İçeriğe atla

Portakal (meyve)

Bir bütün, ortadan bölünmüş ve bir dilim portakal
Portakal

Portakal, sedef otugiller ailesindeki çeşitli narenciye türlerinin bir meyvesidir; öncelikle acı portakal olarak da adlandırılan ilgili Citrus aurantium'dan ayırt etmek için tatlı portakal olarak da adlandırılan citrus sinensis'i ifade eder.[1] Tatlı portakallar eşeysiz olarak çoğalır ve (çekirdek embriyonu yoluyla apomiksis) tatlı portakal çeşitleri mutasyonlarla ortaya çıkar.[2][3][4][5]

Portakal, pomelo (Citrus maxima) ve mandalina (Citrus reticulata) arasında bir melezdir.[2][6] Kloroplast genomu ve dolayısıyla maternal soyu, pomelonun genomudur.[7] Tatlı portakalın tüm genomu dizilenmiştir.[2]

Portakal ilk olarak Güney Çin, Kuzeydoğu Hindistan ve Myanmar'ı[8][9] kapsayan bir bölgede ortaya çıkmıştır ve adından ilk kez MÖ 314'de Çin literatüründe söz edilmiştir.[2] 1987 yılı itibarı ile portakal ağaçları dünyada en çok yetiştirilen meyve ağacı olmuştur.[10] Portakal ağaçları, tatlı meyveleri için tropikal ve subtropikal iklimlerde yaygın olarak yetiştirilir. Ağacın meyvesi taze yenebilir, suyu veya kokulu kabuğu işlenebilir.[11] 2012 itibarıyla tatlı portakallar, narenciye üretiminin yaklaşık %70'ini oluşturmaktadır.[12]

2017'de dünya çapında 73 milyon ton portakal yetiştirildi, Brezilya dünyadaki üretimin %24'ünü karşıladı. Onu Çin ve Hindistan izledi.[13]

Kaynakça

  1. ^ "Citrus ×sinensis (L.) Osbeck (pro sp.) (maxima × reticulata) sweet orange". Plants.USDA.gov. 12 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2020. 
  2. ^ a b c d Xu, Q; Chen, LL; Ruan, X; Chen, D; Zhu, A; Chen, C; Bertrand, D; Jiao, WB; Hao, BH; Lyon, MP; Chen, J; Gao, S; Xing, F; Lan, H; Chang, JW; Ge, X; Lei, Y; Hu, Q; Miao, Y; Wang, L; Xiao, S; Biswas, MK; Zeng, W; Guo, F; Cao, H; Yang, X; Xu, XW; Cheng, YJ; Xu, J; Liu, JH; Luo, OJ; Tang, Z; Guo, WW; Kuang, H; Zhang, HY; Roose, ML; Nagarajan, N; Deng, XX; Ruan, Y (Jan 2013). "The draft genome of sweet orange (Citrus sinensis)". Nature Genetics. 45 (1): 59-66. doi:10.1038/ng.2472 Özgürce erişilebilir. PMID 23179022. 
  3. ^ "Orange Fruit Information". 9 Haziran 2017. 1 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2018. 
  4. ^ "Orange fruit nutrition facts and health benefits". 21 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2018. 
  5. ^ "Oranges: Health Benefits, Risks & Nutrition Facts". 25 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2018. 
  6. ^ Andrés García Lor (2013). Organización de la diversidad genética de los cítricos (PDF) (Tez). s. 79. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Nisan 2022. 
  7. ^ Velasco, R; Licciardello, C (2014). "A genealogy of the citrus family". Nature Biotechnology. 32 (7): 640-642. doi:10.1038/nbt.2954. PMID 25004231. 
  8. ^ Morton, Julia F. (1987). Fruits of Warm Climates. s. 134–142. 26 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2020. 
  9. ^ Talon, Manuel; Caruso, Marco; Gmitter, Jr., Fred G. (2020). The Genus Citrus. Woodhead Publishing. s. 17. ISBN 9780128122174. 19 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2020. 
  10. ^ Morton, J (1987). "Orange, Citrus sinensis. In: Fruits of Warm Climates". NewCROP, New Crop Resource Online Program, Center for New Crops & Plant Products, Purdue University. ss. 134-142. 10 Kasım 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2020. 
  11. ^ "Citrus sinensis". Germplazm Kaynakları Bilgi Ağı (GRIN). Tarım Araştırma Merkezi (ARS), Amerika Birleşik Devletleri Tarım Bakanlığı (USDA). 
  12. ^ Organisms. Citrus Genome Database
  13. ^ "Production of oranges, 2017 – choose "Production, Crops, World Regions" in the left margin and picklist". United Nations, Food and Agricultural Organization, FAO Statistics. 2018. 12 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2019. 

