İçeriğe atla

Proto Samoyedce

Proto-Samoyed dili, Samoyed dilleri ailesine ait tüm dillerin kökeni olan varsayımsal bir atadildir. Bu dilin, Ural dilleri ailesine dahil olduğu düşünülmektedir ve diğer Ural dillerinden Proto-Samoyedce dili aracılığıyla ayrılmıştır. Proto-Samoyedce, modern Samoyed dillerinin (örneğin Nenets dili, Selkup dili) temelini oluşturur.

Tarihsel ve Coğrafi Köken

Proto-Samoyedik dilinin konuşulduğu dönem MÖ 1. binyıl civarına dayandırılmaktadır. Bu dilin, Ural dağlarının kuzeyinde ya da Sibirya'nın batı bölgelerinde konuşulduğu tahmin edilmektedir. Proto-Samoyedik dili, kuzeyde yaşayan avcı-toplayıcı topluluklar tarafından kullanılmıştır ve zamanla bölgesel ayrılıklar sonucu Samoyedik dillerine evrilmiştir.

Dilbilimsel Özellikler

Proto-Samoyedik dili, diğer Ural dilleri ile benzer fonetik ve morfolojik özellikler taşımaktadır. Dilbilimciler, Proto-Samoyedik'in ses sistemini ve dilbilgisel yapılarını yeniden oluşturmaya çalışmıştır. Dilde eklemeli bir yapı mevcuttu ve sözcüklerin köklerine ekler eklenerek yeni anlamlar türetiliyordu.

Soyundan Gelen Diller

Proto-Samoyedik dili zamanla birkaç farklı Samoyedik lehçeye evrilmiştir. Bu lehçelerden bazıları günümüzde hâlâ konuşulmaktadır:

Kaynakça

  • Abondolo, Daniel (1998). The Uralic Languages. Routledge. ISBN 978-0-415-28078-6 |isbn= değerini kontrol edin: checksum (yardım). 
  • Janhunen, Juha (1977). The Samoyed Problem. Helsinki University Press. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Felemenkçe</span>

Felemenkçe, Hint-Avrupa dil ailesinin Cermen dilleri grubundan dil. Hollandaca ve Flamanca gibi lehçeleri vardır, bunlar özellikle yazılı dilde birbirine oldukça yakındır. Felemenkçe ve lehçeleri; Hollanda, Belçika ve Surinam'da resmî dil konumundadır.

<span class="mw-page-title-main">Hint-Avrupa dil ailesi</span> dil ailesi

Hint-Avrupa dil ailesi, yüzlerce dil ve lehçe içeren dünyanın en büyük dil ailesi. Dünyada 3,2 milyarı aşkın kişinin anadili bu aileye ait bir dil olup, bu değer dünya nüfusunun %46'sına tekabül etmektedir. Avrupa'nın en büyük dilleri, Güney ve Batı Asya dilleri, Kuzey ve Güney Amerika ve Okyanusya'da en çok konuşulan diller Hint-Avrupa dilleridir. Ethnologue'a göre yaşayan 445 Hint-Avrupa dili bulunmaktadır ve bu dillerin üçte ikisinden fazlası (313) Hint-İran koluna bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Altay dilleri</span> bir dil ailesi

Altay dilleri ilk olarak 18. yüzyılda ileri sürülmüş Avrasya'da yaygınca konuşulan Türk dilleri, Moğolca, Tunguzca ve bazen Japonca, Korece ve Aynu dillerinin ortak bir ataya sahip olduklarını savunan varsayımsal bir dil ailesidir.

<span class="mw-page-title-main">Ural-Altay dil ailesi</span> Ural ve Altay dillerini bir arada toplayan hipotez

Ural - Altay Dil Ailesi, 19. yüzyılda ve bazı ülkelerde 20. yy ortalarına kadar yaygın biçimde kabul edilen, Ural ve Altay dillerini bir arada toplayan hipotezdir. Günümüzde ise dil bilimciler arasında bu dillerin birbiriyle alakası olmadığı ve Ural-Altay dil ailesinin gerçek olmadığı konusunda fikir birliği vardır.

