İçeriğe atla

Pratt & Whitney JT3D

JT3D/TF33
Tür Turbofan
Üretici Pratt & Whitney
Ana kullanıcılarB-52H Stratofortress
KC-135 Stratotanker
Boeing 707
C-141 Starlifter
Douglas DC-8

Pratt & Whitney JT3D, Pratt & Whitney JT3C turbojetten türetilen erken dönem turbofan uçak motoru. İlk olarak 1958'de çalıştırıldı ve 1959'da bir B-45 Tornado test uçağında ilk deneme uçuşu gerçekleştirildi. 1959 ile 1985 yılları arasında 8.000'den fazla JT3D üretildi. Bugün hala hizmette olan JT3D motorlarının çoğu askeri uçaklarda kullanılmaktadır ve USAF tarafından belirlenmiş TF33 ile kodu tanımlanmaktadır.

Tasarım ve gelişim

Rolls-Royce Conway turbofan ile rekabet edebilmek için Pratt & Whitney, zamanında hizmete girmek üzere olan Boeing 707 ve Douglas DC-8 için JT3C turbojetten JT3D turbofanı geliştirmeye karar verdi. 9 aşamalı JT3C LP kompresörün ilk 3 aşamasının yerini 2 aşamalı bir fan aldı. LP türbininde ikinci aşama büyütüldü ve üçüncü aşama eklendi.

GE'nin CJ805-23 motorunun aksine Pratt & Whitney JT3D'yi tasarlamadan önce herhangi bir transonik fan araştırması yapmamıştı, bu nedenle şartnameye tek aşamalı bir ünite ekleyemediler.[1] Bunun yerine P&W, J91 nükleer turbojeti desteklemek için yaptıkları bazı araştırmalara dayanarak 2 aşamalı bir ünite tasarladı.

Boeing 707'de JT3D fan naceli nispeten kısayken, Douglas DC-8'in tasarımına tam uzunlukta bir fan başlığı eklenmişti. Pratt & Whitney, JT3C'lerin bir revizyon atölyesinde JT3D standardına dönüştürülebileceği bir kit sağladı.[2]

1959'da bu motorun kullanıldığı önemli siparişler American Airlines'ın JT3D turbofan ile çalışan Boeing 707-120B ve Boeing 720B siparişi ve KLM'nin JT3D ile çalışan bir Douglas DC-8 siparişiydi. Daha eski 707'ler JT3C turbojet motoru kullanıyordu ve turbofanın geliştirilmiş verimliliği kısa sürede havayollarını cezbetti. JT3D ile çalışan 707-123B ve 720-023B (B son eki, uçağın turbofan motorları olduğunu gösterir) 12 Mart 1961'de aynı gün American Airlines'da hizmete girdi.

Boeing KC-135 Stratotankerlerin tümü orijinal olarak turbojet motorlar kullanıyordu. Birçok havayolunun elindeki 707'nin hizmetten çıkarılmasından faydalanan Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri, fazlalık uçak gövdelerini satın alıp motor olarak Ulusal Hava Muhafızları için KC-135A ve rezerv birlikler için sivil JT3D (envanter adı TF33-PW -102) taktı. 150'den fazla uçak modifiye edildi ve eski KC-135A, KC-135E olarak yeniden adlandırıldı.[3]

Boeing 707'deki JT3D'ler USAF KC-135A'ya dönüştürüldü, 1984

Hem havayolları hem de hava kuvvetleri için uzun süre hizmet vermesinin ardından JT3D ile çalışan uçakların sayısı giderek azalmaktadır. Yüz otuz beş KC-135, JT3D'yi kullanırken 354 tanesi daha düşük gürültü izi olduğu için daha fazla itiş, daha düşük yakıt tüketimi ve daha fazla operasyonel esneklik sağlayan CFM International CFM56 motoru donatılmıştır. JT3D'nin gürültüsü, NATO'nun E-3 Sentry AWACS filosundaki uçakların revizyonu konusundaki tartışmalarının nedenlerinden biridir, çünkü uçaklar modern motorlu uçakların sahip olmadığı kısıtlamalara tabidir. Daha güçlü motorlar uçağın tavanını yükselteceği ve radar menzilini genişletebileceği için operasyonel esneklik daha da arttırılabilir; örneğin NATO/USAF'taki muadillerine göre RAF, Fransız ve Suudi Arabistan Hava Kuvvetleri'ne ait E-3'ler daha yüksekten uçar.

