İçeriğe atla

Prenses Wencheng

Wencheng
Songtsen Gampo (ortada), Prenses Wencheng (sağda) ve Nepalli Bhrikuti (solda) heykelleri
Doğum628
Çin
Ölüm680 yahut 682[1]
Lhasa, Tibet
Eş(ler)iSongtsen Gampo
Tam adı
Aile adı: Li (李)
İsim:
BabasıBilinmiyor (muhtemelen Li Daozong)

Prenses Wencheng (Çince: 文成公主 ; pinyin: Wénchéng Gōngzhǔ; Tibetçe: མུན་ཆང་ཀུང་ཅོ, Wylie: mun chang kung co) 641'de Tibet İmparatorluğu'nun Kralı Songtsen Gampo ile evlenen Tang Hanedanlığı'nın kraliyet klanının küçük bir kolunun üyesiydi.[2] Ayrıca Tibet'te Gyasa veya "Çinli eş" adıyla da bilinir.[3] Bazı Tibet tarihçileri hem Prenses Wencheng'i hem de Songtsen Gampo'nun diğer karısı Bhrikuti'yi bodhisattva Tara'nın fiziksel tezahürleri olarak görüyorlar.[4]

Çin kayıtlarında Prenses Wencheng

Hayatı

Wencheng ve Bhrikuti'nin mirası — Lhasa'daki Jokhang — her gelinin çeyiziyle birlikte getirdiği Buda heykellerini bulundurmak için kuruldu.

Çin kayıtlarına göre, 634 yılının baharında Çin İmparatorluğu'na resmi bir devlet ziyareti sırasında Tibet Kralı Songtsen Gampo ilk görüşte prensese aşık oldu ve elçiler ve haraçlar göndererek amansızca prensesin peşinden gitti, fakat reddedildi.

İddiaya göre, 635/636'da, Kraliyet Tibet kuvvetleri konuşlandırıldı, stratejik olarak Koko Gölü yakınlarında yaşayan ve günümüz Qinghai'sinde yaşayan Tuyuhun halklarına saldırdı ve onları yenerek İmparatorluk Çin'e giden bir ticaret yolunu engelledi. Tibet Kralı Songtsen Gampo'nun Songzhou'ya saldırısının haberi hızla Kraliyet Saraylarına yayıldı ve İmparator Taizhou Milislerini gönderdi ve Songtsen Gampo'nun ordusunu mağlup ederek Songtsen Gampo'nun geri çekilmesine neden oldu. Daha sonra Tang İmparatoru'na yazılı bir özür mesajı gönderdi. Tang İmparatoru Songtsen Gampo'nun samimiyetini görünce prensesi Tibet kralıyla evlendirmeyi kabul etti.[4]

Bunun aksine, Tibet kaynakları (ve ÇHC hükûmetiyle uyumlu olmayan Çin kaynakları), Songtsen Gampo'nun Tang başkenti Luoyang'a Çinli bir gelin talep etmek yerine bir elçi gönderdiğini ve 50.000 savaşa hazır Tibet askerini seyrek olarak müdafaa edilen başkente götüreceği ve bu haraç verilmezse başkent sakinlerini katledeceği konusunda ısrar ettiğini söylüyor.[5] Tarihçi Pan Yihong'a göre, Tang imparatoru bu talebi reddetti ve Gampo'nun ordusu, Tang ordusunu defalarca ezdi ve şehir surlarına yaklaştığında şehri ateşe verdi. Tang kuvvetleri ufak bir çatışma ile Tibetlileri mağlup etti böylelikle Tibetlilere boyun eğmek yerine barışı sağlamak için kendi kızını sundu.

Miras

Tibet tarihine göre, Songtsen Gampo ve Prenses Wencheng'in birlikteliği, Tibet ve Çin halkları arasında uyumlu, evlilik ilişkisini geliştirme umutlarını beraberinde getirdi.[6]

Nêdong'daki Tradruk Tapınağı'nın Prenses Wencheng'i hala andığı iddia ediliyor: Prenses tarafından işlenen bir thangka, şapellerinden birinde tutuluyor.

Her Tibet yılının dördüncü ayının on beşinci günü ve onuncu ayının on beşinci günü olmak üzere iki geleneksel gün, Prenses Wencheng'in şerefine şarkı söyleyip dans ederek kutlanır.

