İçeriğe atla

Prijedor

Pridor
Prijedor
Приједор
Prijedor ana caddesi
Pridor bayrağı
Bayrak
Pridor arması
Arma
Prijedor'un Bosna-Hersek'teki konumu
Prijedor'un Bosna-Hersek'teki konumu
Ülke Bosna-Hersek
İdare
Yüzölçümü
 • Toplam833 km²
Nüfus
 • Toplam112.543
 • Kent
52.800
Zaman dilimiUTC+02.00 (DAS)
 • Yaz (YSU)[[UTCUTC+03.00]] (DAS)
Alan kodu+387 (052)

Pridor (Sırp Kiril alfabesi: Приједор, Sırp-Hırvatça telaffuz: [prijɛ̌ːdɔr], Boşnakça: Prijedor) Bosna-Hersek'in Kuzeybatısı'nda yer alan ve yaklaşık toplam nüfusu 110.000 olan bir şehirdir.[1] Prijedor, Bosna-Hersek'e bağlı Sırp Cumhuriyeti'nde ve Bosanska Krajina Bölgesi'nde yer almaktadır.

Prijedor, Sırp Cumhuriyeti'nin en büyük ikinci, Bosna-Hersek'in ise altıncı şehridir. Şehrin ana ekomomik kaynakları arasında çok çeşitli sektörlerde endüstriyel ürünler, işçilik ve eğitim bulunmaktadır. Şehrin coğrafi konum olarak Avrupa'nın önemli başkentlerine yakın olmasından dolayı endüstriyel ve ticari olarak önemli bir hub konumundadır.

Şehirde Katolik, Ortodoks ve İslami kültür bir arada yaşamaktadır. Gerek Osmanlı dönemine ait, gerekse Avusturya-Macaristan dönemine ait yapılar kentin silüteini oluşturur. Şehir 2006-2009 yılları arasında büyük bir restorasyon geçirmiştir.

Prijedor, 1992-1995 yılları arasında Bosna Savaşı döneminde şehirdeki Sırp olmayan halk üzerine uygulanan etnik temizlik ve toplama kampı benzeri sistem oluşturulması ile kötü bir dönem geçirmiştir.[2]

Tarihi

Tarihi kalıntılara göre şehrin geçmişi Antik Roma'ya kadar gitmektedir. Bölgede demir işleme aletlerin arkeolojik olarak çıkmış ve Ljubija'da da Roma Dönemi'ne ait kalıntılar bulunmuştur. Bir rivayete göre Sana Nehri'nin ismi de Romalılar'dan gelmektedir. Ayrıca Zecovi'de İlliryalılar'a ait mezar bulunmuştur. Prijedor ismi ile kez II. Viyana Kuşatması sırasında Kont Adam Bacani'nin mektuplarında geçmektedir.

II. Dünya Savaşı sırasında, çoğunluğu Sırp olmak üzere şehirdeki sivil halk, Ustaşalar ve Nazi Almanyası Wehrmacht tarafından öldürülmüştür.[3]

Bosna Savaşı sırasında, Sırplar Mayıs 1992'den itibaren Prijedor'a girmiştir. Şehirdeki Müslüman halka ve Hırvat sivillere karşı etnik temizlik başlamıştır. Şehir yakınlarında Omarska, Keraterm ve Trnopolje'de toplama kampları kurulmuştur. Prijedor ve çevresinde 3.300 Hırvat ve Boşnak öldürülmüştür.[4]

Coğrafi durumu

Prijedor şehri, Bosna-Hersek'in Kuzeybatısı'nda, Sana Nehri ve Gomjenica Nehri kıyılarında ve Kozara Dağı'nın Güneybatı tepelerine kurulmuştur. Toplam belediye yüzölçümü 833 km2 (322 sq mi) 'dür. Şehir 44°58'39" K ve 16°42'29" D koordinatlarında ve 133 m (436 feet) rakımdadır.

Şehir, Bosna-Hersek'e bağlı Bosanska Krajina Bölgesinin tarihi ve kültürel yapısını taşır.

Prijedor, Sana Nehri ve onun Kozara Dağı'nın güneybatı tepelerinden geçen kollarından kaynaklı alüvyon zemin üzerindedir.


