İçeriğe atla

Prag Taarruzu

Prag Taarruzu
II. Dünya Savaşı Doğu Cephesi

Transilvanya, Macaristan ve Çekoslovakya'da Muharebeleri (1944-1945), 1948 yılının siyasi sınırlarını gösteren harita
Tarih6 Mayıs – 11 Mayıs 1945
Bölge
Sonuç Kesin Müttefik zaferi
Taraflar
 Almanya
Rusya Rus Kurtuluş Ordusu
 Sovyetler Birliği
 Romanya
Polonya
 Çekoslovakya
Komutanlar ve liderler
Nazi Almanyası Ferdinand Schörner Teslim
Nazi Almanyası Lothar Rendulic Teslim
Sovyetler Birliği Ivan Konev
Romanya Krallığı Mihai
Çekoslovakya Karel Klapálek
Güçler
900.000 2.000.000
Kayıplar
Yaklaşık 860.000 asker ele geçirildi; Kalanlar öldürüldü, kayboldu ya da kaçtı 11.997 ölü veya kayıp,
40.501 yaralı veya hasta[1]

Prag Taarruzu (Rusça: Пражская стратегическая наступательная операция ya da bir diğer adıyla "Prag Stratejik Taarruzu"), Kızıl Ordu'nun II. Dünya Savaşı'ndaki son stratejik taarruz harekâtıdır. Prag'a yönelen Kızıl Ordu taarruzu ve Prag Muharebesi, 5 - 11 Mayıs 1945 tarihleri arasında gerçekleşmiştir. Ayrıca muharebe, Prag Ayaklanması ile birlikte sürmesi dolayısıyla da önemlidir.

Prag, muharebenin sonunda Sovyet birliklerinin ve Sovyetler Birliği'nin kontrolüne geçmiştir. Alman Merkez Ordular Grubu'na bağlı birliklerin tümü ya öldürüldü ya da teslim oldu. Merkez Ordular Grubu'nun silah bırakması, Berlin'in düşmesinden dokuz gün, Alman silahlı kuvvetlerinin kayıtsız şartsız teslim olduğu ve Avrupa'da Zafer Günü olarak kutlanacak olan 8 Mayıs'tan üç gün sonraya denk gelmiştir.

Harekât öncesi

Südetli Alman general ve polis şefi Karl Hermann Frank, 30 Nisan gecesi Prag Radyosu'ndan yaptığı bir uyarıda, herhangi bir ayaklanmanın "kan denizinde" boğulacağını bildirmiştir. Bir Waffen-SS generali olan Frank'ın Prag'daki durumu da sağlam değildi. Birkaç Sovyet kolordusunun Prag yönünde ilerlemekte olduğunu biliyordu. Hemen anında, bağımsızlık isteyen bir kent halkıyla karşılaştı.

Muharebe

Kızıl Ordu Prag Taarruzu, Mareşal İvan Konev'in 1. Ukrayna Cephesi, Mareşal Rodion Malinovski'nin 2. Ukrayna Cephesi ve General Andrey Yeryomenko'nun 4. Ukrayna Cephesi kuvvetlerince yürütülmüş olup Avrupa'daki son Alman direnç mevzilerini de ezmiştir. Bu harekâta Sovyet ordularının yanı sıra 2. Polonya Ordusu, 1. ve 4. Romanya Orduları ve Çekoslovakya ordusundan 1. Kolordu da katılmıştır. Sovyet cepheleri iki milyonluk bir kuvvettir. 1. Ukrayna Cephesi kuvvetleri Prag Harekâtı'na katılabilmek için, Berlin Muharebesi'nde kendilerine verilen görevi tamamlayıp ayrılmış, Berlin'in güney kesiminden bölgeye bir cebr-i yürüyüş gerçekleştirmiştir. Sovyet kuvvetlerinin karşısında, Mareşal Ferdinand Schörner komutasındaki Alman Merkez Ordular Grubu'nun yaklaşık 900 bin kişilik kuvveti bulunmaktadır. Bu kuvvetler, 1. Panzer Ordusu, 4. Panzer Ordusu, 7. Ordu ve 17. Ordu'dur. Merkez Ordular Grubu'nun bu hırpalanmış birliklerinin yanı sıra Güney Ordular Grubu'ndan kalan kolordu düzeyinde bazı birlikler de bulunmaktadır. Güney Ordular Grubu'ndan kalan bu birlikler, Lothar Rendulic komutası altında düzenlenmiştir.