1961'de, TF33 ile çalışan Boeing B-52H Stratofortress hizmete girdi. B-52'nin "H" modeli, ağır bombardıman uçağının turbofan motorlarla donatılmış tek üretim varyasyonuydu ve Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri hizmetinde kalan tek modeldir. Bu uçakların Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri ağır bombardıman uçağı filosunun en az 2040 yılına kadar dayanak noktası olarak kalması bekleniyor, ancak 8 TF33 motorunun daha modern eşdeğerleriyle değiştirme seçenekleri değerlendiriliyor.

Varyantlar

Bir C-141B'nin TF33-P-7 motoru
JT3D-1
17.000 pound-kuvvet (75,62 kN) itiş gücü, sivil versiyon (su enjeksiyonu opsiyonel)[4]
JT3D-2
(TF33-P-3) 17.000 pound-kuvvet (75,62 kN)
JT3D-3
18.000 pound-kuvvet (80,07 kN), (İsteğe bağlı su enjeksiyonu)
JT3D-3A
(TF33-P-5) 18.000 pound-kuvvet (80,07 kN)
JT3D-3B
18.000 pound-kuvvet (80,07 kN) itiş gücü, sivil versiyon
JT3D-5A
(TF33-P-7) 18.000 pound-kuvvet (80,07 kN), (İsteğe bağlı su enjeksiyonu)
JT3D-8A
(TF33-P-7) 18.000 pound-kuvvet (80,07 kN), (İsteğe bağlı su enjeksiyonu)
JT3D-7
19.000 pound-kuvvet (84,52 kN) itiş gücü, sivil versiyonu
JT3D-15
22.500 pound-kuvvet (100,08 kN) itiş gücü, 707-820'nin üretilmemiş sivil versiyonu için
TF33-P-3
17.000 pound-kuvvet (75,62 kN) itiş gücü, Boeing B-52H Stratofortress için
TF33-P-5
18.000 pound-kuvvet (80,07 kN) itiş gücü, Boeing KC-135 Stratotanker için
TF33-P-7
21.000 pound-kuvvet (93,41 kN) itiş gücü, Lockheed C-141 Starlifter için
TF33-P-9
18.000 pound-kuvvet (80,07 kN) itiş gücü, Boeing EC-135C ve Boeing RC-135C için
TF33-P-11
16.000 pound-kuvvet (71,17 kN) itiş gücü, Martin RB-57F Canberra için

Uygulamalar

Douglas DC-8 üzerinde JT3D
Sivil (JT3D)
Askeri (TF33)

Özellikler (JT3D-8A / TF33-P-7)

Aircraft engines of the World 1966/67'den alınmış bilgi:[5]

Genel karakteristikler
  • Tip: Turbofan
  • Uzunluk: 142,3 in (3.610 mm)
  • Çap: 53 in (1.300 mm)
  • Kuru ağırlık: 4.605 lb (2.089 kg)
Parçalar
  • Compressor: Eksenel akışlı, 2-aşamalı fan, 6-aşamalı LP kompresör ve 7-aşamalı HP kompresör
  • Yakıcılar: kanüler, 8 flame tubes
  • Türbin: Eksenel akışlı, tek aşamalı HP türbin ve 3-aşamalı LP türbin
  • Yakıt tipi: Mil-J-5624/JP-4/JP-5
  • Yakıt sistemi: Dönüşlü 50 psi (340 kPa)
Performans
  • Azami itme: 17.000 lbf (76 kN) kalkış (ISA'ya göre); su enjeksiyonu ile kısmı itme kazancı
  • Toplam sıkıştırma oranı: 16:1 toplam
  • Bypass oranı: 1.42:1
  • Kütlesel hava akışı: 500 lb/s (230 kg/s)
  • Türbin giriş sıcaklığı: 1.150 K (880 °C; 1.610 °F) kalkışta, ISA
  • Spesifik yakıt tüketimi: 0.78 lb/(lbf⋅h) (22 g/(kN⋅s)) 4.000 lbf (18 kN) itmede, M 0,82, 35.000 ft (11.000 m), ISA
  • İtme ağırlık oranı: Çıplak motorda 3,9

