İçeriğe atla

Protoavis

Protoavis
Yaşadığı dönem aralığı: 210 myö
Noriyen 
PreЄ
J
↓
Protoavis texensis paratipi (TTU P 9201), küçük bir birey.
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Klad:Dinosauria
Klad:Saurischia
Klad:Theropoda
Klad:incertae sedis
Cins:†Protoavis
Chatterjee, 1991[1]
Tip tür
†Protoavis texensis
Chatterjee, 1991

Protoavis ("ilk kuş" anlamına gelir), Post, Teksas yakınlarındaki Geç Triyas'ın Noriyen evresi yataklarından parça parça kalıntılardan bilinen sorunlu bir sürüngen taksonudur. Hayvan üzerinde çok fazla tartışma var ve Protoavis'in gerçekte ne olduğuna dair birçok farklı yorum var. İlk tanımlandığında, fosillerin ilkel bir kuşa ait olduğu belirtilmişti; bu, eğer teşhis geçerliyse, kuşların kökenini 60-75 milyon yıl geriye itecekti.

Protoavis texensis'in orijinal tanımlayıcısı, Texas Tech Üniversitesi'nden Sankar Chatterjee, tip örneğinin tek bir hayvandan, özellikle de yaklaşık 210 milyon yıl önce şu anda Teksas, ABD'de yaşamış 35 cm boyunda bir kuştan geldiğini yorumladı.[2] Archaeopteryx'ten çok daha önce var olmasına rağmen, iskelet yapısının daha çok kuşa benzediği iddia ediliyordu. Protoavis, çenesinin ucunda dişleri ve kafatasının ön tarafında yer alan gözleri olan etçil bir kuş olarak yeniden yapılandırılmıştır ve bu, gececil bir yaşam tarzını düşündürür. Chatterjee orijinal olarak koldaki yapıları tüy topuzları, bazı modern kuşlarda ve kuş olmayan dinozorlarda bulunan uçuş tüylerinin bağlantı noktası olarak yorumladığı için, rekonstrüksiyonlar genellikle onu tüylerle tasvir eder. Ancak, Lawrence Witmer gibi sonraki yazarlar tarafından fosil materyalinin yeniden değerlendirilmesi, bu yapıların gerçek tüy topuzları olup olmadığı konusunda sonuçsuz kalmıştır.

Ancak, Protoavis'in bu açıklaması, Protoavis'in doğru bir şekilde bir kuş olarak yorumlandığını varsayar. Birçok paleontolog, Protoavis'in bir kuş olduğundan veya ona tahsis edilen tüm kalıntıların tek bir türden bile geldiğinden şüpheleniyor, çünkü onun keşif koşulları ve parçalı materyalindeki inandırıcı olmayan kuş sinapomorfileri bulunuyor.[3] 1984'te Teksas'taki Tecovas ve Bull Canyon Formasyonlarında, bir Triyas nehri deltasının tortul tabakalarında bulunduklarında, fosiller, ani bir selin ardından kitlesel ölüm olayını yansıtabilecek, karmakarışık bir kemik yığınıydı.

Açıklama

Protoavis genellikle, kabaca aynı zamanda yaşayan birkaç poposaurid ve rauisuchid'e benzer şekilde iki ayaklı bir arkozor olarak tasvir edilir. Sankar Chatterjee tarafından yayınlanan bir açıklamada, yapılar tüy topuzları olarak tanımlanmıştır[2] ancak bunların aslında tüy topuzları olup olmadığı konusunda tartışmalar olmuştur.[4]

Filogenetik çıkarımlar

Geçerli olduğu takdirde, Protoavis'in kuşların theropodlardan türediği hipotezini çürüteceği iddia edilmiştir.[5][6][7][8] Paleontologlar, eğer geçerliyse, Protoavis'in kuşların theropod kökenini hiçbir şekilde tahrif etmediğini söylerler.[9][10] Chatterjee'nin kendi farazi kuşunu theropod kökenini savunmak için kullanması, Alan Feduccia'nın Triyas'tan gerçek bir kuşun theropod "dogma"nın çöküşüne yol açacağına dair argümanıyla çelişiyor gibi görünüyor.

