Prag Barışı (1635)

Prag Barışı

Prag Kalesi, müzakerelerin yapıldığı yer
İmzalanma	30 Mayıs 1635
Yer	Prag Kalesi, Bohemya Krallığı
Ara bulucular	II. George
Müzakereciler	Trauttmansdorff von Senftenau von Gebhardt von Döring von Sebottendorf von Oppel[1]
Özgün imzacılar	II. Ferdinand I. John George taraflar= II. Ferdinand I. John George onaylayanlar=Çok sayıda prenslik[1]
Dil	Almanca[note 1]

Prag Barışı, 30 Mart 1635’te Saksonya’nın Otuz Yıl Savaşları’ndan barış ile çıkması için imzalandı. Daha sonra diğer Alman prensleri de bu antlaşmaya katıldı ve Otuz Yıl Savaşları devam etmesine rağmen Prag Barışı ile Kutsal Roma İmparatorluğu içindeki din savaşının sona erdirdiği kabul edilir.^[3][4] Bu antlaşmadan sonra çatışma büyük ölçüde İspanya, İsveç ve Fransa dahil olmak üzere yabancı güçler üzerinde döndü.

Bazı akademisyenler antlaşmayı yalnızca 1648 Vestfalya Barışı’nın şartlarına doğru bir adım olarak görürken bazıları da iki tarihsel dönem arasındaki sınırları belirleyen başlı başına önemli bir antlaşma olarak kabul ediyor.^[5] Avrupalı tarihçiler genellikle Prag Barışı’na, Vestfalya’ya daha fazla odaklanan Avrupalı olmayan meslektaşlarından daha fazla önem arz ediyorlar.^[4]

Otuz Yıl Savaşları, 1618’de Pfalz’ın Protestan hükümdarı Frederick’in Bohemya tacını kabul etmesiyle başladı. Birçok Alman prensliği başta tarafsız kaldı, bunu bir miras anlaşmazlığı olarak gördü ve Bavyera’nın da desteğiyle İmparator Ferdinand, Bohemya İsyanı’nı hızla bastırdı. Bavyera Elektörü I. Maximilian komutasındaki birlikler, 1622’de Pfalz’ı işgal etti ve Frederick’i sürgüne yolladılar. Bu hamlesi, kalıtsal bir prensi ata toprakların koparmak savaşın hem doğasını hem de boyutunu değiştirdi.

Danimarka Kralı IV. Christian, 1626’da mağlup olana ve geri çekilmeye mecbur kalana kadar Protestan kardeşlerini desteklemek için Kuzey Almanya’yı işgal etti. İmparatorluk ordularının başarıları, Ferdinand’ın 1552’den beri devredilen herhangi bir mülkün orijinal sahibine (yani Katolik Kilisesine) iade edilmesini zorunlu kılan [[İade Fermanı (1629)|İade Fermanı’nı onaylamasına yol açtı. Bu, 1555 Augsburg Barışı’nı ciddi bir şekilde bozduğu için Saksonya Elektörü John George ve Brandenburg Elektörü George William gibi ılımlı Protestanları da muhalefete zorladı.^[6] Bu muhalefet, 1627’den sonra topraklarına dadanan ve nadiren maaşları ödenen, istediklerini basitçe alan büyük bir İmparatorluk ordusunun varlığıyla arttı.^[7]

II. Ferdinand (Kutsal Roma İmparatoru)|İmparator II. Ferdinand, 1635.]]

17. yüzyıl Avrupa’sındaki çatışmalar, Fransa’nın Bourbon hanedanı ile İspanya’daki Habsburg rakipleri ve Kutsal Roma İmparatorluğu arasındaki rekabet nedeniyle genellikle yabancı katılımcıları da çekti. İspanya Hollandası, Franche-Comté ve Pireneler’deki Habsburg toprakları, Fransız genişlemesini engelliyordu ve Fransa’yı istilaya karşı savunmasız hale getiriyordu. Sonuç olarak Katolik Bourbonlar, Osmanlılar, Hollandalılar ve Danimarkalılar da dahil olmak üzere dine bakmaksızın Habsburg düşmanlarını desteklediler.^[8]

1630’da İsveç kralı Gustaf Adolf, Pomeranya’yı Fransız parası ve Saksonya ve Brandenburg-Prusya’nın desteğiyle işgal etti. 1632’de [[Lützen Muharebesi (1632)|Lützen’deki ölümünden sonra İsveç, Heilbronn Ligi’ni kurdu. Daha küçük Proestan devletlerden oluşan ve Fransa tarafından finanse edilen Lig, 1634’te Nördlingen’de yenilinceye kadar bir dizi zafer kazandı.^[9]

