İçeriğe atla

Poti Antlaşması

Poti Antlaşması
TürGeçici anlaşma
YerPoti, Gürcistan
Yürürlük28 Mayıs 1918
İmzacılar Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti
Alman İmparatorluğu Alman İmparatorluğu

Poti Antlaşması, Alman İmparatorluğu ile Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti arasında imzalanan ve Gürcistan'ın Alman korumasını ve tanınmasını kabul ettiği ikili bir anlaşmadır. Anlaşma 28 Mayıs 1918 tarihinde Almanya adına General Otto von Lossow ve Gürcistan adına Dışişleri Bakanı Akaki Çenkeli tarafından imzalandı. Gürcistan'ın Karadeniz'deki Poti limanında imzalanan anlaşma, Gürcistan'ın bağımsızlığını ilan etmesinden sadece iki gün sonra imzalandı ve yeni bağımsız cumhuriyetin ilk uluslararası anlaşması oldu.

Arkaplan

9 Mart 1917'de, Transkafkasya'daki Rus Geçici Hükümeti tarafından Kafkas cephesindeki İmparatorluk Genel Valisi Grandük Nikolay Nikolayeviç'in yerine en yüksek sivil idare organı olarak Devlet Duması Üyesi V. A. Kharlamov'un başkanlığında Özel Transkafkasya Komitesi kuruldu. Gürcistan'dan Akaki Chkhenkeli de bir üyesiydi. Kasım 1917'de bağımsız Transkafkasya'nın ilk hükûmeti, Bolşeviklerin St. Petersburg'da iktidarı ele geçirmesinin ardından "Transkafkasya Komitesi "nin yerini alan "Transkafkasya Komiserliği (Transkafkasya Sejmi)" olarak Tiflis'te kuruldu. Gürcü Menşevik Nikolay Çeidze tarafından yönetiliyordu.

5 Aralık 1917'de Erzincan'da Ruslar ve Osmanlılar arasında imzalanan Erzincan Mütarekesi, I. Dünya Savaşı'nın Orta Doğu tiyatrosunun İran Seferi ve Kafkasya Seferi'nde Rusya ve Osmanlı İmparatorluğu arasındaki silahlı çatışmayı sona erdirdi.[1] 3 Mart 1918'de imzalanan Erzincan Mütarekesi'nin ardından Brest-Litovsk Antlaşması imzalanarak Rusya I. Dünya Savaşı'ndan çekildi.

14 Mart ve Nisan 1918 tarihleri arasında Osmanlı İmparatorluğu ve Transkafkasya Diyet (Transkafkasya Sejm) delegasyonu arasında Trabzon'da barış konferansı düzenlendi. Enver Paşa, görüşmelerin sonunda Brest-Litovsk'ta Osmanlı'nın Doğu Anadolu vilayetlerini geri almasının tanınması karşılığında Kafkasya'daki tüm emellerinden vazgeçmeyi teklif etti.[2] 5 Nisan'da Transkafkasya delegasyonu başkanı Akaki Çenkeli, Brest-Litovsk Antlaşmasını daha fazla müzakere için bir temel olarak kabul etti ve yönetim organlarına bu pozisyonu kabul etmeleri için telgraf çekti.[3] Tiflis'te hakim olan ruh hali çok farklıydı. Tiflis, Osmanlı İmparatorluğu ile aralarında bir savaş durumunun varlığını kabul ediyordu.[3] Çatışmalar yeniden başladı ve Osmanlı birlikleri doğudaki yeni toprakları ele geçirerek savaş öncesi seviyelere ulaştı.

Önde gelen Gürcü politikacılar, Gürcistan'ın Osmanlı İmparatorluğu tarafından işgal edilmesini önlemenin tek yolu olarak Almanya ile ittifakı görüyorlardı. Başarısızlıkla sonuçlanan barış konferansının ardından silahlı çatışmalar başladı. Öte yandan Almanya, devam eden savaş ve Kafkasya'daki nüfuz ve kaynaklar, özellikle de Hazar'daki Bakü petrol yatakları ve Karadeniz'deki Batum'a demiryolu ve boru hattı bağlantısı (Bakü-Batum boru hattı) için artan Alman-Türk rekabeti arasında konumunu güvence altına almak için durumdan faydalanmaya oldukça hazırdı.