Hiçbir uzman kuş anatomisti tarafından incelenmediğinden, taksonun afiniteleri belirsizliğini korumaktadır.[11]

Bazı paleontologlar Protoavis'i tek bir organizma olarak kabul ederler, ancak kuşa benzer özelliklerini yakınsak evrime indirgerler: Protoavis erken bir dinozor veya bazı kuş benzeri özellikler geliştirmiş ancak doğrudan modern kuşlara giden soyda olmayan başka bir diapsid olabilir. Archosaurlarla doğrudan ilişkili olmayan formlar da dahil olmak üzere diğer birkaç Triyas diapsidi, kuşlarla bazı yakınsak özellikler gösterir. Protoavis'in gerçek hikayesi muhtemelen uzunca bir süre paleontologlar için tartışmalı bir konu olmaya devam edecek.[12]

En son, Nesbitt vd. (2007) tarafından bir "tetanuran olmayan teropod" olarak tanımlanmıştır.[3]

Drepanosaurlarla olan benzerliği

Bir drepanosaur olan Avicranium'un kafatası

Drepanosaurlardaki[a] kuşlara olan benzerlikler, bir drepanosaur kafatasının, Protoavis'e olası yanlış atfedilmesine yol açmış olabilir.[13]

Notlar

  1. ^ Drepanosaurlar, Triyas döneminde Kuzey Amerika ve Batı Avrupa'da yaşamış, kuş benzeri kafatasları olan diapsid sürüngenlerdir.

Kaynakça

  1. ^ "Protoavis". paleobiodb.org. Erişim tarihi: 2021-09-21. 
  2. ^ a b Chatterjee (1995). "The Triassic bird Protoavis". Archaeopteryx. 13: 15-31. 
  3. ^ a b Nesbitt, Sterling J.; Irmis, Randall B.; Parker, William G. (Ocak 2007). "A critical re‐evaluation of the Late Triassic dinosaur taxa of North America". Journal of Systematic Palaeontology (İngilizce). 5 (2): 209-243. doi:10.1017/S1477201907002040. ISSN 1477-2019. 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2021. 
  4. ^ Ostrom (1996). "The questionable validity of Protoavis". Archaeopteryx. 14: 39-42. 
  5. ^ Feduccia, A. (1999). The Origin and Evolution of Birds (2nd ed.). Yale University Press, New Haven. 0-300-07861-7
  6. ^ Martin (1988). "Review of: The Origin of Birds and the Evolution of Flight, K. Padian (ed)". Auk. 105 (3): 596-597. 
  7. ^ Tarsitano, S. (1991). Archaeopteryx: Quo vadis? In: Schultze, H. P. and Trueb, L. (eds.), Origins of the Higher Groups of Tetrapods, 319–332.
  8. ^ Bock (1997). "Review of: The Origin and Evolution of Birds, by A. Feduccia". Auk. 114 (3): 531-534. doi:10.2307/4089261. 
  9. ^ Paul, G.S. (2002). Dinosaurs of the Air: The Evolution and Loss of Flight in Dinosaurs and Birds. Johns Hopkins University Press, Baltimore. 0-8018-6763-0
  10. ^ Chatterjee, S. (1997). The Rise of Birds: 225 Million Years of Evolution. Johns Hopkins University Press, Baltimore. 0-8018-5615-9
  11. ^ Ernst Mayr (2018). Evrim Nedir? (3 bas.). Say Yayınları. s. 98. ISBN 978-605-02-0488-9. 
  12. ^ "Fossil Record of the Aves". ucmp.berkeley.edu. 6 Haziran 1997 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2021. 
  13. ^ Renesto, S. (2000). "Bird-like head on a chameleon body: new specimens of the enigmatic diapsid reptile Megalancosaurus from the Late Triassic of northern Italy." Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia, 106: 157–180.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kuş</span> kanatlı, iki ayaklı, sıcakkanlı, yumurtlayan ve tüylü omurgalı hayvanlar