Alman Silahlı Kuvvetler Yüksek Komutanlığı (OKW) Kurmay Başkanı General Alfred Jodl, 7 Mayıs 1945 tarihinde Müttefik Seferi Kuvvetler Yüksek Karargâhı'nda tüm Alman kuvvetlerinin teslim antlaşmasını imzaladı. OKW, Mareşal Schörner'den son kez 2 Mayıs'ta haber almıştı. Mareşal, birlikleriyle batı yönünde muharebe ederek ilerlemek ve Amerikan birliklerine teslim olmak niyetinde olduğunu bildirmişti. Bir OKW albayı 8 Mayıs'ta Mareşal Schörner'i görmek için Amerikan hatlarından gönderildi. Albay, General Schörner'in üst subaylarına teslim konusunda emir verdiğini, ama her yerde itaatin garanti olamayacağına ilişkin görüş bildirmiştir. Daha sonraki gün General Schörner komutayı bırakarak Avusturya'ya uçtu ve 18 Mayıs'ta Amerikan birlikleri tarafından tutuklandı.

Prag'da Sovyet taarruzu kalan Alman birliklerini ezdi, Prag Ayaklanması'nda çarpışan Çek partizanları destekledi. Ayaklanma, 5 Mayıs 1945 günü başlamıştı. Prag'da Çek partizanlarla çarpışan Alman birlikleri, 8 Mayıs'ta Prag'dan çekildiler.

Çek partizanlara Rus Kurtuluş Ordusu'nun 600. Alman Piyade Tümeni tarafından yardım edildi. Nazi Almanyası'na ve müttefiklerine 30 Nisan'a kadar bağlı kalan 1. Rus Kurtuluş Tümeni'ne General Sergei Bunişenko komuta etmektedir. Tümen, Rus asıllı Stalin muhalifi unsurlardan oluşmaktaydı. Ayaklanma başladığında Prag yakınlarında bulunmaktaydı ve Alman kuvvetlerine karşı Çek partizanların yanında yer aldı. Rus Kurtuluş Ordusu, Sovyet generali Andrey Vlaslov tarafından Bolşevizm'e karşı mücadele sırasında bir anti-komünist kuvvet olarak kurulmuştu. Rus Kurtuluş Ordusu kuvvetleri, Sovyet birliklerinin önünden çekilmek ve Amerikalılar'a teslim olmak için hazırlıklara girişiyorlardı.

General Bunişenko ve Rus Kurtuluş Ordusu 1. Tümeni, 8 Mayıs'ta Amerikalılara sığınmıştır. Bunişenko, Vlaslov ve askerleri, sonunda Sovyetler Birliği'ne iade edildi. Göstermelik olduğu iddia edilen duruşmalar sonunda ya ölüme mahkûm edildiler ya da GULAG çalışma kampına gönderildiler.

Kızıl Ordu birlikleri 9 Mayıs 1945 tarihinde Prag'a girdi. Alman Merkez Ordular Grubu'ndan kalan bazı birlikler 11 ve 12 Mayıs'a kadar direnmeye devam etti. Bu direnmeler, Slivice Savaşı olarak bilinmektedir. 2. Ukrayna Cephesi'nin sol kanadı General George Patton'un 3. Ordu'suna bağlı birliklerle Çekoslovakya'da temas kurdu. Böylelikle kuşatma tamamlanmış oldu. Daha sonra 1. ve 2. Ukrayna Cephesi kuvvetleri Amerikan kuvvetleriyle daha geniş bölgeye yayılan (Karlovi, Vari, Klatovi) teması sağladı. Alman askerler, Alman asıllı siviller ve Nazi yanlısı olarak bilinen Çekler kaçmaya çalıştılar fakat ilerleyen Sovyet birlikleri tarafından baskına uğratıldılar.