Konumu

Krupa na Uni (60 km),
Zagreb (173 km),
Viyana (547 km) 		Dubica (33 km) Gradiškal (90 km),
Budapeşte (474 km)
Bosanski Novi (32 km) Kozarac (13 km),
Omarska (20 km),
Belgrad (336 km)
Ljubija (8 km),
Trieste (412 km) 		Sanski Most (33 km) Banja Luka (48 km),
Saraybosna (250 km)

Demografik durum

1910

1910 yılında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu dönüminde yapılan nüfus sayımı sonucu Prijedor'un halkının %59.08'i Ortodoks Hristiyan Sırp'tır. Boşnak halkı büyük oranda Osmanlı Dönemi sonrası Avusturya-Macaristan yönetimi altında göç etmiş, bu sayede Sırp halkı çoğunluk durumunda geçmiştir.

1971-1981-1991

Bu yıllarda yapılan sayımlar sonucu, Prijedor nüfus durumu:

YıltoplamBoşnaklarSırplarHırvatlarYugoslavlardiğerleri
~1971~97.92139.190 (40,02%)46.487 (47,47%)8.845 (9,03%)1.458 (1,48%)1.941 (2,00%)
~1981~108.86842.129 (38,69%)45.279 (41,59%)7.297 (6,70%)10.556 (9,69%)3.607 (3,33%)
~1991~112.54349.351 (43,85%)47.581 (42,27%)6.316 (5,61%)6.459 (5,73%)2.836 (2,54%)

1991 yılında Prijedor, 112.543 kişi ile Bosna-Hersek'teki en kalabalık altıncı şehirdir.

Prijedor şehrinin merkezinde ise 1991 yılında 34.635 kişi yaşamaktaydı:

  • 13,927 (40,21%) Sırp
  • 13,388 (38,65%) Boşnak
  • 4,282 (12,36%) Yugoslav
  • 1,757 (5,07%) Hırvat
  • 1,281 (3,69%) diğer

Not: Günümüzde tüm Müslüman halk Boşnak olarak adlandırılmaktadır.

Günümüzdeki durum

Şehir yönetiminin 2008-2013 yılları için hazırlardığı stratejik rapora göre Prijedor'da 100.000 civarında kişi yaşamaktadır. Prijedor savaş sonrası en çok geri göç alan şehirler arasında yer almaktadır. Yine aynı rapora göre, Prijedor Belediyesi'nin aldığı geri göç 24.997'dir. Bunun 22.809'u Boşnak ve 2.188'i ise Hırvat'tır.

Toplam nüfusun %48'i kentsel, %52'si ise kırsal bölgede yaşamaktadır. Etnik kökene göre tahmini nüfuslar ise günümüzde:

Bu raporun dışında bazı kaynaklar ise Prijedor'un tahmin edilenden daha çok nüfusa sahip olduğunu ve %70 kentsel oran ile nüfusun 130.000'e yaklaştığını iddia etmektedir. Gelişen ekonomik aktiviteler, eğitim olanakları ve geri dönen Boşnak ve Hırvat halkı ile şehre yönelimin yoğunlaştırdığı ileri sürülmektedir. Prijedor'da Bosna-Hersek'in diğer bölgelerinden 1.300 civarında öğrenci eğitimini sürdürmektedir.[5]

Uluslararası ilişkiler

Kardeş şehirler

Prijedor, aşağıdaki şehirler ile kardeş şehir statüsündedir:

Partner şehirler:

Galeri

  • Prijedor ana caddesi
    Prijedor ana caddesi
  • Urije Havaalanı
    Urije Havaalanı

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Prijedor ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2012. 
  2. ^ United Nations - Security Council (28 Aralık 1994). "The Prijedor report". Final report of the United Nations Commission of Experts established pursuant to security council resolution 780 (1992). 20 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2012. 
  3. ^ "Massacres and Attrocities of WWII in Eastern Europe". 16 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2012. 
  4. ^ "Human Rights Watch/Helsinki raporu - THE ROLE OF THE PRIJEDOR AUTHORITIES DURING THE WAR AND AFTER THE SIGNING OF THE DAYTON PEACE AGREEMENT - 9 Nisan 2012'de erişilmiştir". 10 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2012. 
  5. ^ U prvom roku uglavnom upisan planirani broj studenata, gradprijedor.com, 7 Temmuz 2011, 26 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Eylül 2019 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek</span> Balkanlarda bir ülke