Antlaşma

28 Mayıs'ta antlaşma imzalandı. Bu, 26 Mayıs 1918'de Gürcistan'ın bağımsızlığını ilan etmesinden sadece iki gün sonra ve 24 Mayıs 1918'de Batum'da Osmanlı ve Transkafkasya hükûmetleri arasında Alman arabuluculuğunda yapılan sonuçsuz barış konferansının kapanmasından dört gün sonraydı. Friedrich Freiherr Kress von Kressenstein ve Friedrich-Werner Graf von der Schulenburg liderliğindeki Alman misyonunun teşvikiyle Gürcistan federasyondan çekildi ve ayrı bir cumhuriyet ilan etti. Çaresizce bir müttefik arayışında olan ve yeni bir Türk saldırısıyla karşı karşıya kalan Gürcü bakanlar derhal Kont von Lossow başkanlığındaki bir Alman heyetinin S.S. Minna Horn gemisinde beklediği Poti'ye koştular. Poti'de 28 Mayıs'ta geçici bir antlaşma imzalandı. Gürcistan, Almanya İmparatorluğu tarafından tanınacak ve korunacaktı. Anlaşma diğer hususların yanı sıra Almanya'nın Gürcistan demiryollarını ve Gürcistan limanlarında bulunan tüm gemileri serbestçe ve sınırsızca kullanmasını, stratejik noktaların Alman keşif kuvvetleri tarafından işgal edilmesini, Alman parasının Gürcistan'da serbestçe tedavül etmesini, ortak bir Alman-Gürcü maden şirketinin kurulmasını ve diplomatik ve konsolosluk temsilcilerinin değişimini öngörüyordu. Gizli bir ek mektupta von Lossow, Gürcistan'ın uluslararası alanda tanınması ve toprak bütünlüğünün korunması için yardım sözü verdi.

Sonrasında

Alman-Gürcü işbirliği ne kadar eşitsiz ve kısa ömürlü olsa da, genç Gürcü cumhuriyeti için oldukça faydalı olmuş ve 1918'in çalkantılı yılında hayatta kalmasına katkıda bulunmuştur. 11 Mayıs'ta Batum'da yeni bir barış konferansı açıldı.[2] Bu konferansta Osmanlılar taleplerini Tiflis'in yanı sıra Kars ve Culfa'yı Bakü'ye bağlayacak bir demiryolu inşa etmek istedikleri Gümrü ve Eçmiyadzin'i de kapsayacak şekilde genişlettiler. Cumhuriyet heyetinin Ermeni ve Gürcü üyeleri oyalanmaya başladı. Osmanlı ordusu 21 Mayıs'tan itibaren yeniden ilerlemeye başladı. Çatışma Serdarabat Muharebesi (21-29 Mayıs), Kara Killisse Muharebesi (1918) (24-28 Mayıs) ve Baş Abaran Muharebesi (21-24 Mayıs) ile sonuçlandı. 4 Haziran'da Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti Batum Antlaşması'nı imzalamak zorunda kaldı.

Alman heyeti, Gürcistan Hükûmeti tarafından Berlin'de nihai bir antlaşmayı müzakere etmekle görevlendirilen Çenkeli, Zurab Avalişvili ve Niko Nikoladze'den oluşan bir Gürcü heyetini de yanına alarak Köstence'ye doğru yola çıktı. Ancak Gürcistan savaşta İttifak Devletleri ile ittifak yapmayı kararlı bir şekilde reddetti ve uzun süren müzakereler, Kasım 1918'de Almanya'nın askeri yenilgisiyle sonuçsuz kaldı.

Kaynakça

  1. ^ Swietochowski, Tadeusz. Russian Azerbaijan 1905-1920 (İngilizce). s. 119. 
  2. ^ a b Shaw, Stanford J (1976). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey (İngilizce). Cambridge University Press. s. 326. ISBN 9780511614965. 
  3. ^ a b Hovannisian, Richard G. The Armenian People from Ancient to Modern Times. ss. 292-293. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Batum</span> Gürcistan, Acarada Karadeniz kıyısındaki bir liman kenti

Batum, Gürcistan'ın Özerk Cumhuriyeti Acara'nın başkenti olan Karadeniz kıyısındaki liman kenti. Nüfusu 169.100 olan Batum, önemli bir liman ve ticaret merkezi olarak hizmet vermektedir. Subtropikal bir bölgede yer almaktadır. Narenciye ve çay gibi tarımsal ürünler bakımından zengindir.

Gümrü Antlaşması, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti ile Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti arasında 3 Aralık 1920'de imzalanan antlaşmadır. Ayrıca TBMM'nin uluslararası alanda imzaladığı ilk antlaşmadır.