Dış bağlantılar

Vikisöz'de Oranges ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.
Wikimedia Commons'ta Portakal (meyve) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Portakal</span> Turunçgillerden, Akdeniz ülkelerinde yetişen, yaprakları sert bir ağaç

Portakal, Citrus cinsi bir ağaç olan Citrus sinensis'i ve onun meyvesini tanımlar.

<span class="mw-page-title-main">Meyve</span> çiğ halde yenilebilir gıda

Botanikte meyve çiçeklenmeden sonra yumurtalıktan oluşan, çiçekli bitkilerde tohum taşıyan yapıdır.

<span class="mw-page-title-main">Greyfurt</span>

Greyfurt veya altıntop, sedef otugiller (Rutaceae) familyasından bugün birçok çeşit ve kültür formları yetiştirilen, yaprak dökmeyen meyve türü.

<span class="mw-page-title-main">Limon</span> turunçgillerden bir meyve

Limon, yıl boyunca büyümeyi sürdüren, küçük bir ağaç türü ve bu ağacın meyvesidir. Halk dilinde suluzırtlak, cıcık ve zıvrak da denilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Mandalina</span> Turunçgiller (Rutaceae) familyasına ait bir meyve

Mandalina, ılıman iklimde yetişmekte olan Turunçgiller (Rutaceae) familyasına ait bir meyve türüdür. Turuncu, sarı renklerde olan mandalina, etli ve sulu bir yapıya sahiptir. Mandalina, portakala nazaran daha yumuşak olan kabuğu soyulduktan sonra yenebildiği gibi suyu sıkılarak da içilebilir.

<i>Citrus medica</i>

Citrus medica Citrus cinsine bağlı bir bitki türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Kaymak ağacı</span> ağaç türü

Feijoa veya botanik adı ile Feijoa sellowiana, diğer yaygın adları ile ananas guavası, guavastin, Türkiye'deki yaygın adıyla kaymak ağacı, ana vatanı Brezilya, Paraguay, Uruguay ve Arjantin olan mersingiller (Myrtaceae) familyasından, 1 ile 7 metre arasında boylanabilen, her dem yeşil küçük bir ağaç türüdür. Meyvesinin rengi yeşildir, boyutu ise ceviz büyüklüğündedir. Gerçek bir guava türü olmamasına karşın onunla akrabadır ve akraba olduğu Guava ailesi içinde soğuğa en dayanıklı türlerden biridir, -16 dereceye soğuğa kadar dayanabilir.

<span class="mw-page-title-main">Guava</span> Mersingiller familyasından bir bitki türü

Guava Yaklaşık 100 kadar türü bulunur. Anavatanı Meksika, Orta Amerika ve Güney Amerika'nın kuzeyidir. Günümüzde Güney Asya, Hawaii, Karaipler ve Afrika'da ziraati yapılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Altın çilek</span>

Physalis peruviana veya Altın çilek, Physalis cinsine bağlı meyveli bir bitki türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Pomelo</span>

Şadok Çin greyfurdu diye de bilinen pomelo sedef otugiller ailesinin alt oymaklarından Turunçgillere bağlı Citrus cinsinin bir türü olan ağaca ve meyvesine verilen addır. Pomelo aynı zamanda turunçgiller içinde en büyük meyvelere sahip olan türdür. Meyvelerinin çapı 15–25 cm'i bulabileceği gibi. Ağırlıkları 2 kilograma kadar çıkabilir. Jeruk Bali, lusho fruit, ya da jabong, pompelmous ya da Tamil lehçesinde pampa limāsu,, Pompous limonu bilinen diğer adlarıdır.

