İçeriğe atla

Potemkin Zırhlısı (film)

Potemkin Zırhlısı
Броненосец «Потёмкин»
(Bronyenosyets Potyomkin)
YönetmenSergey Eisenstein
YapımcıYakov Blyoh
SenaristNina Agadjanova
Nikolay Aseyev
Sergey Eyzenşteyn
Sergey Tretyakov
OyuncularAleksandr Antonov
Vladimir Barskiy
Grigoriy Aleksandrov
Ivan Bobrov
MüzikEdmund Meisel
Mark-Andreas Schlingensiepen
Görüntü yönetmeniEduard Tisse
StüdyoMosfilm
DağıtıcıGoskino
TürüDram
Savaş
RenkSiyah-beyaz
Yapım yılı21 Aralık 1925
Sovyetler BirliğiSovyetler Birliği
Çıkış tarih(ler)i21 Aralık 1925, Moskova
12 Kasım 1926, Fransa
5 Aralık 1926, ABD
12 Ağustos 1930, Almanya
16 Ekim 1967, Türkiye(Türk Sinematek Derneği)
Süre75 dakika
DilAra yazıları Rusça
sessiz film
Diğer adlarıБроненосец Потёмкин
Potemkin Zırhlısı

Potemkin Zırhlısı, 1925 Sovyetler Birliği yapımı sessiz filmdir. Özgün adı Bronyenosyets Potyomkin (Броненосец «Потёмкин») olan film Türkiye'de ilk kez 1927'de gösterilmiştir.[1]

Rusya'nın ve Avrupa'nın en eski ve büyük film stüdyosu olan Mosfilm tarafından yapılan filmin yönetmeni Sergei Eisenstein'dır. Yönetmenin ikinci filmi olan Potemkin Zırhlısı konusunu Potemkin Zırhlısı Ayaklanması olarak bilinen gerçek bir olaydan almıştı. Filmde, 1905 yılında Rusya'nın Karadeniz filosuna bağlı Savaş Gemisi Potemkin'de dayanılmaz yaşama şartlarından bezmiş mürettebatın Çar rejimine bağlı subaylara karşı başlattıkları bir ayaklanmanın sonunda gemiyi ele geçirmeleri ve sonrasında gelişen olaylar dramatize edilerek anlatılmıştır.

"Potemkin Zırhlısı Ayaklanması" 1917'de gerçekleşecek olan Ekim Devrimi'nin bir provası niteliğinde olduğu için film, 1925 yılında Sovyet hükûmeti tarafından bir devrim propagandası filmi olması için özellikle ısmarlandı. Ama Sergei Eisenstein bunun çok ötesine geçerek filmde kurgu (montaj) ile ilgili kuramlarının tamamını deneme fırsatı buldu. Ortaya sinemasal açıdan da devrimci bir film çıktı, artık sinemada kurgunun hayati bir önemi olduğu anlaşılmıştı.

Potemkin Zırhlısı tüm zamanların en etkileyici filmlerinden biridir ve 1958 yılında Belçika'nın Brüksel şehrinde açılan Dünya Fuarında "tüm zamanların en büyük filmi" olarak ilan edilmişti.

Filmin tarzı ve genel bakış

Kasıtlı bir şekilde devrim propaganda filmi olarak çekilmiştir. Eisentein bu filmde montaj yeteneklerini de test etmiştir. Rus Devrimci film yapımcılarının okulu Kuleşov film yapımı okulu daha seyirciler üzerinde montaj tekniğini hazmetmeye çalışırken, Eisenstein filmdeki montajlarıyla seyirci üzerinde muhteşem bir duygusal düşünceler oluşturmayı başarıp böylece çarlık rejimi altında ezilen insanlar için sempati oluşmasını (özellikle devrimci zırhlı gemi “Potemkin”) ve cani çarlık rejimi için de nefret beslenmesini sağlamıştır ve bu etkileme düzeni o kadar kusursuz kurulmuştur ki seyirci ister istemez bir sempati oluşturur.

