İçeriğe atla

Polonya Yuvarlak Masa Görüşmeleri

Polonya Yuvarlak Masa Görüşmeleri
Varşova'daki Başkanlık Sarayı'nda sergilenen orijinal masa
YerVarşova, Polonya Halk Cumhuriyeti

Polonya Yuvarlak Masa Görüşmeleri 6 Şubat - 5 Nisan 1989 tarihleri arasında Polonya'nın Varşova kentinde gerçekleşti. Hükûmet, artan toplumsal huzursuzluğu yatıştırmak amacıyla yasaklı sendika Solidarność ve diğer muhalif gruplarla görüşmeler başlattı.[1]

1980'lerin başındaki fabrika grevleri ve ardından Lech Walesa liderliğinde o zamanlar hala yeraltında olan Dayanışma hareketinin oluşumunun ardından, Polonya'daki siyasi durum bir miktar gevşemeye başladı. Hükûmetin sendikacılığı çökertme çabasına rağmen hareket çok fazla ivme kazandı ve değişimi durdurmak artık imkansız hale geldi. Ağustos 1988'de Polonya Halk Cumhuriyeti yetkilileri, birçok iç ve dış faktörün etkisiyle muhalefetle diyalog başlattı. Bunun ana nedeni, Mayıs 1988'den itibaren Polonya'nın farklı bölgelerinde süren yoğun toplumsal protestolar, Polonya ekonomisinin artan krizi, Polonya Katolik Kilisesi'nin muhalefetle müzakerelere başlaması yönündeki baskısı, Batılı devletlerin Solidarność'a verdiği destek ve eşzamanlı Gorbaçzev'in perestroyka politikasının kışkırttığı SSCB'deki iç dönüşümler, sonunda müzakerelerin başlatılmasına karar verdi.[2] Ayrıca hem iktidar partisinin hem de muhalefetin tutumundaki değişiklikler süreç açısından hayati önem taşıyordu. Çağdaş otoriteler gerekli ekonomik reformları gerçekleştirmek için sosyal izne ihtiyaçları olduğunu biliyorlardı ve bu nedenle siyasi sorumluluğu Solidarność ile paylaşmak istiyorlardı,[3][4] ise PZPR'ye direnmenin devam etmesi yerine kamusal yaşamı yeniden düzenleme ihtiyacını önceliklendirdi.[5]

Eylül 1988'de grev dalgası sona ererken, Lech Walesa ve İçişleri Bakanı Czesław Kiszczak'ın da dahil olduğu gizli bir toplantı düzenlendi. Ülkede atılacak adımların planlanması amacıyla "Yuvarlak Masa" adı verilen görüşmelerin yakın gelecekte düzenlenmesi konusunda anlaştılar. Yuvarlak Masa görüşmeleri 6 Şubat 1989'da başladı. Bunlar arasında dayanışma muhalefeti grubu ve koalisyon hükümeti grubu da vardı. Görüşmeler Bakanlar Kurulunda gerçekleştirildi. Toplantılara Wałęsa ve Kiszczak eş başkanlık etti. General Jaruzelski liderliğindeki Polonyalı komünistler, siyasi iktidar yapısında büyük değişiklikler yapmadan önde gelen muhalefet liderlerini iktidar grubuna dahil etmeyi umuyorlardı. Gerçekte, görüşmeler Polonya hükûmetinin ve toplumunun şeklini kökten değiştirdi. Polonya'daki olaylar tüm Avrupa komünist bloğunun çöküşünü hızlandırdı ve ivme kazandırdı.

