 yıllık mermer heykelcikleri ve çömlekleri için kullanılmıştır. Bu adlandırmalar dönemi inceleyen arkeologlar tarafından verilmiştir. Kiklad yapıtları, Minos ve Hellas kültürü ile ilişkili değildir. Tam tersine bu yapılar yerel olarak sınırlanmış ve bugüne dek az tanınmış bir kültür çevresine bağlıdır. Erken Minos kültürünün en önemli kalıntıları Girit'in doğu bölümünde, özellikle Gurnia, Vasiliki, Palaikastro gibi küçük kentlerle komşu adalardan Pseira ve Mochios'da bulunmuştur. Akdeniz çevresiyle de karşılıklı ilişkiler kurduğu açıkça bellidir.

<span class="mw-page-title-main">Bronz Çağı Çöküşü</span> Güneybatı Asya’da ve Doğu Akdeniz’de, Bronz Çağı sonları, Demir Çağı başlarında yaşanan hızlı, yıkıcı ve kültürel dağılmalara, çözülmelere yol açan bir dizi toplumsal çöküş

Bronz Çağı Çöküşü Güneybatı Asya’da ve Doğu Akdeniz’de, Bronz Çağı sonları, Demir Çağı başlarında yaşanan hızlı, yıkıcı ve kültürel dağılmalara, çözülmelere yol açan bir dizi toplumsal çöküştür. Doğu Akdeniz’deki Bronz Çağının yüzyıllar içinde oluşan tüm kurumları yerle bir olmuştur, şehir hayatı çok büyük ölçüde gerilemiştir, geriye yalıtılmış köy toplumları kalmıştır. Miken Yunanistanı’nda saray ekonomileri çökmüştür. Yıkımların ardından Kıta Yunanistan’ı, Ege Adaları ve Anadolu 400 yıl sürecek bir karanlık çağa girecektir. Bu dönemden günümüze Mısır kaynakları hariç hiçbir yazılı belge kalmamıştır. Akdeniz’in tüm doğu yarısında, Antik Mısır hariç, neredeyse tüm büyük ve orta ölçekli kentler, çoğunlukla yağmalanıp ateşe verilmiş, diğerleri bu akıbete uğramamak için boşaltılmıştır. Bronz Çağı boyunca gelişip serpilen tüm krallıklar, yine Mısır hariç yıkılmış ve bir daha varlık gösterememiştir.

<span class="mw-page-title-main">Vazo</span>

Vazo, genellikle çiçek koymak için kullanılan, cam, porselen, toprak gibi farklı malzemelerden, türlü boyut ve şekillerde yapılabilen açık bir kaptır. Sözcük Türkçeye, İtalyanca vaso kelimesinden geçmiştir.

Uluğ Tepe, Güneydoğu Türkmenistan'ın Ahal ilindeki Kaka İlçesinde (Kaahka), Karakum Çölü'ndeki Kopet Dağ Dağları'nın eteklerinde bulunan ve Bronz Çağa tarihlenen bir antik sitedir. Yaklaşık 13 hektarlık bir alanı kaplar ve yaklaşık 30 metre yükseklikte bir höyük üzerinde uzanır ve Ceytun kültürüyle temsil edilen Geç Neolitik dönemden Akhameniş öncesi döneme kadar Orta Asya'nın en uzun stratigrafik silsilesini belgeler.

<span class="mw-page-title-main">Pigela</span> Anadoluda bir antik kent

Pygela ya da Phygela, Efes'in güneyinde Kuşadası Körfezi kıyısında, küçük bir antik İyonya kasabasıydı. Tarihte sağlık şehri olarak kurulan ilk yerleşim yerlerinden biri olan kentin kuruluşu Yunan mitolojisinde Miken Kralı Agamemnon'a atfedilir. Kuruluş mitinde ilk yerlilerini Troya Savaşı sonrasında Aka ordusunun bir bölümünün oluşturduğundan bahsedilir ancak arkeolojik buluntular kentteki ilk yerleşimin tarih öncesi dönemlere tarihlendiğine işaret etmektedir. Erken Tunç Çağı'ndan Orta Bizans Dönemi'ne kadar kesintisiz yerleşimin olduğu düşünülen kent, MÖ 5. yüzyılda Attika-Delos Deniz Birliği'nin üyeleri arasında yer almıştır. Bir polis olan kentte Artemis Munychia tapınağı bulunmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Afrika usulü kırmızı sırlı seramik</span> Afrikada MS 1 ila 7. yüzyıllarda üretilmiş terra sigillata çeşidi

Afrika usulü kırmızı sırlı seramik, bir terra sigillata kategorisidir. MS 1. yüzyılın ortalarından 7. yüzyıla kadar Afrika Proconsularis eyaletinde üretilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Brygos Ressamı</span>

Brygos Ressamı geç Arkaik dönemin antik Yunan Attic kırmızı figürlü vazo ressamıydı.

<span class="mw-page-title-main">Ege sanatı</span> Bronz Çağı boyunca Ege Denizi yöresinde yaratılan sanat

Ege sanatı, Bronz Çağı boyunca, yani MÖ 11. yüzyıla kadar, Antik Yunan sanatından önce Ege Denizi'ni çevreleyen topraklarda ve içindeki adalarda yaratılan sanattır. Çoğunlukla modern Yunanistan topraklarında bulunduğu için bazen Yunan Bronz Çağı sanatı olarak da adlandırılır; ancak sadece Miken Yunanlıları sanatını değil, aynı zamanda Yunan olmayan Kiklad ve Minos kültürlerinin sanatını da içerir.

<span class="mw-page-title-main">Kırmızı figür tekniği</span>

Kırmızı figür tekniği, MÖ 530 yıllarında ortaya çıkan Antik Yunan vazoları ve çömlekleri üzerinde uygulanan bir boyama tekniğidir. Çömleğin arka planı siyaha boyanır, figürler ve detaylar ise kilin doğal rengi olan kırmızı veya turuncu renginde bırakılırdı. Kırmızı figür tekniğinin ilk uygulandığı yıllarda bir vazo üzerinde bir yüzün kırmızı figür, diğer yüzün siyah figür tekniği ile aynı ressam tarafından boyandığı görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Naiskos</span>

Naiskos sütunlu veya payeli ve alınlıklı, klasik düzende küçük bir tapınaktır.

<span class="mw-page-title-main">Geometrik sanat</span>

Geometrik sanat, büyük ölçüde vazo resimlerindeki geometrik motiflerle karakterize edilen bir Yunan sanatı evresidir ve Yunan Karanlık Çağı'nın sonlarına doğru ve biraz sonrasında, y. M.Ö. 1050–700 yılları arasında gelişmiştir. Merkezi Atina'daydı ve buradan stil, Ege'nin ticaret şehirlerine yayıldı. Yunan Karanlık Çağları'nın yaklaşık MÖ 1100'den 800'e kadar sürdüğü düşünülmektedir ve Knodell'in (2021) Knodell'in (2021) Prehistorik Demir Çağı olarak adlandırdığı Protogeometrik dönemden Orta Geometrik I dönemine kadar olan evreleri içerir. Vazoların Yunan toplumunda çeşitli kullanımları veya amaçları vardı; bunların arasında cenaze vazoları ve sempozyum vazoları da bulunuyordu, ancak tabii ki bunlarla sınırlı değildi.