Prenses Wencheng ile Songtsen Gampo'nun heykelleri gibi tarihi kalıntılarına hala tapınılmakta ve herkesin görmesi için düğün gezilerinin yanı sıra Lhasa'daki Potala Sarayı'nda sergilenmektedir. [7]

Çin’in Nüfuz İddiaları

İddialara göre, Prenses Wencheng ticaret anlaşmaları vaatleri, İpek Yolu haritaları ve sadece altın değil, aynı zamanda kaliteli mobilyalar, ipekler, porselenler, kitaplar, mücevherler, müzik aletleri ve tıbbi kitaplar içeren önemli miktarda çeyiz götürdü.[6]

Ayrıca, Prenses Wencheng'in yeni tarım yöntemleriyle geldiği iddia ediliyor. Bu, muhtemelen tahıl tohumlarının ve kolza tohumunun, diğer tarım araçlarının tanıtılmasını ve bölgedeki Tibet tarımsal verimliliğinin nasıl artırılacağına dair tavsiyeleri içeriyordu.

Çin kaynakları Tibet'i metalurji, çiftçilik, dokuma ve inşaat alanlarındaki diğer becerilerle tanıştırdığı için Prenses Wencheng'e atıfta bulunmaktadır. Bununla birlikte, bunlardan en az biri şüphelidir, çünkü Tang Tarihçisi Du Fu, Tibet'in metalürjik becerilerini, Tang Çin'in bildiklerini geride bırakacak şekilde not eder.[8] Tang Yıllıkları, Songsten Gampo'nun 648'de İmparator Taizong'a kağıt, mürekkep ve diğer yazı gereçleri talep ettiğini yazdı. Bu, bazı modern Çin kaynakları tarafından prensesin Gampo'nun talebine dahil olduğu ve böylece Çin mürekkebi ve kağıt üretim yöntemlerini Tibet'e getirdiği anlamına geliyordu. Fakat arkeolojik kanıtlar, kağıt yapım teknolojisinin prensesin gelişinden önce Tibet'te bilindiğini ve muhtemelen güney ticaret yollarına yayıldığını gösteriyor.[9]

Prenses Wencheng, Çin kültürünü sınırlarının ötesindeki halklara götüren, medeniyetlerini kültür ve bilgiyle genişleten gelinlerden biri olduğu için Çin'de saygı görüyor.

Propaganda olarak Prenses Wencheng

2000'li yıllardan bu yana Çin devleti, Tibet'in tarihini ve özellikle bölgedeki Çin etkisinin tarihini ana hatlarıyla anlatan tarihi bir drama sunuyor. Drama, Kral Songtsen Gampo ile olan ilişkisini ve Tibet üzerinde sahip olduğu iddia edilen tüm kültürel etkileri betimleyen Prenses Wencheng'in hayatı ve mirasına odaklanıyor gibi görünüyor.[10]

Kaynakça

  1. ^ Warner (2011), s. 6.
  2. ^ Warner, Cameron David (2011). "A Prolegomenon to the Palladium of Tibet, the Jowo (Jo bo) Śākyamuni". In Bue, Erberto Lo (ed.). Proceedings of the Tenth Seminar of the IATS, 2003. Volume 13: Art in Tibet: Issues in Traditional Tibetan Art from the Seventh to the Twentieth Century. BRILL. pp. 3–17. ISBN 978-90-04-15519-0.
  3. ^ Dowman, Keith (1988). The Power-places of Central Tibet: The Pilgrim's Guide. London and New York: Routledge & Kegan Paul. ISBN 0-7102-1370-0. 
  4. ^ a b Powers, John (2004). History As Propaganda : Tibetan Exiles versus the People's Republic of China: Tibetan Exiles versus the People's Republic of China. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-803884-9. 29 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2022. 
  5. ^ Son of Heaven and Heavenly Qaghan: Sui-Tang China and Its Neighbors. Bellingham Center for East Asian Studies: Western Washington University. 1997.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  6. ^ a b "The Marriage of Wencheng" 12 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Women in World History Curriculum.
  7. ^ Jay (2014).
  8. ^ The Story of Tibet: Conversations with the Dalai Lama. Grove Press. 2007. ISBN 978-0-8021-4327-3.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  9. ^ Overview of Tibetan Paper and Papermaking: History, Raw Materials, Techniques and Fibre Analysis. 2016. 
  10. ^ "A romantic opera in Tibet just happens to bolster China's historical position there". The Washington Post. 2016. 14 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2022.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Uygur Kağanlığı</span> 8.-9. yüzyıllarda varlığını sürdürmüş bir Türk kağanlığı

Uygur Kağanlığı, 8.ve 9. yüzyılların ortaları arasında yaklaşık bir yüzyıl boyunca var olan bir Türk imparatorluğuydu. Çinliler tarafından Jiu Xing, dokuz Oğuz veya Dokuz Tuğluk olarak adlandırılan bir kabile konfederasyonuydu.

