Popüler kültürde Gezi Parkı olayları
28 Mayıs 2013 tarihinde İstanbul'daki Gezi Parkı'nda başlayan ve ardından başta Türkiye'nin diğer şehirleri olmak üzere dünyanın farklı noktalarında gerçekleştirilen eşzamanlı eylemlerle ulusal ve uluslararası kamuoyunda yankı uyandıran Gezi Parkı olayları; popüler kültürdeki pek çok kitaba, dergi kapağına ve şarkıya konu olmuştur.
Kitaplar
- Türk-İtalyan yazar Ferzan Özpetek, Ekim 2013 tarihinde yayımlanan İstanbul Kırmızısı kitabının adını seçerken Kırmızılı Kadın imajından ve söylemlerinden esinlendiğini açıkladı.[1]
- Gezi eylemleri sürecinde kapatılan NTV Tarih dergisi editörü Gürsel Göncü tarafından yazılan ve ilk basımı Ekim 2013 tarihinde yapılan Yaşarken Yazılan Tarih isimli kitabın kapağında, Kırmızılı Kadın ve ona biber gazı sıkan bir polis resmedildi.[2]
Süreli yayınlar
- Brezilya merkezli kültür dergisi Piauí; ülkede, Gezi Parkı olaylarıyla aynı dönemde ortaya çıkan toplumsal ayaklanmaya da gönderme yaparak 2013 yılının Temmuz ayında yayımladığı sayısında kapak fotoğrafı olarak "elinde Brezilya bayrağı tutan Kırmızılı Kadın" illüstrasyonuna yer verdi. Ayrıca; sayfanın altında da "#direngezi" etiketi kullanıldı.[3]
- Türk mizah dergisi Penguen, Temmuz 2013'te yayımlanan sayısının kapak tasarımında Kırmızılı Kadın'ı bir polise biber gazı sıkarken tasvir etti. O dönem Gezi eylemlerini itibarsızlaştırmak adına çıkartılan sahte ve yalan haberlere tepki olarak da "Göstericiler polise saldırdı!" başlığını attı. Bu çalışma, "2013’ün en yaratıcı mizah dergisi kapakları" arasında gösterildi.[4]
Şarkılar
- Türk alternatif rock müzik sanatçısı Ceylan Ertem, 2014'te yayımlanan Amansız Gücenik albümünde Hırpalandı Mayıs isimli şarkıya da yer verdi. Albüm hakkında yapılan bir röportajda ise söz konusu şarkı için "...ağaçlarla ilgili, sokaklarda öldürülen çocuklarla ilgili acı çektim ve hepsiyle ilgili yazdım." yorumunu yaptı.[5]
- Müzik grubu Duman, Gezi Parkı protestoları üzerine 31 Mayıs 2013'te YouTube üzerinden "Eyvallah" adlı şarkıyı yayınladı.[6]
- Erdoğan'ın "Tencere tava hep aynı hava" çıkışı üzerine Türk müzik grubu Kardeş Türküler, sözleri Fehmiye Çelik tarafından yazılan ve Ayhan Akkaya tarafından bestelenen "Tencere Tava Havası" isimli şarkıyı seslendirdi. Enstrüman olarak tencere, tava, bardak, çatal ve bıçak gibi mutfak araç-gereçlerinin kullanıldığı şarkıya klip de çekildi.[7] YouTube üzerinden yayımlanan video, bir hafta içerisinde bir buçuk milyon kişi tarafından izlendi.[8] Temmuz 2015'te İstanbul'a gelen Amerikalı protest müzik şarkıcısı Joan Baez, verdiği konserde aynı şarkıyı seslendirerek Gezi Parkı protestolarını andı.[9]
- Türk pop müzik şarkıcısı Sezen Aksu, "Sokaktaki Ali'ye, tablodaki Dali'ye; deliye de veliye de selamlar olsun." dizeleriyle Gezi Parkı eylemleri sırasında Eskişehir'de öldürülen Ali İsmail Korkmaz'a gönderme yaptığı Yeni ve Yeni Kalanlar isimli teklisini 1 Ocak 2014 tarihinde yayımladı.[10] Sanatçı ayrıca eylemlerin birinci yıl dönümü ve Berkin Elvan'ın ölümü anısına kaleme aldığı iki yazıyı kendi internet sitesi üzerinden takipçileriyle paylaştı.[11]
Halk türkülerinin yeniden yorumlanışı
Doğası itibarıyla eleştiriye, halkın sorunlarını müzikle dile getirmeye müsait olan Türk halk türküleri de Gezi Parkı eylemleri sırasında bir yeniden yazma süreci geçirerek politik söylemler içeren formlara büründü. Geleneksel versiyonlarında tek bir ozan tarafından seslendirilen ve genellikle tek bir sazın eşlik ettiği fakat protestocular tarafından koro şeklinde icra edilen bu türküler, eylemlerin altında yatan kolektif bilinçle şekillenerek söyleniş bakımından da değişikliğe uğramış oldu. Bu süreçte halk türkülerinin yeniden yorumlanışı bakımından en popüler hale gelen çalışma, Boğaziçi Üniversitesi öğrencilerinden oluşan Boğaziçi Caz Korosu'nun aslen bir Rumeli türküsü olan Entarisi Ala Benziyor'u "Çapulcu musun vay vay" ismiyle yeniden seslendirmesi oldu. Hem müzikalite hem de söyleniş açısından değişikliğe uğrayan türkü; biber gazının bala benzetilmesiyle ve "Yürüyorum Taksim için, üşenme gel hakkın için!" sözleriyle dönemin iktidarını hedef alan politik bir hiciv haline geldi. Hacettepe Üniversitesi öğrencileri ise Kesik Çayır isimli halk türküsünün sözlerinde yaptıkları "Gezi Parkı biçilir mi, TOMA'dan su içilir mi?" gibi değişikliklerle orijinalinde gurbet teması taşıyan bir eseri siyasi içerikli bir söyleme dönüştürdü.[12] Kızçeler isimli grup ise Kalenin Bedenleri isimli türkünün orijinalinde geçen "Kalenin dibinde bir taş olaydım" sözlerini "Gezi'nin içinde bir taş olaydım" şeklinde yeniden yazarak halkın eylemlere destek vermesine yönelik birlik çağrısı yaptı.[13]
Kaynakça
- ^ "Özpetek'in 'İstanbul Kırmızısı' raflarda". Radikal. 5 Kasım 2013. 27 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2020.