Nördlingen’deki mağlubiyet, Heilbronn üyeleri arasındaki farklılıkları göz önüne çıkarırken askeri bir dengeyi de yeniden kurdu. İsveç, karlı Baltık ticaretindeki hakimiyetini korumaya ve 1630’dan sonra İsveç Pomeranyası’nı elde etmeye sürdürmeye çalıştı. Fransa, Renanya ve Alçak Ülkelerdeki sınırlarını güçlendirmek için Hollanda, İsveç ve İsveç karşıtı Katolik Ligi’nin lideri Bavyera Elektörü Maximilian’ı destekledi. Alman müttefikleri, Fransız ve İsveç’in kazanımlarını tersine çevirmek anlamına gelen 1618’deki toprak dağılışını yeniden kurmak istiyordu.^[10]

I. John George (Saksonya Elektörü)|Saksonya Elektörü John George]], 1652]]

1632’den sonra Ferdinand, Katolikliğin zorla yeniden dayatılamayacağını kabul etti ve Nördlingen’den on sekiz ay önce, Şubat 1633’te İade Fermanı’nın değiştirilmesi konusunda fikir alışverişi başlattı.^[11] İmparatorluk komutanı Wallenstein’in Şubat 1634’te suikastle öldürülmesi, bağımsız bir çalışan olduğu için büyük bir engeli ortadan kaldırdı. Lüterci devletler olan Danimarka-Norveç ve Hesse-Darmstadt arabulucu oldu ve iki taraf Kasım 1634’te ‘Pirnaer Noteln’ olarak bilinen bir öntaslak üzerinde anlaştılar. Pek çok düzeltme ve revizyon geçirmiş olsa da bu öntaslak, 1635’teki antlaşmanın temeliydi.^[1]

Antlaşma, Ferdinand ve John George arasında ve daha sonra diğer devletlerin de katılmasıyla ikili bir antlaşmaydı. Müzakereler, 1618’de savaşı başlatan ve sekiz gün süren defenestrasyonun yeri olan Prag Kalesi’nde yapıldı.^[12] Koşulları aşağıdakileri içeriyordu;

• İade Fermanı büyük ölçüde iptal edildi, mülklerin iade tarihi 12 Kasım 1627 olarak belirlendi. Bununla birlikte, ''Reservatum ecclesiasticum'' ilkesi dolayısıyla resmi olarak Katolik Prens-Piskoposluk ve İmparatorluk manastırlarının Protestan yöneticileri İmparatorluk Diyeti’nden çıkarıldı.
• İmparatorluk içindeki devletler arasında veya dış güçlerle resmi ittifaklar yapmak yasaklandı, bunun sonucunda Katolik ve Heilbronn Ligleri dağıldı.
• Prensipte, çeşitli devletlerin orduları Kutsal Roma İmparatorluğu’nun Ordusu’nda birleştirildi ancak bunun uygulanamsı neredeyse imkansızdı.
• “Kış Kralı” olarak bilinen V. Frederick’in torunları dışında İmparatorluk birliklerine karşı savaşanlara genel bir af verildi.

Diğer birçok devlet ve hükümdar sonradan dahil olmak üzere antlaşmaya katıldı:

• 31 Ağustos 1635: George - Brunswick-Lüneburg Dükü ve Calenberg Prensi^[13]
• Brandenburg Elektörlüğü^[13]
• Mainz Elektörlüğü^[13]
• Bavyeralı Ferdinand - Köln Elektörü, Münster Prens-Piskoposu (Münster ayrı bir taraf olarak imzaladı) ve Paderborn Prens-Piskoposu^[13]
• Franz von Hatzfeld - Bamberg Prens-Piskoposu ^[13]
• II. George - Hesse-Darmstadt Landgrafı^[13]
• Saxe-Weimar^[13]
• Saxe-Gotha^[13]
• Mecklenburg-Schwerin Dükalığı^[13]
• Anhalt Prensesi^[13]
• Lippe-Detmold Kontesi Katharina^[13][14]
• Zweibrücken-Hanau Kontu^[13]
• Hansa Birliği (Hamburg ve Bremen gibi)^[13]
• Bazı özgür imparatorluk şehirleri
  • Erfurt^[13]
  • Frankfurt Özgür Şehri^[13]
  • Memmingen^[13]
  • Nürnberg Özgür Şehri^[13]
  • Ulm Özgür Şehri^[13]
• Bavyera Elektörlüğü^[1]