Ayrıca bakınız

İlişkili motorlar

Muadil motorlar

  • Kuznetsov NK-8
  • Rolls-Royce Conway
  • Soloviev D-30

İlişkili listeler

Kaynakça

  1. ^ "The Emergence of the Turbofan Engine", Atmospheric Flight in the Twentieth Century, Kluwer Academic Publishers, 2000, ss. 107-155, ISBN 9789401143790 
  2. ^ Flight dergisinin 19 Aralık 1958 tarihli sayısındaki bilgiye göre
  3. ^ Tony Pither, The Boeing 707 720 and C-135, Air-Britain (Historians), 1998, 0-85130-236-X
  4. ^ Jane's All the World's Aircraft 1962-63. Londra: Sampson, Low, Marston & Co Ltd. 1962. 
  5. ^ Wilkinson, Paul H. (1966). Aircraft engines of the World 1966/67 (21. bas.). Londra: Sir Isaac Pitman & Sons Ltd. s. 103. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Airbus A330</span> Airbus tarafından üretilen yüksek kapasiteli, orta-uzun menzilli yolcu uçağı

Airbus A330, Airbus ailesinin yüksek kapasiteli, orta ve uzun menzilli bir uçağıdır. Teknik olarak aynı A340 gibi geniş gövdeli, iki koridorlu yapıda olup A340'dan farklı olarak iki adet turbofan motora sahiptir. Bu özellikleri ile Airbus ailesinin A350 modelinden sonraki çift motorlu en büyük ikinci üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Boeing KC-135 Stratotanker</span> Amerikan yakıt ikmal ve kargo uçağı

Boeing KC-135 Stratotanker, Boeing firması tarafından üretilen, Türk Hava Kuvvetleri'nin envanterinde de bulunan ve havada yakıt ikmali yapan uçaktır. Boeing 367-80 prototip uçağı temel alınarak geliştirilmiştir. Aynı uçak Boeing 707 yolcu uçağına da temel olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Turbofan</span> jet motor türü

Turbofan, itişi egzoz gazıyla beraber, ön kısımdaki geniş fanla da sağlanan güvenilir ve bakımı kolay jet motoru tipidir. Ön kısmı büyük, arka kısmı koni şeklinde ve daha küçüktür. Genelde yolcu uçaklarında kullanılır.

Pratt & Whitney bir Amerikan havacılık ve uzay şirketidir, merkezi Hartford, Connecticut'tadır. United Technologies Corporation (UTC)'ye bağlı bir kuruluştur. Pratt & Whitney'in uçak motorları hem sivil havacılıkta hem de askeri havacılıkta yaygın olarak kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Boeing 707</span>

Boeing 707 1950'li yıllarda üretime başlanan dört jet motorlu dar gövdeli sivil yolcu uçağı modelidir. Ünlü "Seven oh Seven" diye bahsedilen efsanevi yolcu uçağı olarak bilinir. Boeing tarafından 1010 adet üretildi, 1960 ve 1970 yılları arasında uluslararası uzun uçuşlarda yolcu taşımacılığında kullanıldı. İlk jet motorlu yolcu uçağı olan de Havilland Comet'ın başarısız ve sonu ölümle biten kazalarından sonra havacılık tarihinde başarılı olmuş ve yeni tasarımlara ilham vererek yolcu taşımacılığında jet uçağı çağını başlatmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Northrop Grumman E-8 Joint STARS</span>