Öne çıkan şahsiyetlerin ölümleri

Emanuel Moravec, Sovyet saldırısı başlamadan önce 5 Mayıs'ta intihar etti. "Çek Quisling" olarak bilinen Moravec, Çekler arasında vatan haini olarak kötü bir şöhrete sahipti.[2][3]

Eski Çekoslovak politikacı ve Südet Almanları Nazi Partisi'nin lideri Konrad Henlein, 10 Mayıs'ta Amerikan esaretinde intihar etti.

12 Mayıs'ta, Bohemya ve Moravya'Daki Waffen-SS komutanı Kont Carl Friedrich von Pückler-Burghauss, teslimiyeti imzaladıktan sonra intihar etti.

14 Mayıs'ta Bohemya ve Moravya Devlet Başkanı Dr. Emil Hácha Prag'da tutuklandı. 26 Haziran 1945'te hapishanede öldü.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Glantz, David M.; House, Jonathan (1995). When Titans Clashed: How the Red Army Stopped Hitler [Titanlar Çarpışınca: Kızıl Ordu Hitler'i Nasıl Durdurdu] (İngilizce). Lawrence, Kansas: University Press of Kansas. ISBN 0700608990. 
  2. ^ Johnstone 2009.
  3. ^ Jaggers 1993.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Doğu Cephesi (II. Dünya Savaşı)</span>

II. Dünya Savaşı'nda Doğu Cephesi (Almanca: Die Ostfront 1941-1945, der Rußlandfeldzug 1941-1945 veya der Ostfeldzug 1941-1945 Rusça: Великая Отечественная война Avrupalı Mihver Devletleri ve Finlandiya'nın Sovyetler Birliği, Polonya ve diğer Müttefik Devletlere karşı verdikleri savaşı anlatır. Nazi propagandası savaşa Bolşevizme karşı haçlı seferi anlamı yüklemiş, Sovyetlere karşı savaşmak üzere Avrupa'nın neredeyse tamamından gönüllüleri Waffen SS birliklerine dahil etmiştir. Savaş 22 Haziran 1941 - 9 Mayıs 1945 tarihleri arasında orta, doğu, kuzeydoğu ve güneydoğu Avrupa topraklarında gerçekleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ferdinand Schörner</span>

Ferdinand Schörner, Almanya'nın subayı ve Nazi Almanyası'nın mareşal'i. "Hitler'in en acımasız Mareşal'i" olarak değerlendirilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Berlin Muharebesi</span> Avrupada II. Dünya Savaşının son büyük muharebesi

Berlin Muharebesi, Sovyetler Birliği'nin II. Dünya Savaşı sonlarında düzenlediği genel taarruzlardan biri olan Berlin Stratejik Taarruz Harekâtı sonunda gerçekleşen muharebedir. Avrupa Cephesi'ndeki son genel taarruz olmamakla birlikte, Almanya'nın kayıtsız şartsız teslimiyle sonuçlandığı için savaşı bitiren muharebe olarak kabul edilmektedir. Berlin Harekâtı, sadece Berlin'i almak için girişilen bir harekât değildi. Esas olarak üç Sovyet cephesi kuvvetlerinin, hâlen Alman kontrolünde olan Elbe Nehri'nin doğusundaki Alman topraklarının işgalini amaçlıyordu. Elbe, Alman topraklarını kuzeyden güneye kabaca ikiye bölmektedir. Berlin Muharebesi ise, kentin Kızıl Ordu birliklerince ele geçirilmesi içindi, çatışmalar kent sınırları içinde gerçekleşti ve Avrupa cephelerinde savaşın sonunu getirdi.

