İçeriğe atla

Pronoia

Başlığın diğer anlamları için Pronoia (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Bu makale, Bizans İmparatorluğu'nun (330–1453) askeriyesi hakkındaki serinin bir parçasıdır.
Yapısal Tarih
Bizans ordusu: Doğu Roma ordusu, Orta dönem Bizans ordusu (thema • tagmata • Hetaireia), Komninos dönemi ordu (pronoia), Paleologos dönemi ordu (allagia) • Vareg Muhafızları • Generaller
Bizans donanması: Rum ateşi • Dromon • Amiraller
Seferlerin Tarihi
Savaşlar, isyan ve iç savaşlar ve muharebeler listeleri
Stratejiler ve taktikler
Taktikler • Kuşatmalar • Askeri talimatlar • Tahkimat (İstanbul Surları)

Pronoia (çoğul pronoiai; Yunanca: πρόνοια, anlamı "önem" ya da "sağduyu")[1] geç dönem Doğu Roma İmparatorluğu'ndaki birey ve kurumlara devlet gelirleri tahsis edilmesini sağlayan bir sistemdi. 11. yüzyıldan başlayarak 15. yüzyılda imparatorluk feth edilene kadar devam eden[1] sistem, aynı dönemdeki Avrupa feodalizminden farklıydı.

Kurum

Pronoia imparatorluk mali haklarının geçici olarak bir şahsa veya kuruma devredilmesiydi. Bu haklar çoğunlukla ekili topraklardan elde edilen vergiler veya gelirlerdi, ancak su ve balıkçılık hakları, gümrük tahsilatı, vb. diğer gelirler de olabilirken belirli bir coğrafya parçasına ayrılan farklı haklar farklı bireylere verilebilirdi. Hibeler, genelde ömür boyu olmak üzere belirli bir süre boyunca verilir ve imparatorun buyruğu ile iptal edilirdi. Kurumlar, genellikle manastırlar, hibeler aldığında, kurumlar devam ettiği sürece etkin şekilde kalmışlardır. Hibeler devredilemez veya (bazı istisnai durumlar hariç kurumda gecikirdi) kalıtsal değildi; bir Pronoia, İmparatorluğun mülkiyeti olarak kalan bağışlanan mülk, kişiye sahiplik vermezdi.[1]

Pronoia sınırları ve ayrıntıları, praktika ("kayıtlar") adlı İmparatorluk belgesinde kaydedilmiştir; pronoia sahipleri (diğer bir deyişle hibe verilen kişiler) pronoiarios olarak adlandırılır ve söz konusu gelir akışında çalışanların (örneğin arazideki çiftçiler) belgelerde paroikoi olarak adlandırılmıştır. Pronoia kelimesi, bağışın kendisini (örneğin arazi), maddi değerini veya ürettiği geliri ifade edebilir.[1]

Her ne kadar pronoia askeri hizmet veya diğer sadakati ödüllendirmek için kullanılmış olsa da, (feodal yurtlukların aksine) belirli bir askeri yükümlülük taşımıyorlardı, ancak iptal tehdidi devlet için zorlayıcı bir güç sağlıyordu.

Erken dönem pronoia sistemi

11. yüzyıla gelindiğinde, Romalı aristokratlar önemli bir güç tutmayı bırakmışlardı. saygınlık unvanları ve güç imparator tarafından veriliyordu ve rekabet şiddetliydi; en çok istenen hibeler, İmparatorluğun çeşitli yerlerinde yönetim ve vergi toplamakla ilgili olanlardı. Yüzyılın ortalarında IX. Konstantinos döneminde, imparatorluğun çeşitli yerlerinde egemenlik kurmaya, kendilerine vergiler tahsil etmeye ve çoğunlukla imparatora karşı isyan çıkarmaya başlamışlardı.

11. yüzyılın sonlarında, I. Aleksios, aristokrasiyi, üyeleri arasında Roma toprağını dağıtmanın canlandırıcı ölçüsünü alarak reform etmeye çalıştı. Bunu yaparken, onları Konstantinopolis'dan uzaklaştırmanın ilave yararı vardı, çünkü İmparatorun otoritesine doğrudan meydan okumak zorlaşıyordu. Bununla birlikte, Aleksios tarafından verilen çoğu pronoiai kendi (Komnenos) ailesinin üyeleriydi. Aleksios basitçe aristokratların ellerinde tuttukları toprakları meşrulaştırdı ve onu merkezileşmiş devlet denetimi altına aldı.