<span class="mw-page-title-main">Tang Hanedanı</span> 618-907 yılları arasında Çinde hüküm sürmüş bir hanedanlık

Tang Hanedanı, Sui Hanedanı'nın ardından Çin'e hüküm sürmüş hanedandır. 618'de Li Shimin, Sui Hanedanı'nı devirerek Tang Hanedanı'nı kurdu. Li Shimin daha çok Tang Hanedanı'nın kurucusu İmparator Taizong olarak bilinir. Çin imparatorlarının en ünlülerinden biridir. Tang Hanedanı döneminde Çin'in komşularının üzerinde çok büyük etkisi vardı ve birçok komşu krallıkları vergiye bağlamıştı. Bununla birlikte Göktürk Kağanlığı 659 yılında, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı ise 744 yılında Tang Hanedanı'nın egemenliği altına girmiştir. Yaklaşık 300 yıl yönetimde kalan Tang Hanedanı zamanında Han Hanedanı'ndan bile daha parlak bir dönem yaşandı. Bu dönemde imparatorluk toprakları genişletildi; değişik ırk, kültür ve dinlerden halklarla ilişkiler kuruldu ve sonradan Batılı toplumları şaşkınlığa uğratacak bir yönetim sistemi kuruldu. Bazı kaynaklarda Tang Hanedanı'nın Çinleşmiş Türk-Tabgaç kökenli olduğu geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tibet</span> Asyada bir yayla bölgesi

Tibet Orta Asya'da Tibet halkının anavatanı olan bölge. Ortalama 4.900 metrelik yükseltisiyle "Dünyanın Çatısı" diye tanınır. Kuzeyinde Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi ve Qinghai, doğusunda Sichuan, güneyinde Hindistan, Nepal ve Bhutan vardır. Başkenti Lhasa'dır.

<span class="mw-page-title-main">Tibet Özerk Bölgesi</span> Çinde özerk bir bölge

Tibet Özerk Bölgesi ya da Çince ismiyle Xizang Özerk Bölgesi, kısaca Tibet veya Xizang, Güneybatı Çin'de, Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC)'ne bağlı eyalet düzeyinde bir özerk bölgedir. Toprakları, geleneksel Tibet bölgesine ait Ü-Tsang ile Kham bölgeleriyle örtüşür.

<span class="mw-page-title-main">A-mdo</span>

Mdo-smad olarak da bilinir, Orta Asya'da Tibetlilerin yaşadığı bölgenin geleneksel üç bölümünden biri.

<span class="mw-page-title-main">Kraliyet prensesi</span>

Kraliyet Prensesi, Birleşik Krallık hükümdarı tarafından kendi en büyük kızına geleneksel olarak verilen bir ünvandır. Tamamen onursaldır, kraliyet ailesinin bir kadın üyesine verilebilecek en yüksek onurdur. Tarihte yedi Kraliyet Prensesi olmuştur. Prenses Anne, şu anki Kraliyet Prensesidir.

<span class="mw-page-title-main">Tang'ın Batı Türklerine seferi</span>

Tang'ın Batı Türklerine Seferi, Çin kaynaklarında Batı Tujue olarak bilinen Batı Göktürk Kağanlığı topraklarına 7. yüzyılda Tang Hanedanı tarafından düzenlenen seferdir. Tang Hanedanlığı, henüz sefere karar kılmadan önce; Doğu ve Batı Göktürk devletleri arasındaki rekabetten yararlanarak; bu iki devletin gücünü ciddi şekilde zayıflatmıştır. İmparator Taizong, Çin ordusunu Göktürklerin batı kanadında bulunan topraklar olan; 640'ta Karahoca, 644'te Karaşehir ve 648'de Kuçar'a sevk etmiştir.

Tang'ın Karaşehir seferi ya da Çin kaynaklarında bilinen adıyla Yanki, Batı Göktürk Kağanlığı'nın bir derebeyi olan ve Tarım Havzası'ndaki Sincan'da konumlanmış olan Karaşehir Budist Krallığı'na karşı Tang hanedanı Li Şimin'in düzenlediği askerî seferdir. İlk sefer, 644'te Tang ordu komutanı ve Anksi Protekratlığı'nın muhafızı Guo Şiaoke tarafından düzenlenmiş, bu muharebede Batı Göktürkleri ile ittifak hâlinde olan bu vaha devletçiği Tang ordusuna mağlup olmuştur. Bunun sonucunda, Karaşehir Tang Hanedanlığı himayesine girmiştir. İkinci sefer ise, 648'de Tang generali Ashina She'er tarafından komşu krallık olan Kuçar'ya düzenlenen harekâtın bir parçası olarak gerçekleştirilmiştir.