<span class="mw-page-title-main">Lvov-Sandomierz Taarruzu</span>

Lvov-Sandomierz Taarruzu ya da Lvov-Sandomierz Stratejik Taarruz Harekâtı, Kızıl Ordu'nun 1944 yılı Temmuz ayı ortalarında başladığı ve Alman kuvvetlerini Ukrayna'dan ve Doğu Polonya'dan atmayı amaçlayan genel taarruzudur. Bir aydan uzun bir süre devam eden Sovyet taarruzları, belirlenen hedeflerine ulaşmıştır. Lvov-Sandomierz Stratejik Taarruz Harekâtı, üç taarruz harekâtından oluşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Seelow Tepeleri Muharebesi</span>

Seelow Tepeleri Muharebesi, Sovyet Seelow-Berlin Taarruz Harekâtı'nın bir parçasıdır. II. Dünya Savaşı'nda geniş savunma mevzilerine yönelen son taarruzdur. Çatışmalar 16 - 19 Nisan tarihleri arasında üç gün sürdü. Mareşal Georgi Jukov'un 1. Beyaz Rusya Cephesi'nin bir milyona yakın askeriyle, Berlin'in Kapısı olarak kabul edilen mevzilere taarruz etti. Bu taarruz kuvvetlerinin karşısında Alman 9. Ordusu'nun yaklaşık 110 bin askeri vardı. Alman 9. Ordu'su, Vistül Ordular Grubu'na bağlı olup General Busse komutası altında idi.

Doğu Prusya Taarruzu, II. Dünya Savaşı Doğu Cephesi'nde, Kızıl Ordu'nun Alman kuvvetlerine karşı yürüttüğü bir stratejik taarruzdur. Sovyet genel taarruzu 13 Ocak 1945 tarihinde başlamış, bazı Alman birlikleri 9 Mayıs 1945'e kadar çatışmaya devam ettiyse de 25 Nisan 1945 tarihinde hedeflerine ulaşmıştı. Kızıl Ordu'nun parlak bir zaferiyle sonuçlanan Köninsberg Kuşatması, genel taarruzun önemli bir bölümüdür. Alman tarihçiler, Doğu Prusya Taarruzunu 2. Doğu Prusya Taarruzu olarak adlandırırlar. Gumbinnen Harekâtı olarak da bilinen 1.Doğu Prusya Taarruzu, esasen 1. Baltık Cephesi'nin Memel Taarruzu'nun bir bölümü olarak General Çernyahovski komutasındaki 3. Belarus Cephesi kuvvetlerince 16 - 27 Ekim 1944 tarihleri arasında gerçekleştirilmiş bir harekâttır. Bu harekâtta Sovyet birlikleri Doğu Prusya ve Polonya'da 30 – 60 km derinlikte bir girme sağladılar ama ağır da kayıplara uğradılar. Bu durumda taarruz, daha geniş ihtiyatlar cephe hattında toplanıncaya kadar ertelendi.

<span class="mw-page-title-main">Dinyeper-Karpatlar Taarruzu</span>

Dinyeper-Karpat Taarruzu, 24 Aralık 1943 - 14 Nisan 1944 tarihleri arasında, II. Dünya Savaşı sırasında Doğu Cephesi'nde 1., 2., 3. ve 4 Ukrayna Cepheleri ile 1. Belarus Cephesi tarafından yürütülen bir stratejik taarruz harekâtıdır. Bu harekât, Alman Merkez ve Güney ordu gruplarına karşı, Ukrayna'nın tümünü ve Moldova'yı Alman işgalinden geri almayı hedeflemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Uman-Botoşani Taarruzu</span>

Uman-Botoşani Taarruzu, Kızıl Ordu'nun, Doğu Cephesi'nin güney kesiminde 1944 yılı başlarında gerçekleştirdiği Dinyeper-Karpatlar Taarruzu'nun bir bölümüdür. Harekât, Ukrayna'nın batısında, Alman Güney Ordular Grubu'na karşı yürütülmüştür. Yaklaşık 1,5 ay süren muharebelerle Kızıl Ordu kuvvetleri, Güney Ordular Grubu'nu ikiye bölerek Romanya'nın doğusunda Dinyester ve Prut'a ulaştı.