12. yüzyılda Pronoia

Aleksios'un torunu I. Manuil aristokratlara arazi vermeyi sürdürdü, aynı zamanda düzenli bir maaş vermek yerine ordudaki aristokratik subaylara de önererek pronoia kullanımını genişletti. Pronoia, hibenin sınırları içinde yaşayan vatandaşlardan (paroikoi) vergi alma yetkisine dönüştü. Pronoiar (Pronoia verilmiş olanlar) toplanan gelirlerin bir kısmını tutmalarına izin verilen vergi toplayıcılarına benzedi. Bu fikir tamamen yeni değildi; yüzyıllar önce, Herakleios imparatorluğun topraklarını Thema adlı askeri bölgeler olarak yeniden düzenledi. Bu sisteme göre, askeri subaylar (strategoi) her bölgede görev yapıyorlar ve arazi çiftliği yapan köylülerden kira topluyorlardı. Bununla birlikte, Thema ya da pronoia sistemi altında paroikoi, köylüler Batı Avrupa feodal sisteminde olduğu gibi serf değildiler. Her iki durumda da imparatorun hala arazinin yasal sahibi olduğu gibi, strategos ya da pronoiar olan kişiye sadakat veya hizmete borçlu değillerdi. Pronoiar, büyük olasılıkla verilen toprağın yerli halkından bile değildi.

Pronoia'nın boyutu ve değeri, paroikoi sayısı ve onlardan kaynaklanan görevler praktika'da kaydedildi. bir pronoiar muhtemelen ticaret geliri ve arazide hasat edilen ürünün bir kısmını toplayabilir ve avlanma hakları ile ulaşım hakları da elinde tutabilirdi. Bir praktika da, pronoiar'ın imparatora karşı görevleri kaydedilmiştir. Gerekirse, İmparator askeri hizmet isteyebilir, ancak pronoiar mükelleflerini kendisine katılmaya zorlayamazdı. Pronoiar hibe konusunda müreffeh bir yaşam sürdükleri takdirde genellikle askerlik yapmaktan çekindiler ve hizmet etmemeyi seçtikleri takdirde bir miktar özerkliğe sahiplerdi. Vergi mükelleflerinin desteğini alabilirlerse, imparatorluğa karşı ayaklanmalara neden olabilirlerdi, fakat bunlar başkentteki ayaklanmalar kadar tehlikeli değildi, bu da Aleksios'un sistemi ile artık daha fazla önlenebiliyordu. Ne Aleksios ne Manuel ya da 12. yüzyılın diğer imparatorları, bir pronoia hibesinin sonunda asi soyluyu tatmin edeceğini varsayarak, eyalet isyanları konusunda endişeli görünmüyorlardı. Dördüncü Haçlı Seferi sırasında, IV. Aleksios hala bu şekilde düşündü ve liderlerinin toprak sahibi olması halinde Haçlıların kaçacağı varsayımıyla Girit'i I. Bonifacio del Monferrato'YA bağışladı.

Paleologos yönetiminde Pronoia

1204 yılında Haçlı Seferi, Konstantinopolis'i ele geçirdikten sonra, pronoia sistemi imparatorların sürgünde hüküm sürdüğü İznik İmparatorluğu'nda devam etti. III. İoannis Dukas Vatacis, daha önce yapılmamış olan kilise ve soylu kadınlara da Pronoia verdi. 1261 yılında Konstantinopolis, VII. Mihail tarafından ele geçirildiğinde, Pronoia'nın miras alınmasına izin vererek imparatorluğu Avrupa'daki feodal devletlere daha çok benzettirdi. İmparatorluğun 11. yüzyıldan bu yana arazisinin ve gelirinin çoğunu kaybetmesinden dolayı, Pronoia'ların değerlerini çağdaş koşullara göre daha gerçekçi kılmak için de yeniden değerlendirdi. Paleologos Hanedanı döneminde, İmparator hizmete ihtiyaç duyduğu takdirde, pronoiar'lar askerî birliklere kolayca organize oldular. İmparator, her ne sebeple olursa olsun gelirlere el koyabilirdi. Örneğin, II. Andronikos, Bulgaristan'a karşı askeri seferlerini pronoiar'lar finanse etti; ancak kendilerinden askerlik hizmeti talep etmedi. Bu süre boyunca pronoiar'lar, kendilerine ait bir Pronoia hibesi vererek takipçileri de çekebildiler.