Tang'ın Karahoca seferi ya da Çin kaynaklarında bilinen adıyla Gaochang, 640'ta Tang Hanedanlığı imparatoru Li Şimin'in emriyle Tarım Havzası'ndaki Karahoca vaha devletçiğine düzenlenen askerî harekâttır. Sincan bölgesindeki Turfan üzerinde kurulu bir vaha devletçiği olan Karahoca, Batı Göktürk Kağanlığı ile kurduğu ittifak uyarınca Göktürk askerleri tarafından korunmaktaydı. Ancak, Tang güçlerinin devletçiğe ulaşmasıyla Göktürk askerleri geri çekildi ve Karahoca'nın kralı Tang'a teslim oldu. Böylece, Karahoca Tang Hanedanlığı'nın himayesi altına girdi.

Tang'ın Batı Göktürk Kağanlığı'nı ele geçirmesi veya Çincede bilinen adıyla Batı Tujue'nin fethi, Tang Hanedanlığı generallerinden Su Dingfang komutasındaki Çin ordusunun Batı Göktürk Kağanı İl-Kullıg İşbara Kağan üzerine yürüdüğü askerî sefere verilen addır. Tang'ın Batı Türklerine seferleri, Batı Türklerinin Tarım Havzası'ndaki müttefiki olan Karahoca'nın 640'ta Tang ordusu tarafından işgaliyle başlamıştır. Tang Hanedanlığı himayesini kabul eden birçok vaha devletçiği, Tang'ın askerî emellerinden kuşkuya düşerek, 7. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren Tang yerine Batı Göktürk Kağanlığı'na bağlılığını bildirmiştir. Karahoca'dan sonra Orta Asya'daki yayılmacı siyasetini sürdüren Tang Çini, 644'te Karaşehir Seferi ile Karaşehir Krallığı'na, 648'de ise Kuçar Seferi ile Kuçar Krallığı'nı topraklarına katmıştır. Su Dingfang komutasında Batı Göktürklerin üzerine gönderilen ana ordu; Dingfang tarafından Türk kökenli komutanlar Böri Şad ve Bağa Şad yönetiminde iki kol orduya ayrılmıştır. Ayrıca, Tang ordusu; Sir-Tarduşlara karşı Uygurların başlattığı isyana Tang'ın destek vermesinin ardından kendisiyle müttefik olan Uygurların atlı birliklerini de takviye olarak Büyük Tang Ordusu'na kabul etmiştir. Tang ordusu ile İşbara Kullug arasında yapılan İrtiş Nehri Savaşı'nı kaybeden Batı Göktürkler; bölgedeki egemenliklerini de kaybetmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Tang'ın Kuçar seferi</span>

Tang'ın Kuçar seferi, Tang Hanedanı emrindeki Türk asıllı bir komutan olan Aşina Şer tarafından Tarım Havzası'ndaki Kuçar vaha devletçiğine düzenlenen askerî seferdir. Kuçar'ın Tang'a bağlılığını bildirmeyerek Batı Göktürk Kağanlığı ile yakınlaşması, bu seferin en önemli nedenidir. Sefer, 648'de başlamış ve 19 Ocak 649'da sona ermiştir. Aksu'daki 40 gün süren bir kuşatmanın ardından Kuçar kuvvetleri yenilgiyi kabul ederek, teslim olmuştur. Kuçar askerleri, Batı Göktürk Kağanlığı'nın desteğiyle krallığı yeniden kurmayı denediyse de, bu yeni isyan hareketi de Tang ordusu tarafından bastırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Woeser</span>

Woeser, Tibet asıllı Çinli aktivist, yazar ve şair.

<span class="mw-page-title-main">Aksu Muharebesi</span>

Aksu Muharebesi 717 yılında, Emevi Halifeliği, onların müttefikleri olan Türgişler ve Tibet İmparatorluğu ile Tang Hanedanlığı ve Tang Hanedanlığı'nın Karluk müttefikleri arasında olmuş muharebedir. Araplar Türgiş müttefiklerinin rehberliğinde Doğu Türkistan'daki Aksu ve Üçturfan şehirlerini kuşattılar. Bölgedeki Türk müttefikleri tarafından desteklenen Tang birlikleri, Araplara saldırdı ve onları geri çekilmeye zorladı.