Kuş; tüyleri, dişsiz gagaları, yumurtladıkları sert kabuklu yumurtalar yoluyla üreyen, yüksek metabolizma hızına sahip, dört odacıklı kalpleri ve hafif ama güçlü bir iskelet yapısına sahip, Aves sınıfını oluşturan sıcakkanlı omurgalı hayvanlar grubudur. Tüm dünyada yaygın olarak yaşayan kuşların boyutları arı sinek kuşunda 5 cm ila deve kuşunda 2,75 m arasında değişir. On bin kadar yaşayan kuş türü bulunur ve bunların yarısından fazlasını ötücü kuşlar oluşturur. Kuşların türlere göre farklılık gösteren kanatları vardır ve kanatsız olduğu bilinen tek grup kivi kuşu ve soyları tükenmiş olan moa ile fil kuşudur. Ön ayakların evrimleşerek kanatlara dönüşmesi kuşlara uçma yeteneği sağlamış ancak daha sonra yine evrimin devam etmesiyle penguenler, deve kuşları ve adalarda endemik olan bazı türler uçma yeteneğini kaybetmişlerdir. Kuşların sindirim ve solunum sistemleri de uçma yeteneğine uyum sağlamıştır. Özellikle deniz kuşları ve bazı su kuşları gibi kuşlar ayrıca evrimleşerek yüzme yeteneği de kazanmıştır.

<i>Archaeopteryx</i> kuş benzeri dinozor cinsi

Archaeopteryx, kuşumsu bir teropod dinozor, uçamayan tüylü dinozorlar ve çağdaş kuşlar arası geçişi simgeleyen en ünlü avialan cinsi. Cins, uzun süre geleneksel olarak kuşlar sınıfında (Aves) sınıflandırıldı; ancak daha güncel çalışmalarda, Avialae kladındaki en ilkel üyelerden biri –ya da deinonychosaur– olarak kabul edilir. 19. yüzyıl sonu ve 21. yüzyıl başı arası dönemde Archaeopteryx, paleontologlar ve popüler kitaplarca bilinen en eski kuş olarak kabul görmekteydi. İlerleyen süreçte Anchiornis, Xiaotingia ve Aurornis gibi daha yaşlı potansiyel avialanlar tanımlandı.

<i>Eosinopteryx</i> kuş benzeri tüylü teropod

Eosinopteryx, Çin'in geç Jura döneminde bilinen, soyu tükenmiş bir theropod dinozor cinsidir. Tek bir tür içerir: Eosinopteryx brevipenna.

<span class="mw-page-title-main">Kuşların evrimi</span> kuşların kökeni ve çeşitlenme süreci

Kuşların evrimi, Jura döneminde başlamış, en eski kuşlar Paraves adlı bir teropod dinozor kladından evrimleşmiştir. Kuşlar, biyolojik olarak Aves sınıfında yer alır. Yaklaşık 150 yıl önce, Geç Jura dönemine yaşamış theropod cinsi dinozor Archaeopteryx lithographica, uzun bir süre en eski kuş olarak kabul edilmiştir. Modern soy bilimciler, kuşları bir dinozor kladı olan Theropoda'ya dahil etmiştir. Yaygın kanıya göre, Aves ve yakın akrabası olan Timsahlar takımı, Archosauria (arkozor) olarak bilinen bir "sürüngen" kladının yaşayan tek üyeleridir. 66 milyon yıl önce yaşanan Kretase-Tersiyer yok oluşundan dört farklı kuş soyu hayatta kaldı ve deve kuşlarına ve akrabalarına (Paleognathae), ördeklere ve akrabalarına (Anseriformes), uçamayan kümes hayvanlarına (Galliformes) ve "modern kuşlara" (Neoaves) hayat verdi.

<span class="mw-page-title-main">Arkozor</span> diapsid sürüngen kladı

Arkozorlar (Archosauria), kuşların ve timsahların yaşayan tek temsilcileri olduğu bir diapsid kladı. Arkozorlar genel olarak sürüngen olarak sınıflandırılır. Kladistik bakımdan kuşlar da sürüngenlere dahil edilir. Soyu tükenmiş arkozorlar arasında kuş olmayan dinozorlar, pterozorlar ve timsahların soyu tükenmiş akrabaları bulunur. Modern paleontologlar, Arkozorları yaşayan kuşların, timsahların ve onların soyundan gelenlerin en son ortak atasını ve onun soyundan gelenleri içeren bir taç grubu olarak tanımlar. Arkozorlar iki ana klada ayrılır: timsahlar ve soyu tükenmiş akrabalarını içeren Pseudosuchia kladı ve yine aynı şekilde kuşlar ve soyu tükenmiş yakın akrabalarını içeren Avemetatarsalia kladı.