Bosna-Hersek, kısa haliyle B&H, resmî adıyla Bosna ve Hersek, Balkanlar'da 51.197 km² yüz ölçümlü bir ülke. Kuzey, batı ve güneyden Hırvatistan; doğudan Sırbistan ve güneydoğusunda Karadağ ile çevrili olup Adriyatik Denizi'ne Neum şehrinin olduğu yerde yalnızca 20 km'lik limansız bir kıyısı bulunmaktadır. Ülkenin coğrafyası merkez ve güneyde dağlık, kuzeybatıda tepelik, kuzeydoğuda düzlük bir karakter sergiler. Başkent ve en büyük şehir olan Saraybosna, birçok yüksek dağla çevrelenmiştir. Ülkenin çoğunluğunu kaplayan Bosna bölgesinde karasal iklim görülür, bu bölgede yazları sıcak, kışları kar yağışlı ve soğuktur. Ülkenin güney kıyılarındaki daha küçük Hersek bölgesinde ise tipik Akdeniz iklimi görülür. Bosna-Hersek doğal kaynaklar açısından da zengin bir görünüm arz eder.

<span class="mw-page-title-main">Bosna Savaşı</span> Bosna Hersekte 3 yıl sürmüş askeri bir çatışma

Bosna Savaşı, 1992 ile 1995 yılları arasında Bosna-Hersek'te meydana gelen uluslararası bir silahlı çatışmaydı. Savaşın, genellikle daha önceki bir dizi şiddet olayını takiben 6 Nisan 1992'de başladığı kabul edilir. Savaş, 14 Aralık 1995'te Dayton Anlaşması'nın imzalanmasıyla sona erdi. Ana savaşan taraflar, sırasıyla Hırvatistan ve Sırbistan tarafından yönetilen ve sağlanan proto-devletler olan Bosna-Hersek Cumhuriyeti, Hersek-Bosna Hırvat Cumhuriyeti ve Sırp Cumhuriyeti güçleriydi.

<span class="mw-page-title-main">Hersek</span> Bosna Hersekin eyaleti

Hersek, merkezinde kabaca Mostar şehri olan Adriyatik Denizi'ne bir çıkış koridoruna sahip Dinar Alpleri'ndeki tarihsel ve coğrafi bölge, günümüzde Bosna-Hersek'in güney bölümünü oluşturmaktadır. Hersek'in yüzölçümü 9.948 km²'dir. Hersek ile Bosna arasında belirgin bir sınır yoktur. Hersek'in bittiği yerden Bosna'nın başlaması hakkında birçok düşünce vardır.

<span class="mw-page-title-main">Boşnaklar</span> Güney Slav halkı

Boşnaklar, Güney Slav halkı. Çoğunluğu Bosna-Hersek ile Sırbistan'da yaşar. Ayrıca Hırvatistan, Karadağ, Slovenya, Kosova, Kuzey Makedonya ve Türkiye’de mühim sayıda Boşnak yaşamaktadır. Türkiye'de 500.000 Boşnak bulunmaktadır. Boşnaklar eski dönemlerde "Bosnjanin" olarak adlandırılırlardı, Orta Çağ Bosna devletinin sakinleri anlamına gelmekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Banja Luka</span> Bosna-Hersekte şehir

Banja Luka ya da Banaluka, Bosna-Hersek'te bir şehir ve aynı zamanda Bosna-Hersek'te bulunan özerk yönetim Sırp Cumhuriyeti'nin fiilî başkentidir. Osmanlı kaynaklarında Banaluka (بنالوقه) olarak geçen şehir 1639 yılında değin Bosna beylerbeyinin ikâmetgâhı olarak büyük bir gelişme gösterdi. Daha sonra eyalet merkezinin Saraybosna'ya taşınmasıyla eski önemini yitirdi.

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek Federasyonu</span> Federasyon

Bosna-Hersek Federasyonu (Federacija Bosne i Hercegovine, Федерација Босне и Херцеговине,

<span class="mw-page-title-main">Bugojno</span> Bosna-Hersekte kent

Bugoyna-Akhisar, Bosna-Hersek'in Bosna-Hersek Federasyonu'na bağlı Merkez Bosna Kantonu'nda bir şehir. Saraybosna'nın 80 km kuzeybatısındadır. Nüfusu 61.000 kadardır. İçinden Vrbas nehri geçer.