Kitabın ismi, annemin benden istediği kırmızı ojeden geliyor. Ama aslında içinde bir sürü kırmızılar var. Kitabı okuyanların içinde bulacağı kırmızılar bunlar. Kitabı yazarken bu arada Gezi olayları oldu mesela ve orada kırmızılı kadın vardı. Bir de İstanbul’da benim evimden gördüğüm İstanbul’un mavi ile kırmızıya karışan bir gökyüzü vardır. Aslında İstanbul’u hep mavi olarak düşünürüz. O kırmızının, o gökyüzüne karışması benim çok hoşuma gider hep.
- ^ "#tarih dergisi kapandı". Sözcü. 8 Aralık 2015. 9 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
- ^ "Kırmızılı Kadın Brezilya dergilerinde". T24. 12 Temmuz 2013. 13 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2020.
- ^ Pelin Özkan (10 Ocak 2014). "2013'ün en komik, en yaratıcı mizah dergisi kapakları". MediaCat. 15 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2020.
- ^ Bozyel, Heja (10 Mayıs 2015). "Sonu Amy Winehouse'a benzemesin". Habertürk. 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2023.
“Suya sabuna dokunmayayım” diyen biri değilim. Her insan gibi sokağa çıktım ve bunu içimden dökmenin yolu şarkı yazmaktı. O dönem sokağa çıktık, sinek gibi üstümüze ilaç sıkıldı, öldürüldük, mücadele ettik. Ben geçen gün Dilara Sakpınar’ın Berkin için yazdığı şarkıda gözyaşı döktüm. Çok fazla sanat eserinde bunları göreceğiz. Aslında bu şarkıya klip çekecektik ama reklam yapıyor gibi olmasın diye vazgeçtik, çok hassas bir konu çünkü. Sadece Gezi değil, Gezi de sadece Gezi değil. Aşk acısı çektim, ağaçlarla ilgili, sokaklarda öldürülen çocuklarla ilgili acı çektim ve hepsiyle ilgili yazdım.
- ^ "Duman Gezi eylemine 'Eyvallah' dedi". Akşam. 1 Haziran 2013. 23 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2013.
- ^ "Kardeş Türküler'den "Tencere Tava Havası"". Milliyet Sanat. 6 Haziran 2013. 27 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2023.
- ^ "Bu da tencere tava havası!". Sabah. 13 Haziran 2013. 27 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2023.
- ^ Sarı, Seley (3 Temmuz 2015). "Efsane isim Joan Baez'le Tencere Tava Havası". İstanbul: Milliyet. 27 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2023.
- ^ Ertan, Nazlan (20 Ocak 2022). "Turkey's pop queen draws sudden wrath over five-year-old lyrics" (İngilizce). Al-Monitor. 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023.
Aksu, who enjoyed the government’s favor in the early 2000s, came out strongly in support of the 2013 Gezi Park demonstrations and dedicated a song, “Yeni ve Yeni Kalanlar” (“The New and Those Who Remain New”) to the protesters.
- ^ Oğur, Yıldıray (22 Ocak 2022). "Gürültü bitecek ve yine onun şarkıları duyulacak..." Karar. 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023.
- ^ Aydın, Sevda (2 Temmuz 2013). "Bebeğim ben artık çapulcuyum". Evrensel. 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2023.
- ^ Semercioğlu, Can (2014). Eğribel, Ertan; Özcan, Ufuk (Ed.). "Gezi'nin Müziği, Müziğin Muhalefeti" (PDF). Sosyologca, 7. ss. 250-256. ISSN 2146-5207. 17 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Mart 2023.