Görevlendirilmiş pronoiar'lar 1261'den sonra imparatorluğun kalıntılarını birleştirmek için bir ordu oluşturulmasına yardım ettiler. Ancak bu zaman zarfında sadece birkaç bin pronoiar vardı ve kendi masraflarını kendileri karşılarken, imparatorluğun savunmasını güçlendirmek için imparatorlar tam bir ordu ya da donanma kuramadılar. Yoksul imparatorluğun çok az vergi geliri vardı ve pronoiar'lar, paroikoi'den kira almaya başladılar ve eski Thema sistemine geri dönüldü.

İmparatorluk, Osmanlı İmparatorluğu'na toprak kaybetmeye devam etti ve Konstantinopolis, 1453'te sonunda kaybedildi ancak Osmanlılar, fetihleri sırasında Tımar sistemi olarak adlandırılan, Doğu Romalılardan ödünç aldıkları Pronoia sisteminin kendi versiyonu kullanmaya devam ettiler.

Kaynakça

Özel
  1. ^ a b c d Web 2017, s. 1.
Genel

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İznik İmparatorluğu</span> 1204te Bizans İmparatorluğunun Haçlılar tarafından yıkılmasından sonra kurulan Bizans ardıl devleti

İznik İmparatorluğu ya da İznik ''Rum'' İmparatorluğu, Dördüncü Haçlı Seferi sırasında Batı Avrupalı ve Venedikli orduların 1204 yılında Konstantinopolis'e gelip şehri talan etmesi ve şehirde Katolik Hristiyanlar idaresinde bir Latin İmparatorluğu'nun kurulmasının ardından Bizans İmparatorluğu asilleri tarafından kurulan Yunan devletlerinden en büyüğüdür. 1204 ile 1261 arası hüküm sürmüştür. İznik Rum İmparatorluğunun resmen, kültürel ve dinsel başşehri İznik olmakla beraber, ikinci hükümdar olan III. İoannis ve sonraki imparatorlar hükümdar sarayı yerleşkesi ve efektif idari merkezi olarak Kemalpaşa’yı kullanmışlar ve bu imparatorluk Kemalpaşa’dan idare edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Dördüncü Haçlı Seferi</span> Bizans başkenti Konstantinopolisin ele geçirilip yağmalanmasıyla sonuçlanan Haçlı seferi (1204)

Dördüncü Haçlı Seferi, 1202-1204 yılları arasında gerçekleşen ve Papa III. Innocentius tarafından çağrılan bir Latin Hristiyan Haçlı seferiydi. Seferin amacı, öncelikle Mısır'a hakim olan güçlü Eyyûbî Sultanlığı'nı yenerek Müslümanların kontrolündeki Kudüs şehrini yeniden ele geçirmekti. Ancak, bir dizi ekonomik ve siyasi olay; Haçlı ordusunun başlangıçta planlandığı gibi Mısır'ı fethetmek yerine, 1202'de Zara'yı kuşatması ve 1204'te Konstantinopolis'i yağmalamasıyla sonuçlandı. Bu durum, Frankokrasi ya da Yunancada "Frankların yönetimi" olarak bilinen bir döneme yol açtı. Bu dönem, Bizanslılar tarafından Partitio terrarum imperii Romaniae olarak adlandırılır ve Bizans İmparatorluğu'nun Haçlı ve Venedikli müttefikleri tarafından bölünmesini ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">I. Aleksios</span> Bizans imparatoru

Aleksios Komnenos 1081-1118 döneminde Bizans imparatorudur. Komninos Hanedanının kurucusu I. İsaakios'un yeğenidir. Kendinden sonra (1081-1185) döneminde imparator olacak Komninos Hanedanı mensuplarından 5 Komninos imparatordan ilkidir.