<span class="mw-page-title-main">Avemetatarsalia</span> arkozor sürüngen kladı

Avemetatarsalia, 1999 yılında Britanyalı paleontolog Michael Benton tarafından, timsahlardan çok kuşlara daha yakın olan tüm taç grubu arkozorlar için oluşturulmuş bir kladdır. Ayrıca Panaves terimi de timsahlardan çok kuşlarla daha yakın akraba olan tüm yaşayan veya soyu tükenmiş hayvanlar için kullanılır. Hemen hemen tüm avemetatarsaliyenler, benzer bir ayrıma sahip Ornithodira alt grubunun üyeleridir. Ornithodira, dinozorların ve teruzorların son ortak atası ve onun soyundan gelenler olarak tanımlanır.

<span class="mw-page-title-main">Paraves</span> kuşlarla oviraptorosaurlardan daha yakın akraba olan tüm dinozorlar

Paraves, Geç Jura Devri'nde ortaya çıkan yaygın bir teropod dinozor grubudur. Soyu tükenmiş dromaeosauridler, troodontidler, anchiornithidler ve scansoriopterygidlere ek olarak grup, aralarında on binden fazla canlı kuş türü olan avialanları da içerir. Paraves'in ilkel üyeleri, bazı türlerde yürürken yerden tutulan ayağın ikinci basamağında büyütülmüş bir pençe bulundurmaları ile iyi bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Avialae</span> tüm modern kuşları içeren dinozor kladı

Avialae, yaşayan tek dinozorlar olan mevcut kuşları (Aves) ve yakın akrabalarını içeren bir kladdır. Genellikle tüm teropod dinozorların çağdaş kuşlarla deinonychosaurlardan daha yakın akraba olanlarını sınıflandırmada kullanılır. Aves sınıfından olmayan Avialae üyelerine de sıklıkla kuş denir.

<i>Ornithurae</i> modern kuşları ve en yakın akrabalarını içeren dinozor grubu

Ornithurae, Ichthyornis, Hesperornis ve modern kuşlar'ın son ortak atasını ve tüm soyundan gelenleri içeren bir avialan grubudur.

<span class="mw-page-title-main">Sauria</span> diapsid kladı

Sauria, arkozorların ve lepidosaurların en son ortak atalarını ve tüm soyundan gelenleri içeren bir sürüngen kladıdır. Kaplumbağaların Sauria içinde bulunduğunu varsayarsak, grup diapsidlerin taç grubu veya genel olarak sürüngenler olarak düşünülebilir. Son genomik çalışmalar ve fosil kayıtlarındaki kapsamlı araştırmalar ile kaplumbağaların daha önce düşünüldüğü gibi Saurian öncesi parareptillerle değil, arkozorlarla yakından ilişkili olduğu öne sürülüyor. Sauria, tüm modern sürüngenleri ve çeşitli soyu tükenmiş grupları içerir. Sauria, sürüngenlere memelilerden daha yakın akraba olan çeşitli kök sürüngenleri de içeren Sauropsida grubu içinde yer alır.

<i>Pygostylia</i> dinozor kladı

Pygostylia, Confuciusornithidae ile Jinguofortisidae familyalarını, kuşları ve yakın akrabalarını içeren Ornithothoraces grubunu barındıran bir avialan kladıdır.

<i>Eodromaeus</i> bazal dinozor cinsi

Eodromaeus, Arjantin'in Geç Triyas döneminde yaşamış, bazal teropod olduğu önerilmiş soyu tükenmiş bir dinozor cinsidir. Bilinen en eski dinozorların çoğu gibi, Kuzeybatı Arjantin'deki Ischigualasto-Villa Unión Havzası'nın Karniyen dönemindeki Ischigualasto Oluşumu'ndan geliyor. Keşfi üzerine, bir bazal sauropodomorf olarak yeniden yorumlanan çağdaş Eoraptor'un yerini alan en eski gerçek teropodlardan biri olduğu iddia edilmiştir.

<i>Anchiornithidae</i> kuşlarla ilişkili dinozor familyası

Anchiornithidae, Avialae soyundaki kuşların en bazal familyası olabilecek bir eumaniraptoran familyasıdır. Anchiornithidler, maniraptoran ağacında çeşitli konumlarda sınıflandırılmıştır, bazı bilim adamları onları ayrı bir aile, Troodontidae'nin bir bazal alt familyası, veya Archaeopterygidae familyasının üyeleri olarak avialae veya Paraves içinde evrimsel bir grup dinozor topluluğu olarak sınıflandırır.