Northrop Grumman E-8, Amerika Birleşik Devletleri üretimi bir Müşterek gözetim hedef saldırı radar sistemi uçağıdır. Uçağın ana görevleri yer üstündeki araçların ve bazı hava taşıtlarının izlenmesi, görüntülenmesi ve konum bilgilerinin savaş veya barış zamanında bölge komutanlarına aktarılmasıdır. Uçak sadece Amerika Birleşik Devletleri Ordusunda de görev yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Airbus A310 MRTT</span> Airbus A310 MRTT, Airbus tarafından üretilen bir tanker ve stratejik nakliye uçağıdır

Airbus A310 MRTT, Airbus tarafından üretilen bir tanker ve stratejik nakliye uçağıdır. Uçak, Airbus A310 üzerinden geliştirilmiş olup Alman Hava Kuvvetleri tarafından kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Pratt & Whitney F119</span>

Pratt & Whitney F119, şirket içi adı PW5000, Pratt & Whitney tarafından Lockheed Martin F-22 Raptor gelişmiş taktik avcı uçağı için geliştirilmiş bir artyakıcılı turbofan jet motorudur.

<span class="mw-page-title-main">Boeing WC-135 Constant Phoenix</span>

Boeing WC-135 Constant Phoenix, Boeing C-135 Stratolifter'dan türetilen ve Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri tarafından kullanılan özel amaçlı bir uçaktır. Misyonu, nükleer patlamaların tespiti ve tanımlanması amacıyla atmosferden örnekler toplamaktır. Programdaki ve uluslararası medyadaki çalışanlar tarafından gayriresmî olarak "weather bird" veya "sniffer" olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Pratt & Whitney PW4000</span>

Pratt & Whitney PW4000, Pratt & Whitney tarafından bir JT9D'nin ardılı olarak üretilen yüksek baypaslı turbofan uçak motoru ailesidir. İlk defa Nisan 1984 çalıştırılmıştır, Temmuz 1986'da FAA sertifikası almıştır ve Haziran 1987'de piyasaya sürülmüştür. 50.000 ila 99.040 lbf arasında değişen itiş gücü ile birçok geniş gövdeli uçakta kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Pratt & Whitney F100</span>

Pratt & Whitney F100 ,Pratt & Whitney tarafından üretilen, F-16 ve F15 savaş uçaklarına güç veren artyakıcı turbofan motor.

<span class="mw-page-title-main">Pratt & Whitney J57</span> 1950lerin başında Pratt & Whitney tarafından geliştirilen eksenel akışlı bir turbojet motoru

Pratt & Whitney J57, 1950'lerin başında Pratt & Whitney tarafından geliştirilen eksenel akışlı bir turbojet motorudur. J57, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki ilk 10.000 lbf (45 kN) itme sınıfı motordu. J57 / JT3C, J75 / JT4A turbojet, JT3D / TF33 turbofan ve PT5 / T57 turboprop olarak geliştirildi. J57 ve JT3C, onlarca yıldır savaş uçakları, uçaklar ve bombardıman uçakları üzerinde yoğun bir şekilde kullanıldı.

<span class="mw-page-title-main">Pratt & Whitney J52</span> turbojet uçak motoru

Pratt & Whitney J52, başlangıçta Amerika Birleşik Devletleri Donanması için 40 kN (9,000 lbf) sınıfında tasarlanmış, eksenel akışlı çift makaralı bir turbojet motordur. A-6 Intruder ve AGM-28 Hound Dog seyir füzesine güç sağladı. 2017 itibarıyla motor hala A-4 Skyhawk ve EA-6B Prowler modellerinde kullanılıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Pratt & Whitney TF30</span>

Pratt & Whitney TF30, aslen Pratt & Whitney tarafından ses altı F6D Füze filosu savunma avcı uçağı için tasarlanmış askeri bir düşük baypaslı turbofan motorudur, ancak bu proje iptal edilmiştir. Daha sonra süpersonik tasarımlar için bir afterburner ile uyarlandı ve bu formda, F-111 ve F-14A Tomcat'i çalıştırmanın yanı sıra A'nın ilk versiyonlarında da kullanılmaya devam eden dünyanın ilk yanma sonrası turbofan üretimi oldu. -7 Art yakıcı olmadan Corsair II. TF30'un ilk uçuşu 1964'te yapıldı ve üretim 1986 yılına kadar devam etti.