<span class="mw-page-title-main">Poti</span> Gürcistanın bir liman şehri

Poti, Gürcistan'ın bir liman şehri. Karadeniz'in doğu sahilinde ve ülkenin batısındaki Samegrelo-Zemo Svaneti bölgesinde bulunur. Antik Yunanistan kolonisi Fasis'in yerleşim yeri yakınlarında kurulmuştur ve adını da oradan alır. Şehir 20. yüzyıldan beri büyük bir liman şehri ve endüstriyel merkezdir. Ayrıca Gürcistan donanmasının ana deniz üssüne ve karargahına ev sahipliği yapar. Poti Limanı'na komşu olan RAKIA bölgesi Serbest Sanayi Bölgesine sahiptir. Nisan 2008'de açılmıştır ve İran'a karşı yaptırımlardan kaçmaya çalışan İranlı işadamlarınınkini de içeren birçok işletme kayıtlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Moskova Antlaşması (1921)</span> Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile TBMM Hükûmeti arasında 16 Mart 1921de imzalanan antlaşma

Moskova Antlaşması, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti arasında 16 Mart 1921'de imzalanan antlaşmadır. Bu antlaşma ve devamı niteliğindeki antlaşmalarla belirlenmiş olan sınırlar günümüzde Türkiye, Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan arasında hâlen geçerlidir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti</span> ilk Azerbaycan cumhuriyeti (28 Mayıs 1918-28 Nisan 1920)

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti veya kısaca Azerbaycan Cumhuriyeti, Doğu Kafkasya'da yerleşmiş ve yüzölçümü 147.629 km2 olan, Müslüman ve Türk toplumlarında kurulan ilk laik ve demokratik devlet. Nüfusu 2 milyon kişiye ulaşan cumhuriyetin sınırları kuzeyde Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti, kuzeybatıda Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, batıda Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve güneyde İran'la belirlenmiştir. Azerbaycan'da en büyük şehir olan Bakü'nün Bolşevik Bakü Sovyeti'nin kontrolünde olması nedeniyle, AHC'nin geçici başkenti Gence olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti</span> 1918 - 1921 yılları arası var olmuş ülke

Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, Gürcistan'ın 1918-1921 arasında bağımsız olduğu dönemdeki adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Transkafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Transkafkasya SFSC, 1922 ile 1936 yılları arasında Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin birleşmesiyle oluşan Sovyetler Birliği cumhuriyeti. Başkenti günümüzde Gürcistan'ın başkenti olan Tiflis'ti.

<span class="mw-page-title-main">Bakü Muharebesi (1918)</span> 1. Dünya Savaşı sırasında Rus ve Türk orduları arasında geçen savaş

Bakü Muharebesi, 1918 yılında Azeri ve Dağıstanlı gönüllülerle takviye edilen ve Kafkas İslam Ordusu adı verilen Osmanlı Ordusu'nun Bakü Sovyeti, Britanya İmparatorluğu, Merkezi Hazar Diktatörlüğü ve Beyaz Ordu karşısında Bakü'yü almak için giriştiği muharebe.

Batum Konferansı ve Antlaşması, 11 Mayıs – 4 Haziran 1918 tarihleri arasında Batum'da yapılan konferans ve sonucunda 4 Haziran 1918'de Osmanlı İmparatorluğu ile Kasım 1917'deki Bolşevik ihtilalinden sonra Kafkasya'da kurulan devletlerle, yani Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti, Gürcistan ve Azerbaycan Millî Şurası arasında imzalanmış anlaşma. 14 maddeden oluşan bu anlaşma, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin imzaladığı ilk uluslararası sözleşmedir.

<span class="mw-page-title-main">Friedrich-Werner Graf von der Schulenburg</span>

Friedrich-Werner Graf von der Schulenburg, Alman diplomattır.

<span class="mw-page-title-main">Rapallo Antlaşması (1922)</span> I. Dünya Savaşından sonra SSCB ve Alman Weimar Cumhuriyeti arasında imzalanan antlaşma

Rapallo Antlaşması, I. Dünya Savaşı'ndan sonra Sovyetler Birliği ve Alman Weimar Cumhuriyeti arasında İtalya'nın Rapallo kentinde 16 Nisan 1922 tarihinde imzalanan antlaşma.