<span class="mw-page-title-main">Nenetsler</span> Sibirya Samoyède halkı daha çok Yamal Yarımadası ve Krasnoyarsk Kraide bulunuyor

Nenetsler ya da Yuraklar, Rusya Federasyonu'nun yaşayan yerli bir halktır. 2002 yılı nüfus sayımına göre Rusya'da 41,302 Nenet yaşamaktadır ve nüfusları Yamalo-Nenets Özerk Okrugu ve Nenets Özerk Okrugu. Nenetslerin dili Nenetsçedir. Bazen İngilizcedeki çoğul takısı olan (s) ile karıştırıldıkları için Nenet şeklinde telaffuz edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Samoyed dilleri</span>

Samoyed dilleri, Ural Dağları'nın her iki yanında, ama daha çok kuzey kesiminde, yaklaşık 30.000 kişinin konuştuğu dil ailesidir. Bu diller Proto Samoyed dilinden türemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ural dilleri</span> otuz dokuz dil barındıran ve toplamda 50 milyon insan tarafından konuşulan dil ailesi

Ural dilleri, içinde otuz dokuz dil barındıran ve toplamda 25 milyon insan tarafından konuşulan dil ailesidir. Dünya üzerinde en çok konuşanı olan Ural dilleri, sırasıyla Macarca, Fince, Estonca, Marice ve Udmurtçadır. Yine dünyada içinde belirgin olarak Ural dilleri konuşanı barındıran ülkeler Estonya, Finlandiya, Macaristan, Romanya, Rusya, Sırbistan ve Slovakya'dır.

<span class="mw-page-title-main">Samoyedler</span> Yerli Sibirya halkı

Samoyed Halkları günümüzde ve tarihte Samoyed dillerini konuşmuş olan halk ve topluluklara verilen toplu isimdir. Dil akrabalığından dolayı Ural halklarının Fin-Ugor kolundan sayılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Kutup Dairesi</span>

Kuzey Kutup Dairesi, Dünya haritasında gösterilen Güney Kutup Dairesi, Oğlak Dönencesi, Yengeç Dönencesi ve Ekvator Çizgisi ile birlikte beş büyük enlemden biridir. 66° 33′ 39″ enleminde Güney Yarımküre'deki karşıtı Güney Kutup Dairesi ile simetrik duran daire her yıl Dünya'nın eğiklik açısının değişmesinden dolayı 2 derece 15 dakika kuzeye kaymaktadır. Gündönümlerinde yerkürenin 23.5 derecelik açı ile eğik olması sebebi ile kış mevsiminin yaşandığı Aralık ayında dairenin her noktasında en azından 24 saatlik gece, yaz mevsiminin yaşandığı Haziran ayında ise en azından 24 saatlik gündüz yaşanır.

<span class="mw-page-title-main">Fin-Ugor kavimleri</span>

Fin-Ugor halkları, bugün Kuzeydoğu Avrupa'da yaşayan ve aynı dil ailesini oluşturan halklar topluluğu. Fin-Ugor halklarının konuştuğu diller ve lehçeler Samoyed dilleri dışındaki tüm Ural dilleri değişkelerini kapsayan Fin-Ugor dilleri grubuna girmektedir. Bu kavimlerin toplam nüfusu 30 milyon civarındadır. Fin-Ugor halklarının en bilinenleri Macarlar, Finler ve Estonlardır.

<span class="mw-page-title-main">İskandinav dilleri</span> Ağırlıklı olarak İskandinavyada konuşulan Kuzey Cermen dili.

İskandinav dilleri veya Nordik diller olarak da bilinen Kuzey Cermen dilleri, Hint-Avrupa dil ailesinin Cermen dilleri koluna bağlı, Kuzey Avrupa'da yaşayan Kuzey Cermenleri tarafından kullanılan bir dil grubu. Danca, İsveççe, Norveççe, İzlandaca ve Faroece, çağdaş Kuzey Cermen dillerini oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Beluçça</span>

Beluçça, Hint-Avrupa dil ailesinin İran dilleri koluna ait bir dildir. İran'ın güneydoğusunda Sistan ve Belucistan, Pakistan'ın güneybatısında Belucistan eyaletleri, Afganistan'ın güney bölgelerinde ve Türkmenistan'da konuşulmaktadır. Ethnologue'a göre,8,8 milyon konuşanı olan dilin konuşurlarının 6.28 milyonunun Pakistan'da yaşadığı düşünülmektedir. İsa öncesinde Hazar ve komşu bölgelerinde hüküm süren Pers ve Med uygarlıkları ile bağı olan bir dildir. Hint-Avrupa dil ailesine bağlı bir kuzeybatı İran dili olan Beluçça aynı gruptan olan Farsçayla yakından ilişkilidir. Günümüzde Pakistan, Belucistan, doğu İran ve Afganistan'da konuşulmaktadır. Afganistan'da bazı bölgelerde halkın çoğunluğunun konuştuğu bölgesel dillerden biridir. Yoğun olarak konuşulduğu bölgeler için üçüncü resmi dil olarak kabul edilmektedir.