Lublin-Brest Taarruzu, Kızıl Ordu'nun Belarus Stratejik Harekâtı kapsamında sürdürdüğü bir taarruz harekâtıdır. Harekât, 18 Temmuz - 2 Ağustos 1944 tarihleri arasında yapılmış olup Alman kuvvetlerini merkez ve doğu Polonya'dan çıkarmayı amaçlamaktadır. Genellikler Bagration Harekâtı olarak bilinir. 1. Belarus Cephesi'nin güney kanadı (sol) tarafından Alman Güney Ukrayna Ordular Grubu'na ve Merkez Ordular Grubu'na karşı icra edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Vistül-Oder Taarruzu</span> II. Dünya Savaşının Doğu Cephesinde başarılı bir Kızıl Ordu taarruzu

Vistül-Oder Taarruzu, II. Dünya Savaşı'nın Doğu Cephesi'nde başarılı bir Kızıl Ordu taarruzudur. Taarruz Harekâtı 12 Ocak - 2 Şubat 1945 tarihleri arasında icra edilmiştir. Bu taarruzla Sovyet kuvvetleri, Doğu Polonya'da Vistül Nehri üzerindeki taarruz çıkış hatlarından Alman toprakları içlerine kadar ilerlediler. Ulaştıkları hat, Alman başkenti Berlin'e 70 km. mesafede olan Oder Nehri kıyılarıydı.

<span class="mw-page-title-main">Belgrad Taarruzu</span>

Belgrad Taarruzu ya da Belgrad Stratejik Taarruz Harekâtı, II. Dünya Savaşı sırasında Yugoslavya Cephesi'nde, Kızıl Ordu ve Yugoslav Partizanlar'la Wehrmacht arasında gerçekleşen muharebelerdir. Esas olarak Yugoslavya'nın başkenti Belgrad'a yönelik olan bu genel taarruz harekâtı, 14 Eylül - 24 Kasım 1944 tarihleri arasında devam etmiş ve sonunda Alman işgalindeki Yugoslavya bu işgalden çıkmıştır. Sovyet ve Yugoslav kuvvetleri ayrı ve yeterli eşgüdüm olmadan harekât yaptılar. Bu durum Alman birliklerinin Belgrad bölgesinden tahliyesi için fırsat yarattı.

<span class="mw-page-title-main">Balaton Gölü Harekâtı</span> Harekât

Balaton Gölü Harekâtı, II. Dünya Savaşı sırasında Doğu Cephesi'nde gerçekleşen son Alman taarruz harekâtıdır. Harekât, Macaristan topraklarının güneybatı kesiminde 6 - 16 Mart 1945 tarihleri arasında icra edilmiştir. Harekât, Almancada Plattensee Taarruzu, Rusçada Balaton Savunma Harekâtı ve İngilizcede Balaton Gölü Taarruzu olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Pomeranya Taarruzu</span>

Doğu Pomeranya Taarruzu ya da Doğu Pomeranya Stratejik Taarruz Harekâtı, II. Dünya Savaşı'nın Doğu Cephesi'nde Kızıl Ordu'nun Pomeranya ve Batı Prusya'daki Wehmacht kuvvetlerine karşı giriştiği ve 10 Şubat - 4 Nisan 1945 tarihleri arasında gerçekleşmiş bir genel taarruz harekâtıdır. Harekât, Sovyet kaynaklarında birbirini izleyen alt operasyonlar olarak değerlendirilmektedir.