<span class="mw-page-title-main">II. Basileios</span> Makedonyalı Hanedanından Bizans imparatoru

II. Basileios 960'tan 15 Aralık 1025'e kadar Bizans imparatoru unvanını taşımıştır. I. Basileios ile başlayan Makedonyalı hanedanından olup, II. Romanos ile Theofano'nun oğludur. 960'tan 963'e kadar babası II. Romanos ile; 963'ten 969'a kadar II. Nikiforos ile ve 969'dan 976'ya kadar I. İoannis ile kardeşi olan VIII. Konstantinos ile birlikte daha çok sembolik olarak ortak imparatorluk unvanı taşımıştır. 976'dan 15 Aralık, 1025'e kadar imparatorluk gücünü tam olarak yüklenmiş; ancak kardeşi VIII. Konstantinos sembolik ortak imparatorluğunu korumuştur.

<span class="mw-page-title-main">I. Boemondo</span> Fransız asker (1054-1111)

I. Boemondo Norman asilzade, Taranto ve Antakya prensi.

<span class="mw-page-title-main">Dukas Hanedanı</span>

Dukas veya Dükas Hanedanı Bizans İmparatorluğu'nu 1059-1081 yılları arası yönetmiş ve tarihin çeşitli dönemlerinde var olmuş bir hanedan.

<span class="mw-page-title-main">II. İsaakios</span>

II. İsaakios Angelos veya Angelus 1185- 1195 arasında ve tekrar 1203-1204 arasında Bizans imparatoru olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">III. Aleksios</span> Bizans imparatoru

III. Aleksios Angelos 1195-1203 döneminde Bizans imparatoru olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Konstantinos Laskaris</span>

Konstantinos Laskaris 12 Nisan 1204'te Konstantinopolis'in Dördüncü Haçlı Seferi sırasında Latin ve Venedik Haçlı orduları tarafından kuşatma altında bulunduğu zaman V. Aleksios'ın Trakya'da Bizans direnişini organize etmek için şehirden kaçması üzerine, şehri savunan ordu mensupları tarafından imparator seçilmiş ve ertesi gün 13 Nisan 1204'te şehrin Haçlılar'ın eline geçmesi nedeni ile gerçekte tek bir gün Bizans İmparatorluğu imparatoru olmuştur. Bazı tarihçiler 1205'te ölünceye kadar imparator olduğunu kabul etmektedirler. Fakat taç giyme töreni yapılmamıştır ve tarihçilerin çoğu tarafından imparator olduğu kabul edilmemektedir. Bu nedenle kendi ismi bir sayı ile bilinmemekte ve XI. Konstantinos olarak anılmamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">V. Aleksios</span> Bizans imparatoru

V. Aleksios Dukas Murzuphlus,, "Murtzuphlos" lakabı son derece gür kaşlarına atıfta bulunmaktadır. 5 Şubat 1204 - 13 Nisan 1204 tarihleri arasında Bizans imparatoru olarak görev yapmıştır. İİmparator Aleksios III'ün kızı Eudokia ile evliydi. Dördüncü Haçlı Seferi'inde Konstantinopolis'in Latin ve Venedik orduları tarafından kuşatılması sırasında görev yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">IV. Aleksios</span> Bizans imparatoru

IV. Aleksios Angelos veya IV. Alexius Angelus, Ağustos 1203 ile Ocak 1204 yılları arasında Bizans imparatoru olarak babası II. İsaakios ile eşit yetkilerle ortak imparatorluk yapmıştır. İmparator II. İsaakios'un birinci karısı İrini'nin oğludur. Babası doğumundan sonra 1185'te bir darbe ile tahta çıkmış ve 1195'te tahttan bir saray darbesi ile indirilmiştir. Saray darbesini yapan amcası III. Aleksios olup, 1203'te bir Venedik donanması ile Konstatinopolis'e getirilen Dördüncü Haçlı Seferi sırasında Latin ve Venedik ordularının 1203'te ilk hücumundan sonra amcası tahtan indirilip; II. İsaakios ve oğlu IV. Aleksios tahta geçirilmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Thema</span>