Eisenstein'in deneyi mükemmel bir başarı elde etmişti. “Potemkin bütün Rusya'da sinemalarda oynamasına rağmen, mahkeme kararıyla diğer ülkelerin sinemalarında fazla gözükmedi. Fakat Rusya'daki ve uzakdenizlerdeki seyircileri şok eden sadece politik olaylar değildi. O zamanın teknikleriyle gerçekleştirilen üstün şiddet ve vahşet sahneleriydi. Nazi propaganda elçisi (Joseph Goebbels) bile film için “Eşi benzeri olmayan şaheser. Bu filmi izleyen insan bir Bolşevik olabilir.” demiştir.[2]

Filmin bölümleri

Film beş bölümden oluşmuştur:

  • "İnsanlar ve kurtçuklar" (Люди и черви): Bu bölümde gemide kurtlu ve kokuşmuş et yemeye zorlanan mürettebatın protestoları gösterilir.
  • "Limandaki dram" (Драма на тендре): Gemi mürettebatının isyanı ve liderleri Vakulinçuk'un öldürülmesinin anlatıldığı bölümdür.
  • "Ölü bir adam adalet arıyor" (Мёртвый взывает): Vakulinçuk'un cenazesinin Odessa'ya getirilmesi ve şehir halkının mürettebatla birlikte onun yasını tutmaları anlatılır.
  • "Odessa merdivenleri" (Одесская лестница): Çar'ın Kazak askerlerinin Odessa şehrinin ünlü merdivenlerinde isyan eden sivil halkı katlettiği sahnedir.
  • "Filo ile randevu" (Встреча с эскадрой): Potemkin Zırhlısı'nı yakalamak için Çar'ın gönderdiği Karadeniz donanmasına ait bir filonun taraf değiştirerek Potemkin'in mürettebatının yanında yer alması anlatılır.

Oyuncu kadrosu

Oyuncu Rolü
Aleksandr Pavlovich AntonovGrigori Vakulinçuk, Bolşevik denizci
Vladimir BarskiKumandan Golikov
Grigori AleksandrovKıdemli Subay Giliarovski
Ivan BobrovKırbaçlanan genç denizci
Mikhail GomorovMilitan denizci
Aleksandr LevshinAstsubay
N. PoltavsevaGözlüklü kadın
Konstantin FeldmanTahrikçi öğrenci
Beatrice VitoldiÇocuk arabası taşıyan kadın

Odessa Merdivenleri sahnesi

Filmin ünlü Odessa merdiven sahnesinden kesitler

Filmin en meşhur sahnesi Odessa merdivenlerindeki kıyımdır (Primorski (Potemkin) Merdivenleri). Çarlık askerleri beyaz yazlık tunikleriyle sanki havada süzülürcesine ve çok ritmik bir şekilde -makine gibi- merdivenlerden inerken, merdivenlerde askerlerden kaçan sivil insanların katledildiği sahnedir.

Bu sahne Eisensteinin montaj tekniğine en iyi örnek olabilir. Ayrıca Leni Riefenstahl İradenin Zaferi (Almanca, Triumph des Willens) adlı filminde aynı montaj tekniğini uygulamaya çalışmıştır.

Bu teknik bundan sonra gelecek olan birçok filmde yer almıştır. Örnek olarak Francis Ford Coppola'nın Babasında, Brian De Palma versiyonu olan The Untouchablesında, Terry Gilliam’ın Brazil filminde, Çıplak Silah 33⅓ ve en yeni örneği olarak da Yıldız Savaşları: Bölüm III - Sith'in İntikamını gösterebiliriz (askerlerin “yukarı” çıkma sahnesi hariç).

Ayrıca yönetmenliğini komedyen Woody Allen’ın yaptığı Bananas filminde bu sahne ufak bir şaka olarak kullanılmıştır.

Fakat Eisenstein’nın merdivenlerde görüntülediği kıyımda bir mantık hatası vardır. Askerler insanları kıyıma uğrattığı halde merdivenler sapasağlam durmaktadır.