Hantıca ya da Hantı dili veya Ostyak dili, Rusya'nın Hanti-Mansi ve Yamalo-Nenets özerk bölgelerinde yaşayan ve Hantılar tarafından konuşulan bir Ural dildir. 1994 yılında Salminen ve Janhunen tarafından yapılan araştırmalara göre Rusya'da 12,000 adet Hantıy dili konuşan nüfus bulunmaktadır. Ural dillerinin Ugor koluna mensup Hantı dili, Mansi dili ile beraber Ob-Ugor dillerini oluşturmaktadır. Dil ayrıca Macarca ile akrabadır.

<span class="mw-page-title-main">Nostratik diller</span> Avrasya ve Afrika dillerinin önerilen üst ailesi

Nostratik diller, Hint-Avrupa, Ural, Güney Kafkas ve varsayımsal Altay dil ailelerini tek bir makro aile altında birleştiren bir varsayımsal dil ailesidir. Bu varlığı tartışmalı olan dil ailesine sık sık Arap Yarımadası, Afrika Boynuzu, Kuzey Afrika ve Yakın Doğu'ya yayılmış Afro-Asyatik diller ile Hindistan alt kıtasında yer alan Dravid dilleri de dâhil edilir. Nostratik dillerin varsayımsal dil atasına Proto-Nostratik dil denir ve bu dilin son buzul çağının sonuna doğru Mezolotik dönemde MÖ 15.000 ile MÖ 12.000 arasında konuşulduğu varsayılır.

<span class="mw-page-title-main">Selkuplar</span>

Selkuplar, . Rusya'da, Batı Sibiryada yaşam süren halk.

<span class="mw-page-title-main">Selkupça</span>

Selkup dili Ural dil ailesinin Samoyedçe grubuna bağlı bir kuzey dilidir. Selkuplar tarafından günümüzde konuşulmaktadır. Bu dili konuşan kişi sayısı 1,570 kişi idi. Günümüzde bu sayı farklılık göstermektedir. (Siberiada) Ob akarsuyu ve Yenisey akarsuyu arasındaki bölgede konuşulur. Selkup sözü Rusçadan gelir. Selkupça'da Taz diyalekti orman kişisi dili manasına gelir. Selkup (Ostyak-Samoyed) dili 3 diyalekti vardır:

<span class="mw-page-title-main">Japon dilleri</span>

Japon dilleri, Japonya'nın ana adalarında konuşulan Japonca ile Ryukyu Adaları'nda konuşulan Ryukyu dillerini içeren bir dil grubudur. Japon dillerin ortak atasının Proto-Japonca olduğu ve bunların Yamato döneminde (250-710) ayrılmaya başlandığı tahmin edilmektedir. Günümüzde Japon dillerinin toplam 130 milyondan fazla kişi tarafından konuşulduğu tahmin edilmektedir.

Nenetsçe, Rusya'nın kuzeyinde Nenetsler tarafından konuşulan bir Samoyed dilidir. Dilin Orman ve Tundra olmak üzere iki lehçesi bulunmaktadır. Nenets Özerk Okrugu ve Yamalo-Nenets Özerk Okrugu'nda Rusça ile birlikte ikinci resmi dildir.

Çoğu Avrupa dili Hint-Avrupa dil ailesine üyedir. 2018'le birlikte 744 milyonluk toplam Avrupa nüfusunun %94'ü bir Hint-Avrupa dilini ana dili olarak konuşmaktadır. Her biri 200 milyon konuşanla Latin, Cermen ve Slav dilleri Avrupalıların %90'ını oluşturarak en büyük grubu oluşturmaktadır. Daha küçük Hint-Avrupa dillerine Helenik, Baltık, Arnavutça, Hint-Aryan ve Kelt dilleri örnek verilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Nganasanlar</span>

Nganasanlılar, Kuzey Sibirya'daki Taymır Yarımadası'nda yaşayan Samoyed halklarından biridir. Ural dillerinden Nganasan dilini konuşan topluluk, Kuzey Rusya'nın yerli halklarından biri olarak kabul edilir. Esas olarak Krasnoyarsk Krayı'nın Taymyrsky Dolgano-Nenetsky Bölgesi'ndeki Ust-Avam, Voloçanka ve Novaya yerleşimlerinde, daha küçük nüfuslar ise Dudinka ve Norilsk kasabalarında ikamet etmektedir.