Sonuçlar

6 Nisan 1989'da Yuvarlak Masa Anlaşması imzalandı [6] Nisan Romanizasyonu'na yansıyanlar da dahil olmak üzere en önemli talepler şunlardı:

  • Bağımsız sendikaların yasallaştırılması
  • 6 yıllık bir dönem için seçilecek olan Başkanlık makamının getirilmesi (böylece Komünist parti genel sekreterinin yetkisinin ortadan kaldırılması)
  • Senatonun oluşumu

Sonuç olarak, gerçek siyasi güç, yeni oluşturulan iki meclisli yasama meclisine ve yürütmenin başı olacak bir başkana verildi. Solidarność meşru ve yasal bir siyasi parti haline geldi. Sejm'deki sandalyelerin %35'ine serbest seçim ve Senato'ya tamamen serbest seçim garanti edildi. Yuvarlak Masa Anlaşması aynı zamanda kamusal medyada daha fazla çoğulculuk getirdi. Bu, ilk baskısı 8 Mayıs 1989'da yayınlanan, tamamen bağımsız ilk dergi Gazeta Wyborcza'nın yayınlanmasına olanak sağladı.[7] Muhalefetin politikacıları ulusal kamu medyasına davet edildi ve Solidarność'un reklamları kamu televizyonunda yayınlandı.[7] Eş zamanlı olarak Solidarność, baş editörü Tadeusz Mazowiecki olan kendi haftalık gazetesi Tygodnik Solidarności'yi yayınlamaya başladı.[7]

4 Haziran 1989 seçimleri Solidarność'a ezici bir zafer getirdi: Senatodaki tüm sandalyelerin %99'u ve Sejm'deki olası sandalyelerin %35'i. Polonya Birleşik İşçi Partisi'nin başkanlık için oylamaya girmesine izin verdiği tek isim olan Jaruzelski, Ulusal Mecliste yalnızca bir oyla kazandı. Gerçekten özgür olan ilk Sejm seçimlerinden sonra 65-35 bölümü de kısa süre sonra kaldırıldı.

Kaynakça

  1. ^ "The 1989 Polish Round Table Revisited: Making History. Brian Porter 1999". 18 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2024. 
  2. ^ Kofta et al., Psychologia Okrągłego Stołu, Sopot: Smak Słowa, 2019, p. 218-221, ISBN 978-83-65731-77-7.
  3. ^ Mryczko M., 30 lat Okrągłego Stołu, część II – kontrowersje, intro.media - Rzeszowski Portal Informacyjny, 7th of Feb 2019 [access 2023-11-27] (pol.).
  4. ^ Wnuk-Lipiński E., 25 lat po przełomie, "Wolność i Solidarność. Studia z dziejów opozycji wobec komunizmu i dyktatury”, 7, Europejskie Centrum Solidarności, 2014, p. 6-10.
  5. ^ Kofta et al., Psychologia Okrągłego Stołu, Sopot: Smak Słowa, 2019, p. 221-222, ISBN 978-83-65731-77-7.
  6. ^ Tagliabue, John (6 Nisan 2023). "Poland Sets Free Vote in June, First Since '45; Solidarity Reinstated – A New Parliament – Opposition to Get 35% of Lower House and Open Vote in Upper". The New York Times. s. A1. 5 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2023. 
  7. ^ a b c Mryczko, Michał (6 Şubat 2019). "30 lat Okrągłego Stołu, część I – geneza i przebieg wydarzeń". intro.media - Rzeszowski Portal Informacyjny (Lehçe). 29 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Polonya</span> Orta Avrupada bir ülke

Polonya, resmî adıyla Polonya Cumhuriyeti, Orta Avrupa'da bulunan bir ülkedir. Komşuları, batıda Almanya, güneybatıda Çekya, güneyde Slovakya, kuzeydoğuda Rusya ve Litvanya, doğuda Belarus, güneydoğuda Ukrayna ve kuzeyde Baltık Denizi'dir. Ülke 312.696 km²'lik yüzölçümüyle Avrupa'nın dokuzuncu, dünyanın altmış dokuzuncu büyük ülkesidir. Yaklaşık 38,4 milyonluk nüfusuyla dünya sıralamasında en kalabalık 36. ülkedir.