<span class="mw-page-title-main">Jajce</span> Bosna-Hersekte kent

Yayça veya Yayçe, Bosna-Hersek'in merkezinde Vrbas Nehrinin kenarında; Banya Luka, Mrkonjiç Grad ve Donji Vakuf yollarının kesişim noktasında yer alır. Adını etrafında bulunan ve yumurtaya (jaja) benzeyen irili ufaklı tepelerden almıştır. Travnik'in 45 km kuzeyindedir. Dik çatılı tipik evleri ile dikkat çeker. Kalesi adeta zamana meydan okumaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek tarihi</span> Bosna-Hersek ülkesinin tarihi

Bosna-Hersek tarihi Bosna-Hersek'in tarih öncesi zamanlardan günümüze uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Hırvatistan tarihi</span>

Hırvatistan tarihi, bugünkü Hırvatistan topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Fırtına Harekâtı</span>

Fırtına Harekâtı Hırvatistan ordusunun, Atif Dudaković komutasındaki Bosna-Hersek 5. kolordusu ve NATO ile işbirliği içinde, Hırvatistan'ın Krajina bölgesi Sırplarına karşı 4 Ağustos 1995'te giriştiği askerî harekât. Çok kısa bir süre devam eden harekât sonucu 250.000 kadar Krajina Sırpı yerinden edildi. Hırvatlar bu olayı her yıl 5 Ağustos tarihinde kurtuluş savaşının zaferi olarak kutluyor. Sırbistan hükûmeti ve etnik Sırplar ise Krajina Sırp Cumhuriyeti'nin ortadan kaldırılmasını 1941-1945'teki Sırp zulmüne benzetiyor.

<span class="mw-page-title-main">Krayina Sırp Cumhuriyeti</span> tanınmayan ülke

Krayina Sırp Cumhuriyeti (Sırp-Hırvatça: Република Српска Крајина / Republika Srpska Krajina or РСК / RSK ya da Sırp Krayina ya da kısaca Krayina olarak bilinen Krayina Sırp Cumhuriyeti, kendi kendini ilan eden bir Sırp proto-devletiydi, yeni bağımsızlığını kazanmış Hırvatistan Cumhuriyeti içinde bir bölgeydi. Uluslararası alanda tanınmadı. Krayina adı, önemli bir Sırp nüfusuna sahip olan ve 19. yüzyılın sonlarına kadar var olan Habsburg monarşisinin tarihi askeri sınırından alınmıştır. Krayina Sırp hükûmeti, Franjo Tuđman'ın ilan ettiği bağımsız Hırvatistan'ın bir parçası olmayı reddederek, etnik Sırpların Hırvatistan'dan bağımsızlığı, Federal Yugoslavya Cumhuriyeti ve Sırp Cumhuriyeti ile birleşmesi için bir savaş yürüttü.

II. Dünya Savaşı'nda Sırplara yönelik zulüm, 1941-1945 yılları arasında Faşist ve Nazi destekli unsurların Sırplar'a karşı yürüttüğü etnik temizlik uygulamasıdır. Belgrad Üniversitesi Profesörü Ljubodrag Dimic'in yayınladığı incelemedeki rakamlara göre Sırp tarafının toplam kaybı 1.000.000'dur. Hırvatistan Bağımsız Devleti, Sırp halkın büyük çoğunluğunu Ortaçağ Engizisyonu yöntemleriyle öldürdü. Papa XII. Pius, Zagreb başpiskoposu Alojzije Stepinac, Saraybosna başpiskoposu Ivan Šarić, reis-ül ulema Fehim Spaho, Zagreb müftüsü Ismet Muftić, Kudüs Baş Müftüsü Muhammed Emin el-Hüseyni ve başka Katolik-Müslüman din adamları, NDH'deki katliamları desteklediler. II. Dünya Savaşı boyunca Ustaşa rejimi sırasında 700.000 Sırp'ı öldürmüş, 400.000'i göç etmek ve 250.000'i de Katolik olmak zorunda kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Biyelina</span> Bosna-Hersekte şehir