Eski sansürler ve genel yenilemeler

Film Rusya'da yayınlandıktan sonra Alman yayıncılar tarafından bazı sahneler (kıyım ve şiddet sahneleri) makaslanıp sinemalara çıktı. Ruslar, Leon Troçki’nin yazdığı Rusça film tanıtımında Josef Stalin hakkında kafasında takıldığı ve yazdığı yazılarıda kesmişlerdir. Daha sonra film Naziler tarafından yasaklanıp yayından kaldırılmıştır. Ardından da filmin devrim’e kışkırtıcı propaganda olduğunu düşünen İngiltere ve Fransa yasaklamıştır.

2004 yılında filmin üç yıl süren yeniden yapılandırılma aşaması tamamlandı. Vahşet sahneleri teker teker düzeltildi. İsyancı denizcilerin dudak hareketlerinden ne konuşmaya çalıştığı çıkartılıp düzgün ve başlıklara uyacak bir şekilde İngilizceye tercüme edilmeye çalışılmıştır.

Müzikler Hakkında

Orijinal müzikler Edmund Meisel tarafından bestelenmiştir. Premieri 1926 yılında Berlin'de bir salon orkestrasıyla yapılmıştır. Orkestra; flüt/pikolo, trompet, trombon, harmonyum, çeşitli perküsyon aletleri ve yaylı çalgılardan (viyolalar hariç) oluşmaktaydı. Meisel bütün besteyi 20 gün ve gece süresinde yazdı. Fakat diğer ülkelerde sansür sorunları çıkınca bütün besteleri tekrar gözden geçirip değişiklikler yaptı. Besteci ve orkestra şefi olan Mark-Andreas Schlingensiepen bütün şarkıları tekrar besteledi ve geliştirilmiş haline orijinal piyano notalarını da ekledi. 21yi yüzyılda film tekrar yapılmaya karar verilince Pet Shop Boys 2004 yılında yeni bir soundtrack yaparlar ve bu şarkıyı Dresdner Sinfoniker orkestrası çalar. Soundtrack 2005 yılında Battleship Potemkin adında çıkar.

Diğer ülkelerdeki isimleri ve gösterim tarihleri

Filmin o ülkedeki adı Ülke Gösterim tarihi
Le Cuirassé Potemkine Fransa1926, 12 Kasım
Le Cuirassé Potemkine Kanada (Fransızca adı)
Le Cuirassé Potemkine Belçika (Fransızca adı)
El Acorazado Potemkin İspanya1936 (Kısıtlı gösterim)
El Acorazado Potemkin Arjantin2005, 8 Kasım (DVD prömiyeri)
Potemkin Yunanistan1952, 21 Ocak
Броненосец Потёмкин Sovyetler Birliği (Rusça adı) 1925, 21 Aralık (Moskova)
Battleship Potemkin ABD1926,5 Aralık
Bronomzidi Potiomkini Sovyetler Birliği (Gürcü dilindeki adı)
La Corazzata Potemkin İtalya
O Couraçado Potemkin Portekiz
El Cuirassat Potemkin İspanya (Katalancadaki adı)
O Encouraçado Potemkin Brezilya2005, 25 Şubat
Pancernik Potemkin Polonya
Pansarkryssaren Potemkin İsveç1952, 21 Ocak
Panserkrydseren Potemkin Danimarka2003, 15 Ağustos
Panssarilaiva Potemkin Finlandiya1952, 4 Ocak
Pantserkruiser Potemkin Hollanda
Panzerkreuzer Potemkin Almanya1930, 12 Ağustos
Batı Almanya1986, 20 Şubat (Berlin Film Festivali)
Potemkin ZırhlısıTürkiye1967,16 Ekim (Türk Sinematek Derneği)
Japonya1967,4 Ekim
The Armored Cruiser Potemkin ABD1926, 5 Kasım
The Battleship Potemkin ABD 1926, 5 Kasım
Potemkin ABD 1926, 5 Kasım
The Battleship Potyomkin ABD (alternatif yazım biçimi) 1926, 5 Kasım
Battleship Potemkin İngiltere1954, Ocak (X - sertifikasıyla gösterim izni alabildi)
Battleship Potemkin İngiltere2007, 14 Ekim
Çekoslovakya2006, 12 Ocak
To Thorikton Potemkin Yunanistan (Yeni yayınlarında)