<span class="mw-page-title-main">Tenzin Delek Rinpoche</span>

Lithang Tulku Tenzin Delek Rinpoche veya Tenzing Deleg Garze, Sichuan'dan bir Tibet Budist lideriydi. Ayrıca Doğu Tibet'teki Tibet göçebeleri için sosyal, tıbbi, eğitimsel ve dini kurumlar geliştirmek için çalıştığı, ayrım gözetmeyen ağaç kesme ve madencilik projeleri karşısında çevrenin korunmasının savunucusu ve Tibetliler ile Çinliler arasında arabuluculuk yaptığı bilinmekteydi.

Evlilik ittifakı olarak da bilinen heqin, Çin imparatorlarının, genellikle yönetici ailenin küçük dallarının üyeleri olan prensesleri komşu devletlerin yöneticileriyle evlendirmesinin tarihsel uygulamasına atıfta bulunur. Savaş alanında yenilgiye uğratılamayacak kadar güçlü bir düşman devlete karşı genellikle bir yatıştırma stratejisi olarak benimsendi. Politika her zaman etkili değildi. İmparator ve diğer devletin hükümdarı arasında eşit bir diplomatik statü anlamına geliyordu. Sonuç olarak, tartışmalıydı ve birçok eleştiriye maruz kalıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Anxi'nin Dört Garnizonu</span>

Anxi'nin Dört Garnizonu, Tang Hanedanı tarafından 648 ile 658 yılları arasında kurulan Çin askeri garnizonlarıydı. Hint-Avrupa şehir-devletleri Qiuci (Kuçar), Yutian (Hotan), Shule (Kaşgar) ve Yanqi'de (Karaşehir) konuşluydu. Batıyı Pasifize Etme Genel Himayesi'nin merkezi Qiuci'deydi.

<span class="mw-page-title-main">Ming-Tibet İlişkileri</span>

Tibet ile Çin'in Ming hanedanı (1368-1644) arasındaki ilişkilerin kesin doğası belirsizdir. İlişkinin analizi, modern siyasi çatışmalar ve Westphalia egemenliğinin kavramın var olmadığı bir zamanda uygulanmasıyla daha da karmaşıklaşıyor. Çin Halk Cumhuriyeti tarafından yayınlanan bir kitap olan “Çin'in Tibet'inin Tarihsel Durumu” Ming sarayının Tibet liderlerine çeşitli unvanlar vermesine ki bu unvanların haleflerine Ming başkentine seyahat etme olanağı sağlıyordu, Tibetlilerin unvanları tam olarak kabul etmesine ve Ming hanedanının Tibet üzerinde tartışmasız bir egemenliğe sahip olduğunu iddia ediyor. Çin'deki bilim adamları da Tibet'in 13.yy'dan beri Çin'in ayrılmaz bir parçası olduğunu ve dolayısıyla Ming İmparatorluğu'nun bir parçası olduğunu savunuyorlar. Bununla birlikte, Turrell V. Wylie, Melvin C. Goldstein ve Helmut Hoffman gibi Çin dışındaki çoğu bilgin, ilişkinin bir hükümdarlık olduğunu, Ming unvanlarının yalnızca nominal olduğunu ifade etti. Tibet'in Ming kontrolü dışında bağımsız bir bölge olarak kaldığını ve basitçe Tibet ile ilişkileri kesen İmparator Jiajing’e(1521-1566) kadar haraç ödediğini söylerler.

<span class="mw-page-title-main">Nyingma</span> Tibet Budizminin büyük okullarından bir tanesi

Nyingma Tibet Budizmi'nin dört büyük okulundan biridir ve kelime olarak Tibetçe'de "eski okul" anlamına gelir. Ngangyur, yani "antik çeviri cemiyeti" olarak da bilinir. Nyingma okulu, sekizinci yüzyılda, Kral Trisong Detsen'in (710-755) hükümdarlığı sırasında, Budist kutsal metinlerinin ilk defa Sanskritçe'den Tibetçe'ye çevrilmesi ile kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Karmamudra</span>

Karmamudrā, fiziksel veya görselleştirilmiş bir eşle cinsel birlikteliği içsel ısı (tummo) uygulaması ile birlikte kullanan ve bu yolla ikili olmayan bir mutluluk durumuna ve boşluğa dair içgörüye ulaşmaya çabalayan bir Vajrayana Budist tekniğidir. Tibet Budizminde, tummo yoga tekniğinde yeterlilik genellikle karmamudrā uygulaması için bir ön koşul olarak görülür.

Aşina Şer (阿史那社爾), Tang ordusunda bulunan bir Türk prensi ve generaliydi. Ayrıca 628-634'te Batı Türk Kağanlığı'nın de-facto kağanıydı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.