<span class="mw-page-title-main">Lech Kaczyński</span> 4. Polonya cumhurbaşkanı

Lech Aleksander Kaczyński, 2005-2010 arasında Polonya Cumhurbaşkanı, 2002-2005 arasında da Varşova Belediye Başkanı olan Polonyalı siyasetçi. Aynı zamanda eski başbakan Jarosław Kaczyński'nin ikiz kardeşidir. 10 Nisan 2010 tarihinde Rusya'da bir uçak kazasında eşiyle birlikte ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Lech Wałęsa</span> 2. Lehistan cumhurbaşkanı

Lech Wałęsa, Polonya İşçi Partisi önderi ve 1990-95 arası Polonya Cumhurbaşkanı olmuştur. 1983 Nobel Barış Ödülü sahibidir. Polonya'da sosyalist dönemin ilk bağımsız işçi örgütü Dayanışma Sendikası'na (Solidarność) başkanlık etmiş, çok partili düzene geçişte önemli rol oynamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Polonya Halk Cumhuriyeti</span>

Polonya Halk Cumhuriyeti, Polonya'nın 1952-1989 yılları arasındaki resmî adı. II. Dünya Savaşı'nın sonunda, savaş öncesi Polonya topraklarının bir kısımına Sovyetlerin Almanlardan aldıkları toprakların da dahil edilmesiyle kuruldu. Polonya Halk Cumhuriyeti COMECON ve Varşova Paktına üyeydi.

<span class="mw-page-title-main">Wojciech Witold Jaruzelski</span> Lehistanın ilk cumhurbaşkanı

Wojciech Witold Jaruzelski, 1981-1989 arasında devlet başkanı, 1989-1990'da cumhurbaşkanı olan Polonyalı komünist asker, devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Solidarność</span>

Solidarność veya Dayanışma 31 Ağustos 1980 tarihinde Polonya Halk Cumhuriyetindeki Gdańsk Tersanesi işçileri arasında kurulan sendika. İlk lideri Lech Wałęsa’dır.

<span class="mw-page-title-main">Viktor Orbán</span> Macaristan başbakanı (1998–2002, 2010–görevde)

Viktor Mihály Orbán, Macar siyasetçi ve 2010 yılından beri Macaristan Başbakanı. Aynı zamanda 2003 yılından beri Fidesz partisinin genel başkanıdır.

Polonya Anayasası, 2 Nisan 1997'de kabul edilmiş olup Polonya’da halen yürürlükte olan anayasadır. Resmi adıyla Polonya Cumhuriyeti Anayasası, Komünizm’in etkisine son vermek için 1992’de getirilen geçici değişiklikleri kaldırmış ve “sosyal adalet ilkelerini uygulayan bir hukuk devleti” kurmuştur. Polonya Millet Meclisi tarafından 2 Nisan 1997'de kabul edilmiş, 25 Mayıs 1997'de halkoylamasıyla onaylanmış ve 17 Ekim 1997'de yürürlüğe girmiştir.

Hukuk ve Adalet Partisi (Lehçe:

<span class="mw-page-title-main">Leszek Miller</span> 10. Polonya başbakanı

Leszek Cezary Miller 2001-2004 yılları arasında Polonya Başbakanı olarak görev yapan Polonyalı bir solcu siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Varşova Paktı'nın Çekoslovakya'ya müdahalesi</span> Çekoslovakyadaki liberalleşme reformlarını durdurmak amacıyla Varşova Paktı üyeleri tarafından yapılan işgal

Varşova Paktı'nın Çekoslovakya'ya müdahalesi,, 20-21 Ağustos 1968 gecesi Alexander Dubček'in "Prag Baharı" adı verilen siyasi liberalleşme reformlarını durdurmak için Sovyetler Birliği ile diğer Varşova Paktı müttefikleri olan Doğu Almanya, Polonya, Bulgaristan ve Macaristan'ın Çekoslovakya'yı işgal ettiği askerî harekât. Yaklaşık 250.000 kişiden oluşan Varşova Paktı orduları o gece Çekoslovakya'ya saldırdı, Romanya ve Arnavutluk saldırıya katılmayı reddetti. Doğu Almanya kuvvetleri istilaya katılmaya hazır olsalar da, işgalden birkaç saat önce Moskova'dan Çekoslovakya sınırını geçmemeleri emredildi. Saldırı sırasında 137 Çekoslovak sivil öldürüldü ve yaklaşık 500 sivil yaralandı.