<i>Dinosauriformes</i> dinozorları ve en yakın akrabalarını içeren sürüngen kladı

Dinosauriformes, dinozorları ve onların en yakın akrabalarını içeren bir arkozor sürüngen kladıdır. Tüm dinosauriformlar, kısaltılmış ön ayaklar ve kısmen ila tamamen delikli bir asetabulum, geleneksel olarak dinozorları tanımlamak için kullanılan kalça yuvasındaki delik gibi çeşitli özelliklerle ayırt edilir. Bilinen en eski dinosauriform türü, yaklaşık 245 milyon yıl önce, orta Triyas döneminin Anisiyen yaşı kadar erken yaşamış olabilecek bir silesaurid olan Asilisaurus'tur.

<span class="mw-page-title-main">Archosauriformes</span> sürüngen kladı

Archosauriformes, Geç Permiyen'de bir süre önce arkozoromorf atalarından gelişen diapsid sürüngenlerin bir kladıdır. Jacques Gauthier (1994) tarafından, Proterosuchidae ve Archosauria'nın [timsahları, teruzorları ve dinozorları içeren grup] son ortak atası ve tüm soyundan gelenler olarak tanımlandı. Phil Senter (2005), onu Proterosuchus ve Archosauria'yı içeren özel klad olarak tanımlar.

<i>Aurornis</i> Jura döneminde yaşamış paravian dinozor cinsi

Aurornis, Çin'in Jura döneminden soyu tükenmiş bir anchiornithid theropod dinozor cinsidir. Aurornis cinsi, bilinen tek bir tür içerir: Aurornis xui. Aurornis xui, bugüne kadar bilinen en temel ("ilkel") avialan dinozor olabilir ve bugüne kadar bulunan en eski paravianlardan biridir. Hayvanın fosil kanıtları, genellikle en eski kuş türü olarak kabul edilen Archaeopteryx lithographica'dan yaklaşık 10 milyon yıl öncesine dayanmaktadır.

<i>Lagosuchus</i> dinozorlarla ilişkili Triyas sürüngeni

Lagosuchus, Arjantin'in Geç Triyas döneminden soyu tükenmiş bir avemetatarsalian arkozor cinsidir. Lagosuchus'un tip türü olan Lagosuchus talampayensis, erken Karniyen yaşlı Chañares Formasyonu'ndan elde edilen küçük bir kısmi iskelete dayanmaktadır. L. talampayensis'in holotip iskeleti oldukça parçalıdır, ancak Lagosuchus'un dinozorlarla yakından ilişkili olası bir dinozor türü olduğunu düşündüren bazı özelliklere sahiptir.

Sankar Chatterjee, bir paleontolog, Texas Tech Üniversitesi'nde Paul W. Horn Yerbilimleri Profesörü ve Texas Tech Üniversitesi Müzesi'nde Paleontoloji Küratörüdür. Doktora derecesini 1970 yılında Kalküta Üniversitesi'nden aldı ve 1977-1978 yılları arasında Smithsonian Enstitüsü'nde Doktora Sonrası Araştırma Görevlisi oldu.

Praeornis, 1971 yılında Sharov tarafından Kazakistan'ın Karabastau Formasyonu'nda keşfedilen tek bir tüy temelinde adlandırılan, erken dönem avialan veya kuş benzeri dinozorun şüpheli bir cinsidir. İkinci bir örnek 2010 yılında Dzik ve diğerleri tarafından keşfedilmiştir. Praeornis'in tüyleri, muhtemelen, diğer bazı erken avialanlarda bulunanlara benzer şekilde, sergileme veya denge için kullanılan değiştirilmiş kuyruk tüylerini temsil eder. Praeornis'in tüyleri, son derece kalın merkezi tüyleri (rachis) ve sertleştirilmiş dikenleri sayesinde benzersizdir.

<span class="mw-page-title-main">Coelophysidae</span> bazal teropod familyası

Coelophysidae, ilkel etçil theropod dinozorlarının bir familyasıdır. Çoğu türün boyutu nispeten küçüktü. Familya Geç Triyas ve Erken Jura dönemlerinde gelişti ve çok sayıda kıtada bulundu. Coelophysidae'nin birçok üyesi, hız için inşa edilmiş uzun, ince kafatasları ve hafif iskeletlerle karakterize edilir. Bir üye, Coelophysis, bir dinozorda bilinen en eski kürkü gösterir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.