[3]

Filmin Posterleri

Filmin o devirde basılmış posterleri ve bazı DVD kapakları,10 adet toplu
Filmin o devirde basılmış posterleri,7 adet toplu

Film hakkında notlar

  • "Potemkin Zırhlısı" nın 1925 yılında Moskova'da gösterime girdiği hafta, Douglas Fairbanks'in başrolünü oynadığı 1922 yapımı ABD filmi Robin Hood da henüz sinemalarda gösterilmekteydi. Her iki film arasında bir gişe rekabeti yaşanıyordu, yetkililer Sovyet filminin kazanmasını arzuluyorlardı ama çok küçük bir farkla Robin Hood gişede Potemkin Zırhlısı'nı geçti.
  • Charles Chaplin bu filmin en çok beğendiği film olduğunu söylemişti.
  • Çalışan sınıfları isyana teşvik edeceğinden korkularak 1926 yılında İngiltere'de filme gösterim sertifikası verilmeyerek yasaklandı. Bu gösterim yasağı 1954 yılına kadar sürdü, bu tarihte de ancak X sertifikası ile gösterilmesine izin verildi.
  • 2004 yılında ise İngiliz pop grubu Pet Shop Boys'dan bu sessiz film için yeni bir müzik bestelemeleri istendi. Grup kısa sürede ısmarlanan müziği besteledi ve film bu yeni müziği ile Londra'nın Trafalgar Meydanı'nda 12 Eylül 2004 tarihinde canlı bir konser eşliğinde dev ekrana projeksiyonu yapılarak izleyicilere gösterildi.[4]
  • Gerçek "Potemkin Zırhlısı" 1897'de Çar Hükûmeti tarafından Japon tehlikesine karşı Ukrayna'daki Nikolayev Tersaneleri'nde kızağa koydurulmuştu. Aynı anda inşasına başlanan "Retvizan" adında bir ikizi vardı. Ancak Retvizan'ın yapım mukavelesi ABD'de Philadelphia Donanma Tersanelerine verilmişti. O gemi ABD'de 3 yılda bitirilirken "Potemkin" in inşası Rusya'da 6 yılda tamamlanabildi.(Bazı kaynaklar[4] Potemkin'in de ABD'de yapıldığını belirtmişerdir). Potemkin 1904'te Rus Donanması'na teslim edildi. Filmde kullanılan ve Potemkin olarak gösterilen gemi de gerçek Potemkin zırhlısı değil, ondan daha eski bir gemi olan "Dvenadstat Apostolov" (Oniki Havari) adlı bir gemiydi. Sergei Eisenstein istese de gerçek Potemkini kullanamazdı, çünkü gemi 1922 yılında hurdaya çıkartılarak sökülmüştü.[5]

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2016. 
  2. ^ Historytoday.com'da Goebbels'in beyanatı (İngilizce)[]
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2007. 
  4. ^ a b "Bronenosets Potyomkin (1925) /trivia" (İngilizce). imdb.com. 11 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2010. 
  5. ^ "Battleship Potemkin (1898 / 1904)" (İngilizce). www.cityofart.net. 4 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2010. 


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Jacques Tati</span> Fransız film yönetmeni (1907 – 1982)

Jacques Tati, Fransız yönetmen ve aktör.

<span class="mw-page-title-main">Sergey Ayzenştayn</span> Sovyet sinema yönetmeni ve kuramcısı (1898-1948)

Sergey Mihayloviç Ayzenştayn, Sovyet sinema yönetmeni ve kuramcısı.