<span class="mw-page-title-main">Pratt & Whitney JT8D</span>

Pratt & Whitney JT8D, Pratt & Whitney tarafından Şubat 1963'te Boeing 727'nin ilk uçuşu ile tanıtılan düşük baypaslı bir turbofan motorudur. ABD Donanması A-6 Intruder saldırı uçağına güç veren Pratt & Whitney J52 turbojet motorunun bir modifikasyonuydu. Volvo RM8, Saab 37 Viggen avcı uçağı için İsveç'te lisanslı olarak üretilmiş bir son yakma sürümüdür. Pratt & Whitney ayrıca FT8 olarak elektrik santrali ve gemi tahrik sistemi için statik versiyonlar satıyor.

<span class="mw-page-title-main">Pratt & Whitney J75</span>

Pratt & Whitney J75 (sivil adı: JT4A), ilk kez 1955'te uçan eksenel akışlı bir turbojet motordur.

<span class="mw-page-title-main">Pratt & Whitney JT12</span>

Pratt & Whitney JT12, küçük bir turbojet motorudur. Pratt & Whitney T73, ilgili bir turboşaft motorudur.

<span class="mw-page-title-main">Boeing 720</span>

Boeing 720, Boeing tarafından üretilen bir Amerikan dar gövdeli yolcu uçağıdır. Temmuz 1957'de daha kısa pistlerden daha kısa uçuşlar için 707 türevi olarak duyurulan 720, ilk olarak 23 Kasım 1959'da uçtu. Tip sertifikası 30 Haziran 1960'ta verildi ve 5 Temmuz 1960'ta United Airlines ile hizmete girdi. 1967'ye kadar toplam 154 Boeing 720 ve 720B üretildi. Bir türev olarak 720'nin geliştirme maliyetleri düşüktü ve az sayıda satışa rağmen kârlılık sağladı.

<span class="mw-page-title-main">General Electric F404</span>

General Electric F404 ve F412, 10,500-19,000 pound-kuvvet (47-85 kN) itki üretebilen artyakıcılı turbofan motor ailesidir. General Electric Havacılık tarafından üretilmektedir. Volvo Aero tarafından üretilen RM12 adlı bir varyantı da bulunmaktadır. F404, daha büyük versiyonu olan F414 turbofan motorunun yanı sıra deneysel olarak geliştirilen GE36 sivil propfan motoruna da öncü olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Boeing RC-135</span>

Boeing RC-135, Boeing tarafından üretilen ve General Dynamics, Lockheed ve L3 Technologies gibi çeşitli şirketler tarafından modifiye edilen bir keşif uçağı serisidir. Bu uçaklar ABD Hava Kuvvetleri ve Kraliyet Hava Kuvvetleri tarafından bölgesel ve ulusal düzeydeki tüketiciler için neredeyse gerçek zamanlı istihbarat toplama ve analizi sağlamak amacıyla kullanılmaktadır. RC-135, C-135 Stratolifter uçağına dayanmaktadır ve 1961'den beri kullanılmaktadır. C-135 ve KC-135 Boeing tarafından Model 717 olarak tanımlanırken, mevcut RC-135 filosunun çoğu Model 739 olarak tanımlanmaktadır. RC-135'in birçok varyasyonu birçok kez değiştirilmiş, bu da çok çeşitli tanımlamalar ve konfigürasyonlarla sonuçlanmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.