Bazı istisnalar:

• Kalvinist V. William da başlangıçta Prag Barışı’na katıldı ancak 1636’da Fransa ile bir ittifak antlaşması imzaladı ve bu ona imparatorluk yasağı getirdi.^[13]
• Strazburg Özgür Şehri antlaşmaya katılmadı.^[13]
• Württemberg Dükalığı antlaşmadan çıkarıldı.^[13]

Sonraları Prag Barışı’na katılan bazı devletlere küçük tavizler verildi. Brandenburg-Prusya, daha önce Pomeranya’nın son dükü XIV. Bogislaw’ın ölmesiyle Doğu Pomeranya’yı aldı.^[1]

1623’te Saksonya, Bohemya İsyanı sırasında destekleri karşılığında Bohemya’nın Aşağı ve Yukarı Lusatia topraklarını işgal etti. 1636 tarihli Traditionsrezess eki uyarınca Ferdinand her iki bölgeyi ve de ayrıca Jüterborg, Dahme ve Burg Querfurt kasabalarını kalıcı olarak Saksonya’ya verdi. John George, Magdeburg ve Halberstadt Başpsikoposluklarını laikleştirmeme sözü verdikten sonra bu bölgeleri aldı ancak bu topraklar 1648’de Brandenburg-Prusya’ya verildi.^[15]

Ferdinand, Karşı Reformasyon’u kendi topraklarında sürdürürken Prag Barışı’nın dini bir iç çatışmayı sona erdirdiğini ve cuius regio, eius religio ilkesini yeniden tesis ettiği genel olarak kabul edilir. İmparatorluk devletleri, ittifak oluşturma haklarından vazgeçerek ve silahlı kuvvetlerin kontrolünü devrederek İmparator’un üstünlüğünü kabul ettiler.^[16]

Bununla birlikte antlaşmadan çıkan ilkeler tüm devletler tarafından kabul edilmedi ve Hesse Savaşı (1567-1648) Hesse-Darmstadt ve Hesse-Kassel arasında şiddetli bir dini veraset savaşı ve dini müdahale de dahil olmak üzere düşmanlıklar devam etti. 19 Mayıs 1635’te Fransa, İspanya’ya savaş ilan etti. Kardeşi William Saxe-Weimar Dükü olarak bu antlaşmaya katılırken Saxe-Weimarlı Bernhard ve ordusu, Fransa tarafından Loren ve Renanya’daki İspanyol topraklarına karşı kullanıldı. 1642’de İsveç tekrar Breitenfeld’de savaştı ve Saksonya’yı geride bırakarak kesin bir zafer kazandı. Bunun üzerine birçok Alman devleti tarafsızlığa doğru kaymaya ve İmparatordan bağımsız olarak müzakere etmeye başladı. Farklı savaş tarafları, konumlarını iyileştirme umuduyla savaştı ve barış ancak 1648’de Vestfalya Barışı ile sağlandı.^[17]

• Asbach, Olaf, Schröder, Peter (2014). "22. The Peace of Prague – A Failed Settlement?". The Ashgate Research Companion to the Thirty Years' War. Ashgate. s. 347. ISBN 978-1409406297. 
  • Espenhorst, Martin (2016). "22. The Peace of Prague – A Failed Settlement?". The Ashgate Research Companion to the Thirty Years' War. Ashgate. s. 362. ISBN 9781317041344. 
• Bireley, Robert (2003). The Jesuits and the Thirty Years War: Kings, Courts, and Confessors. Cambridge University Press. ISBN 978-0521820172. 
• Bireley, Robert (1976). "The Peace of Prague (1635) and the Counterreformation in Germany". The Journal of Modern History. 48 (1). ss. 31-69. doi:10.1086/241519. 
• Engel, Gustav (1980). Politische Geschichte Westfalens (Almanca). Grote. ISBN 978-3774564428. 
• Knox, Bill (2017). Tucker, Spencer (Ed.). Enduring Controversies in Military History Volume I: Critical Analyses and Context. Greenwood Press. ISBN 978-1440841194. 
• Onnekink, David, Rommelse, Gijs (2019). The Dutch in the Early Modern World: A History of a Global Power. Cambridge University Press. ISBN 978-1107125810. 
• Wedgwood, CV (1938). The Thirty Years War. 2005. New York Review of Books. ISBN 978-1590171462.