<span class="mw-page-title-main">Odessa</span> Ukraynanın güneybatısında yer alan Odesa Oblastının yönetim merkezi olan şehir

Odessa, Ukrayna'da Karadeniz kıyısında, Dniestr ve Dinyeper sığlıkları arasında bulunan kent. 1.015.826 nüf. (2021). "Karadeniz'in İncisi" olarak anılan şehir, 19. yüzyılda Rus İmparatorluğu'nda Moskova, Sankt Peterburg ve Varşova'den sonraki en büyük şehriydi. Ukrayna'nın güneybatısında bulunan ve Odessa Oblastı'nın yönetim merkezi ve önemli bir turizm, liman ve ulaşım merkezi olan şehir, ülkenin 3. en kalabalık şehridir. Zaman zaman "Karadeniz'in incisi", şehirde doğan Yahudi komedyenler yüzünden "Mizah başkenti" veya "Güney Palmira" olarak da adlandırılır. Kültür ve bilim merkezi Odessa, aynı zamanda Slav'dan çok Akdeniz tarzındaki mimarisiyle ülkenin en büyük sayfiye merkezlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Grigori Potyomkin</span>

Grigori Aleksandroviç Potyomkin (13 Eylül 1739 –5 Ekim 1791 Rusya'nın 18. yüzyıldaki yayılmacı siyasetinin mimarlarından biri olan bir Rus generali, devlet adamı ve Çariçe II. Katerina'nın sevgilisidir. Hayatını Çariçe II. Katerina'yla birlikte Osmanlı Devleti'ni parçalayarak Rusya'nın egemenliği altında başkenti İstanbul'da bulunan yeni bir Bizans İmparatorluğu kurma hayaline adamıştır.

Kinoglaz Manifestosu Sine-göz olarak da bilinen sinema kuramıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mosfilm</span>

Mosfilm Stüdyosu, Sovyetler Birliği'nin ve aynı zamanda Avrupa'nın en büyük ve eski film stüdyolarından biridir.

Avrupa Avantgarde Sineması, özellikle iki dünya savaşı arasındaki dönemde, Avrupa sinemasında etkili olan bir dizi akıma verilen toplu isimdir.

<i>Potemkin</i> (zırhlı) 1904lü yılların Rus savaş gemisi

Potemkin, 1904 yılında suya indirilen ön-dretnot tipi Rus savaş gemisi.

<span class="mw-page-title-main">Gerasimov Sinematografi Enstitüsü</span>

Rusya Federasyonu Devlet Gerasimov Sinematografi Enstitüsü, eski Sovyetler Birliği Devlet Sinematografi Enstitüsü, kısaca VGIK, dünyanın ilk film okulu olarak kabul edilir. Dünyada sinematografi eğitimi veren en eski enstitüdür. 1919'da Vladimir Gardin tarafından kuruldu. Moskova, Rusya'da bulunur. Enstitüde ders vermiş isimler arasında Lev Kuleshov, Sergei Eisenstein, Vsevolod Pudovkin ve Aleksey Batalov bulunmaktadır. Enstitüye 1986 yılında Rus sinema yönetmeni ve aktör Sergei Gerasimov'ın adı verildi. 35 mm film prodüksiyonu metotları eğitimine odaklanan az sayıda film okulundan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Vsevolod Pudovkin</span>

Vsevolod Illarionovich Pudovkin, film montajı hakkında etkili teoriler geliştiren Rus film yönetmeni. Pudovkin'in önemli eserleri çağdaşı olan Sergei Eisenstein ile zıtlık gösterir. Eisenstein, montajı halk kitlelerini yüceltmek için kullanırken, Pudovkin bireylerin cesaret ve zorlukları yenme gücüne konsantre olmayı tercih etti.

<span class="mw-page-title-main">Şubat Devrimi</span>

Şubat Devrimi, I. Dünya Savaşı sırasında 1917'de ortaya çıkan devrimci harekettir. Devrim, 1917'de Rusya'da gerçekleşen iki devrimden ilkiydi.