Erzincan Mütarekesi, Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti arasında imzalanan ve Kafkas Cephesindeki savaşları sona erdiren bırakışma. Ruslarla Osmanlı arasında 18 Aralık 1917'de Erzincan Ateşkes Antlaşması; Ruslar ile İttifak Devletleri arasında 3 Mart 1918 tarihinde ise Brest Litovsk Barış Antlaşması imzalanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">1941 öncesi Almanya-Sovyetler Birliği ilişkileri</span>

1941 öncesi Almanya-SSCB ilişkileri, 1941 yılında karşı saflarda savaşa girmeden önceki Alman Weimar Cumhuriyeti ile Sovyetler Birliği arasındaki diplomatik ilişkilerdir. İki devlet arasındaki ilişkiler, I. Dünya Savaşı'ndan sonra, Almanya tarafından dikte edilen ve Sovyetler ile Almanya arasındaki düşmanlıkları sona erdiren, 3 Mart 1918 tarihinde imzalanan Brest Litovsk Barış Antlaşması ile başladı.

<span class="mw-page-title-main">Özel Transkafkasya Komitesi</span>

Özel Transkafkasya Komitesi 9 Mart 1917'de, İmparatorluk Valisi Nikolay Nikolayeviç Romanov'un yerine geçen Devlet Duması V. A. Kharlamov başkanlığında, sivil idari bölgelerin en üst organı olan Güney Kafkasya'da Geçici Rusya Hükümeti tarafından Kafkasya cephesinde savaş sırasında işgal edilen bölgelerde sivil idarelerin kurulması için özel talimatla kuruldu. Terek ve Kuban oblastları için komiserler atandı, komisyonun yanı sıra komite, Geçici Hükûmete bağlı Petrograd'daki Kafkas İşleri Valisi aracılığıyla merkezi hükûmet kurumlarıyla ilişkilerini sürdürdü.

<span class="mw-page-title-main">Gürcü-Ermeni Savaşı</span>

Gürcistan-Ermenistan Savaşı, 1917'de Ekim Devrimi yani Bolşevik Devrimi'nden sonra başlamıştır. 7 ilâ 31 Aralık 1918 tarihleri arasında sürmüştür. Yeni kurulan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin Kvemo Kartli ve Lori'nin kontrolünü ele geçirmek için verdikleri savaştır.

<span class="mw-page-title-main">Trabzon Konferansı</span>

Trabzon Konferansı veya Trebizond Barış Konferansı, Mart ve Nisan 1918 arasında Osmanlı İmparatorluğu ile Transkafkasya Seymi ve hükûmeti arasında Trabzon'da düzenlenen bir konferanstı. Açılış oturumu 14 Mart 1918'de yapıldı. Temsilciler, Osmanlı İmparatorluğu için Tümamiral Hüseyin Rauf Bey, Transkafkasya delegasyonu olarak Akaki Çhenkeli idi.

<span class="mw-page-title-main">Giorgi Mazniaşvili</span>

Giorgi Mazniaşvili, Gürcü general ve Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin (1918–1921) önde gelen askeri şahsiyetlerinden biridir. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Bolşeviklerle birlikte hareket ederek Türkleri Batum'dan çıkarmış ve kenti Kızıl Ordu güçlerine teslim etmiştir. 1937'de Büyük Temizlik sırasında Stalin rejimi tarafından kurşuna dizilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Faustschlag Harekâtı</span>

Faustschlag Harekâtı sürmekte olan I. Dünya Savaşının Doğu Cephesinde Alman İmparatorluğu ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu askerî birliklerinin Çarlık Rusyasında iktidarı 1917 Ekim Devrimi ile alan Bolşeviklere karşı başlattığı harekâttır.

<span class="mw-page-title-main">Binegedi Savaşı</span>

Binegedi savaşı, Nuri Paşa liderliğindeki Osmanlı-Azerbaycan koalisyon güçleri ile Lionel Dunsterville liderliğindeki İngiliz-Ermeni-Beyaz Rus kuvvetleri arasında 26-31 Ağustos 1918 tarihleri arasında I. Dünya Savaşı'nın bir parçası olarak meydana gelen bir savaştı. Savaş, Bakü Savaşı'nın önemli bir parçasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Çoloki Muharebesi (1918)</span>

Çoloki Muharebesi, I. Dünya Savaşı'nda Kafkasya cephesinde Osmanlı İmparatorluğu ile Transkafkasya birlikleri arasında gerçekleşti. Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti'nin zaferiyle sona erdi