Thema, yaklaşık yedi yüz yıllık bir dönem için Bizans İmparatorluğu'nun ana yerel idare birimi idi. Thema sistemi yedinci yüzyılda Bizans topraklarının Müslüman orduları tarafından zaptedilmeye başlanması ile kurulmuş ve daha önceki ana yerel birim olan ve Roma imparatorları Diocletianus ve I. Konstantin tarafından kurulmuş olan Roma diakos sistemi yerine geçirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">I. Andronikos</span>

I. Andronikos Komninos, 1183-1185 arasında Bizans imparatoru olmuştur. İmparator I. Aleksios ve İrini Dukena'nin oğlu sebastokratōr İsakios Komninos'un oğludur. Komninos Hanedanı'nın son temsilcisidir. Devlet düzeninde reform yapmaya çalıştıysa da Batı Hristiyanlığına karşı gösterdiği büyük düşmanlıkla Norman istilasını hızlandırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">II. Justinianos</span>

II. Justinianos veya II. Jüstinyen, ilk defa 685-695 ve ikinci defa 705-711 arasında saltanat süren Herakleios Hanedanı mensubu son Bizans imparatoru olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Paleologos Hanedanı</span> Aristokrat aile

Paleologos veya Palologoz Hanedanı, 1259-1453 arasında hüküm sürmüş Bizans hanedanı.

<i>Aleksiad</i>

Aleksiad, Doğu Roma (Bizans) İmparatoru I. Aleksios'un kızı Doğu Roma tarihçisi Anna Komnini tarafından yazılmış Orta Çağ biyografik kitaptır.

Nikiforos Melissenos,, 1070'li yıllarda yaşanan boşlukta tahtı ele geçirmeyi deneyen Bizans generali.

Bizans-Selçuklu Savaşı Küçük Asya ve Suriye'deki güç dengesini Bizans İmparatorluğu'ndan Selçuklulara kaydıran bir dizi belirleyici muharebedir. Orta Asya'nın bozkırlarından gelen Selçuklular, Hunların yüzlerce yıl önce benzer bir rakip olan Roma karşısında uyguladıkları taktikleri tekrarladılar, ancak bu sefer yeni kabul ettikleri İslam'ın verdiği coşkuda vardı; Selçuklular birçok yönden Levant, Kuzey Afrika ve Küçük Asya'da Dört Halife, Emevîler ve Abbâsîler tarafından başlatılan Arap-Bizans savaşları'ndaki Müslümanların fetihlerine yeniden başladılar.

<span class="mw-page-title-main">Bizans ekonomisi</span>

Bizans ekonomisi, Akdeniz'de birçok yüzyıl boyunca en sağlam ekonomilerden biri olmuştur. Konstantinopolis, bazı zamanlar Avrasya'nın tamamına ve Kuzey Afrika'ya kadar genişleyen ticaretin ana merkezi olmuştur. Bazı Bilim insanları, 7. yüzyılda Arapların gelişine kadar, Doğu Roma İmparatorluğu'nun dünyanın en güçlü ekonomisi olduğu düşünürler. Bununla birlikte, Arap fetihleri, bir dönem gerileme ve durgunluğa katkıda bulunan servetlerin önemli bir tersini temsil edecektir. V. Konstantinos'in reformları, 1204 yılına kadar süren bir canlanmanın başlangıcını işaret eder. 10. yüzyıldan 12. yüzyılın sonuna dek, Bizans İmparatorluğu'nda lüks bir görüntü görülür ve gezginler, Başkent'in birikmiş servetinden etkilenirler. Tüm bunlar, ekonomik bir felaket olan Dördüncü Haçlı Seferi'nin gelişiyle birlikte değişti. Paleologos Hanedanı ekonomiyi yeniden canlandırmaya çalıştı ancak geç Bizans devleti ne yabancı ne de yerli ekonomik güçlerin tam kontrolünü ele geçiremeyecekti.

<span class="mw-page-title-main">Bizans İmparatorluğu'nun gerilemesi</span>

Bizans İmparatorluğu, 7. yüzyılın İslam'ın yayılışı sırasında büyük kayıplar da dahil olmak üzere, yaklaşık bin yıl boyunca birkaç büyüme ve bozulma döngüsü yaşadı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.