<span class="mw-page-title-main">Rus Devrimi (1905)</span>

1905 Rus Devrimi, Rus İmparatorluğu çapında geniş yankı bulan kitlesel siyasi eylemlerdir. 1905 Moskova Ayaklanması örneğinde olduğu gibi, bazı eylemler doğrudan hükûmeti hedef almıştır. Saldırılar, işçi grevleri, köylü ayaklanmaları ve askeri isyanlar şeklinde gelişmiştir. Olaylar sonucunda anayasal monarşiye geçiş yapılmış ve Çarlık Duması kurulmuş, çok partili seçimler yapılmış, 1906 Anayasası meydana getirilmiştir. Ancak Çarlık rejiminin yıkılması ve bazı bölgelerdeki bağımsızlık yönünde yapılan silahlı ayaklanma girişimleri başarısız olmuş ve bastırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nde sinema</span>

Sovyetler Birliği'nde sinema veya Sovyet sineması veya Devrim sineması diye Sovyetler Birliği'nde üretilen sinema filmleri adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Mark Donskoy</span>

Mark Semyonoviç Donskoy,, gerçekçi filmleriyle ve özellikle Gorki uyarlamalarıyla tanınmış Ukraynalı Sovyet sinema yönetmenidir.

<span class="mw-page-title-main">Sergey Paracanov</span> Gürcistanlı Ermeni Sovyet sinema yönetmeni, senaryo yazarı ve çok yönlü sanatçı

Sergei Paracanov ya da Sergo Paracanov, Gürcistan’lı Ermeni Sovyet sinema yönetmeni, senaryo yazarı ve çok yönlü sanatçı. Sovyet rejimi muhalifi olarak tanınır. Ağır baskılara ve üç kez hapis cezasına çarptırılmasına rağmen kendine özgü yaratıcılıktan ve sinema anlayışından geri adım atmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Altın Horoz</span>

Altın Horoz, Nikolay Rimski-Korsakov tarafından hazırlanmış bir prolog, üç perde ve bir epilogdan oluşan bir romantik operadır. Librettosu Vladimir Belsky tarafından, 1834'te Rus yazarı Aleksandr Puşkin'in yazdığı aynı adlı bir şiirden uyarlanmış olmakla beraber, bu şiir de Amerikan yazar Washington Irving'in 'Elhamra Masalları (Tales of the Alhambra)' adlı eserinin ilk iki bölümünden uyarlanmıştır. Rimski-Korsakov'un son operasıdır. Opera 1907'de tamamlanmıştır. Sansür sorunları nedeniyle ancak 24 Ekim 1909'da Moskova'da, 'Zimin Opera' trupu tarafından 'Solodovnikov Tiyatrosu'nda ilk kez sahnelenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Dünyayı Sarsan On Gün</span>

Dünyayı Sarsan On Gün (1919), Amerikalı gazeteci ve sosyalist John Reed'in 1917 yılında Rusya'da gerçekleşen, kendisinin de bizzat tanıklık ettiği Ekim Devrimi'ni anlattığı kitabının adıdır. Kitabını tamamladıktan kısa süre sonra 1920 senesinde hayatını kaybeden John Reed, Moskova'da bulunan ve önde gelen Sovyet liderlerinin defnedildiği Kremlin Duvarı Mezarlığı'nda gömülü tek Amerikalı'dır.

<i>Grev</i> (film) Sergei Eisensteinin yönettiği 1925 Sovyetler Birliği yapımı sessiz film

Grev, yönetmenliğini Sergei Eisenstein yaptığı, 1925 yılı Sovyetler Birliği yapımı sessiz filmdir. Film Eisenstein'nin ilk uzun metrajlı filmdir. Aynı yıl yönetmen Potemkin Zırhlısı filmini de yönetmiştir. Film altı bölüm halinde konuları aktarır.

Kuleşov etkisi (Rusça. Эффект Кулешова; İng. Kuleshov Effect), Sovyet film yapımcısı Lev Kuleşov tarafından 1910'lu yıllarda keşfedilen bir olgudur. İzleyicinin, birbirini takip eden iki çekimlik bir sekanstan, tek bir çekime oranla daha fazla anlam çıkardığını kanıtlayan zihinsel bir fenomene işaret eder.

Aleksei Yakovlevich Kapler,, . Tanınan bir Sovyet film yapımcısı, senarist, oyuncu ve yazardı. 1918'de Lenin, Amfibi Adam, Mavi Kuş ve Çizgili Gezi gibi birçok Sovyet filminin senaristi ve Kinopanorama TV programının çapa ve yönetmenlerinden biri olarak biliniyordu. 1941'de Kapler, Stalin Ödülü'ne layık görüldü.