<i>Poncirus trifoliata</i>

Poncirus trifoliata,, Sedef otugiller (Rutaceae) ailesinden Citrus ailesi ile yakından ilişkili ve hatta kimi kaynaklarca bu aile içinde gösterilen bir turunçgil cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Yafa portakalı</span>

Yafa portakalı veya Şamoti portakalı, tatlı, neredeyse çekirdeksiz portakal çeşididir. Aslen Arap olan çiftçiler tarafından 19. yüzyılda geliştirilmiştir. İsmini ilk ihracat için üretilen İsraildeki Yafa yerleşim bölgesinden almıştır. Filistin'de üretimin sembolü halindedir. 1948 yılında kurulumuş İsrail Devleti için birincil narenciye ihracatı olmuştur. Özellikle Orta Doğu'da yetiştirilen portakalların üç ana çeşitinden biridir. Yafa portakalı, ayrıca Kıbrıs, Irak, Lübnan, Suriye ve Türkiye'de de yetiştirilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Aquarius (içecek)</span>

Aquarius, The Coca-Cola Company tarafından üretilen mineralli spor içeceğidir. 1978'de doğdu ve ilk olarak 1983'te Japonya'da greyfurt aromalı bir spor içeceği olarak tanıtıldı. 1991'de İspanya ve Portekiz'e tanıtıldı ve 1992'de Barselona'daki Yaz Olimpiyatları, Pekin'de 2008 Yaz Olimpiyatları ve Rio de Janeiro'da 2016 Yaz Olimpiyatları'nın resmî içeceği oldu; Aquarius ayrıca 2020 Yaz Olimpiyatlarının resmî içeceği olacak. Marka, spor etkinliklerinde ücretsiz örnekler vererek ağır bir şekilde pazarlanmaktadır. Şu anda, Belçika, Brezilya, Şili, Çin, Hong Kong, Japonya, Lüksemburg, Makao, Fas, Hollanda, Peru, Portekiz, Singapur, İspanya, Tayvan, Tayland ve Endonezya'da pazarlanmaktadır ve tüketicilerinin çoğunluğu sporcu değildir.

<span class="mw-page-title-main">Satsuma</span> narenciye türü

Satsuma veya Rize mandalinası, Çin kökenli, soğuğa dayanıklı, çekirdeksiz ve kolay soyulabilen bir narenciye türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Valensiya portakalı</span>

Valensiya portakalı, tatlı bir portakal kültivarı. İlk olarak, Amerikalı agronomist William Wolfskill tarafından 19. yüzyılın ortalarında, Amerika Birleşik Devletleri, Güney Kaliforniya'da yer alan Santa Ana'da bir çiftlikte melezlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tamarillo</span>

Tamarillo, Solanum cinsine bağlı Solanum betaceum türünün meyvesidir. Olgunlaşmış hali olan yumurta şeklindeyken yenilir. Küresel olarak, özellikle Peru, Kolombiya, Yeni Zelanda, Ekvador, Ruanda, Avustralya ve Amerika Birleşik Devletleri'nde yaygındır.

<span class="mw-page-title-main">Ananas suyu</span>

Ananas suyu, ananas meyvesinin özünden elde edilen doğal sıvının preslenmesiyle elde edilen bir meyve suyudur. Ticari ananas suyu üretmek için çok sayıda ananas çeşidi kullanılabilir, bunlardan en yaygın olanları Smooth Cayenne, Red Spanish, Queen ve Abacaxi'dir. İmalatta, ananas suyu genellikle konserve edilir.

<span class="mw-page-title-main">Meyve ağacı</span>

Meyve ağacı, hayvanlar ve insanlar tarafından tüketilen meyveler veren ağaçlardır. Aslında çiçeği olan tüm ağaçlar meyve üretir ve bunlar çiçeklerin olgunlaşmış yumurtalıklarıdır. Bahçıvanlıkta ve halk ağzında "meyve ağacı" terimi, insanlar tarafından gıda olarak kullanılabilen meyveler veren ağaçlar için kullanılan daraltılmış bir tabirdir.

Rambutan, Sapindaceae familyasından orta boylu bir tropik ağaçtır. Rambutan ayrıca aynı isimli ağacın meyvesinin de adıdır. Güneydoğu Asya'ya ait olan bu meyve, diğer birkaç yenilebilir tropik meyve ile de yakından alakalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Laraha</span>

Laraha, veya Curaçao portakalı, Curaçao adasında yetişen bir narenciye ağacının adıdır ve aynı zamanda bu ağacın meyvesidir. İsim, Portekizce'de portakal anlamına gelen laranja kelimesiyle aynı kökten gelmektedir. Portakalın bir soyundan gelen laraha'nın meyvesi yenilebilir ancak acı ve liflidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.