Konitz-Köslin Taarruz Harekâtı 10 Şubat - 6 Mart 1945
Danzig Taarruz Harekâtı 7 - 31 Mart 1945
Arnswalde-Kolberg Taarruz Harekâtı 1 - 18 Mart 1945
Altdamm Taarruz Harekâtı 18 Mart - 4 Nisan 1945

Aşağı Silezya Taarruzu, Mareşal İvan Konev'in 1. Ukrayna Cephesi kuvvetlerince Aşağı Silezya'ya yönelik genel taarruz harekâtıdır. Harekât, Alman askeri varlığını Aşağı Silezya'nın büyük bir bölümünden çıkarttı ve bölgenin başkenti Breslau'da büyük bir Alman birliğini kuşattı.

Yukarı Silezya Taarruz Harekâtı II. Dünya Savaşı Doğu Cephesi'nde Mareşal Konev kuvvetlerinin giriştiği bir genel taarruz harekâtıdır. Bu Sovyet taarruzu, Alman kuvvetlerinin Yukarı Silezya'nın büyük bir bölümünden geri çekilmelerine yol açmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Debrecen Muharebesi</span> 1944 yılında SSCBnin Alman-Macar ordularına yaptığı taarruz

Debrecen Muharebesi, II. Dünya Savaşı'nın Doğu Cephesi 'nde, Sovyet 2. Ukrayna Cephesi kuvvetlerince 6 - 28 Ekim 1944 tarihleri arasında gerçekleştirilen Debrecen Taarruz Harekâtı'dır. Sovyetler'in Macaristan'a yönelen genel taarruzu Debrecen bölgesini hedef almış, Mareşal Rodion Malinovski'nin 2. Ukrayna Cephesi, General Maximilian Fretter-Pico'nun Alman Güney Ukrayna Ordular Grubu cephesine yönelmiştir. Bu mevzilerde, müttefiki Macaristan'ın 7. Kolordusu da mevzi almıştı. Sovyet taarruzu, bu mevzileri atmış ve Alman - Macar kuvvetlerini yer yer 160 kilometre geri çekilmek zorunda bırakmıştır.

Riga Taarruzu ya da Sovyet resmi tarihinde Riga Taarruz Harekâtı, II. Dünya Savaşı'nın Doğu Cephesi'nde, STAVKA'nın geliştirdiği Baltık Taarruzu'nun bir alt harekâtıdır. Harekât, 1944 yılının sonlarında gerçekleşmiş olup Alman kuvvetlerini Riga kentinden çıkartmıştır.

Kurlandiya Kuşatması, II. Dünya Savaşı Doğu Cephesi'nde Mihver kuvvetlerinin Kurlandiya Yarımadası'nda Kızıl Ordu birliklerince aylarca süren kuşatılmasıdır.

Oder-Neisse Taarruzu, II. Dünya Savaşı'nın son yılında Kızıl Ordu tarafından gerçekleştirilen Merkezi Avrupa Seferi içinde yer alan son iki stratejik taarruzdan birinin ilk evresine Alman kaynaklarında verilen addır. İlk taarruz evresinde dört gün süren çatışmalar, Berlin Muharebesi'nin daha geniş çerçevesi içinde ele alınır. Sovyet askeri plancıları, Berlin Stratejik Taarruz Harekâtı'nı üç cephe taarruz harekâtı ve bir kıskaç harekâtı olarak dört bölüm olarak planladılar.

<span class="mw-page-title-main">Prag Ayaklanması</span>

Prag Ayaklanması, Çek partizanlar tarafından II. Dünya Savaşı sırasında Prag'ı Alman işgalinden kurtarmak için yapılan bir girişimdir. Direniş 5 Mayıs 1945 tarihinde başladı. Ayaklanmayı bastıramayan Almanlar 8 Mayıs'ta geri çekilmeye başladılar. Ayaklanma bu açıdan başarılı oldu. Kızıl Ordu Prag'a girmeye başladı ve geride kalan Alman birliklerini ezdi.