Biyelina veya Belene Kuzeydoğu Bosna-Hersek'te bulunan bir şehir ve belediyedir. Şehir Banja Luka'dan sonra Sırp Cumhuriyeti'nin ikinci ve Bosna-Hersek'in ise beşinci en büyük şehridir. Semberija'nın zengin toprakları üzerindedir. Bijeljina, 140,000-150,000 civarında nüfus ile Sırp Cumhuriyeti'nin Doğu bölümünün gayri-resmi merkezi halindedir. Bijeljina konum olarak Sırbistan'dan 6 km (4 mi) ve Hırvatistan'dan ise 40 km (25 mi) uzaklıktadır. Üretken toprakları ile bölgenin gıda üretimi ve ticaretinde önemli yer almaktadır. Bijeljina geniş şehir merkezi ile dikkat çekmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Brčko İlçesi</span>

Brčko İlçesi, Bosna-Hersek'in kuzeydoğusunda yer alan ve kendi kendini yöneten özel bir idari birimdir. İlçenin merkezi Brčko'dur. Dayton Antlaşması ile iki entitenin sınırları dışına bırakılarak özerk bir yönetim kurulan bölgedir. Bosna-Hersek Federasyonu ile Sırp Cumhuriyeti'nden farklı olarak, özel bölge Brčko'nun bayrağı ve amblemi yoktur. Dayton Anayasasının modeli üç etnik grubu iki ayrı devletçiğe ve özel bölge Brčko'ya ayırmıştır. Özel bölge Brčko de jure olarak devletçik olmasa da, de facto olarak yeni bir devletçik olarak ortaya çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ključ, Una-Sana Kantonu</span> Bosna-Hersekte kent

Klivaç veya Köluyc, Bosna-Hersek'ın Bosna-Hersek Federasyonu'na bağlı Una-Sana Kantonu'nda bulunan bir kasaba ve belediyedir. Belediye, ülkenin Kuzey Batı kesiminde Sana Nehri kıyısında yer almaktadır. Yüzölçümü 358 km2 olan belediyenin nüfusu 2013 yılı itibarıyla 18,714'tür.

<span class="mw-page-title-main">Bosanska Krajina</span>

Bosanska Krajina Sırp-Hırvatça telaffuz: [bɔ̌sanskaː krâjina]) ya da sadece Krajina, Bosna Hersek'in batısında etrafında nehirler olan bir bölgedir. Etrafındaki nehirler şöyle ki: Sava (kuzey), Glina (kuzeybatısında), Vrbanja (doğusunda) ve Vrbas (güneydoğusunda). Bölge aynı zamanda doğal güzellikleri ve tabiat çeşitliliği ile ünlüdür.

Prijedor Katliamı, 1992'de Bosna-Hersek'in Prijedor kentinde Sırp askeri ve siyasi liderlerin sivil Bosnalılara karşı giriştiği bir dizi savaş suçudur. Bosna Savaşı boyunca Srebrenitsa Soykırımı'nın ardından en büyük etnik temizlik hareketi olarak görülür.

Atıf Dudaković Bosna-Hersek Cumhuriyeti Ordusunda görev yapmış emekli bir Bosnalı generaldir. Bosna Savaşı sırasında Dudakoviç, 5.Kolordu'nun ve 1991'den 1995'e kadar kuşatılan Bihać yerleşim bölgesinin komutanıydı. Savaştan sonra Bosna-Hersek Federasyonu Ordusu'nun generali oldu. 2018 yılında savaş suçlarıyla suçlandı.

Ağustos 1990'dan Kasım 1991'e kadar, Yugoslavya'nın dağılması sırasında, birkaç Sırp Özerk Bölgesi, veya Bölgeler [Sırpça: Srpska autonomna oblast (SAO)], cumhuriyetlerin Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nden olası ayrılığına karşın SR Hırvatistan ve SR Bosna Hersek Yugoslav cumhuriyetlerinde ilan edildi. Bunlar Sırpların yaşadığı, daha sonrasında kendi cumhuriyetleriyle birleşerek Hırvatistan'da Krajina Sırp Cumhuriyeti'ni ve Bosna-Hersek'te de Sırp Cumhuriyeti'ni oluşturacak olan özerk bölgelerdi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.