<span class="mw-page-title-main">Mihai</span> Romanya Kralı (1927-1930, 1940-1947)

I. Mihai, II. Dünya Savaşı sırasında Romanya kralı. 20 Temmuz 1927'den 8 Haziran 1930'a ve daha sonra 6 Eylül 1940'tan 30 Aralık 1947'de görevden alınma kararına kadar hüküm sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Józef Piłsudski kişi kültü</span> Józef Piłsudski üzerine kurulu kişi kültü

Józef Piłsudski kişi kültü, Polonyalı komutan ve politikacı Józef Piłsudski'nin şahsında, iki savaş arası dönemden başlayarak ve 1935'te ölümünden sonra günümüze kadar devam eden bir kişi kültüdür. İlk başta Polonya devletinin propagandasıyla yayıldı ve Piłsudski'yi usta bir stratejist ve politik vizyoner olarak nitelendirdi. Polonya'daki komünist dönem sırasında onlarca yıl süren baskılardan kurtuldu. Modern Polonya'da Piłsudski, Polonya tarihinde önemli ve büyük ölçüde olumlu bir figür olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Polonya-Rusya ilişkileri</span>

Polonya-Rusya ilişkileri, Polonya Krallığı ve Kiev Knezliği ve daha sonra Moskova Knezliği'nin sınır bölgelerinin kontrolü için mücadele edildiği Orta Çağ döneminin sonlarına kadar uzanan uzun ve genellikle çalkantılı bir tarihe sahiptir. Yüzyıllar boyunca, Polonya'nın bir zamanlar Moskova'yı işgal ettiği ve daha sonra Rusya'nın 19. ve 20. yüzyılda Polonya'nın çoğunu kontrol ettiği ve ilişkilere zarar veren birkaç Polonya-Rus Savaşı yaşandı. Polonya-Rus ilişkileri, 1989-1993 komünizmin çöküşünün ardından yeni bir aşamaya girdi. O zamandan beri, Polonya-Rus ilişkilerinde zaman zaman hem iyileşme hem de bozulma görüldü. 2013 BBC Dünya Servisi anketine göre, Polonyalıların %19'u Rusya'nın etkisini olumlu, %49'u ise olumsuz düşünüyor.

<span class="mw-page-title-main">Adam Michnik</span> Polonyalı deneme yazarı, yayıncı ve siyasetçi

Adam Michnik Polonyalı bir tarihçi, denemeci, eski muhalif, entelektüel ve Polonya gazetesi Gazeta Wyborcza'nın genel yayın yönetmenidir.

<span class="mw-page-title-main">Stanisław Kania</span> Polonyalı siyasetçi (1927-2020)

Stanisław Kania Polonyalı bir komünist politikacıydı.

<span class="mw-page-title-main">Paweł Kowal</span>

Paweł Robert Kowal eski bir Polonyalı politikacı ve "Birlikte Polonya" Partisi adına Avrupa Parlamentosu eski Üyesi. AP'de bulunduğu süre boyunca Avrupa Parlamentosu'nda AB-Ukrayna Parlamenterler İşbirliği Komisyonu Başkanlığı yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Józef Czyrek</span> Polonyalı siyasetçi

Józef Czyrek, Polonyalı bir politikacıydı. 1980'den 1982'ye Polonya Halk Cumhuriyeti'nin dışişleri bakanı olarak görev yapmıştı.

<span class="mw-page-title-main">Polonya tarihi (1945–89)</span>

Polonya'nın 1945'ten 1989'a kadar olan tarihi, II. Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonra Polonya'ya dayatılan komünist yönetim dönemini kapsar. Bu yıllar, genel sanayileşme, kentleşme ve yaşam standardında pek çok iyileştirmeyi barındırırken, erken dönem Stalinist baskılar, toplumsal huzursuzluk, siyasi çekişmeler ve şiddetli ekonomik zorluklarla gölgelendi.

Polonya'nın 1945'ten 1989'a kadar olan tarihi, II. Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonra Polonya'daki komünist yönetim dönemini kapsar. Bu yıllar, genel sanayileşme, kentleşme ve yaşam standardında pek çok iyileştirmeyi barındırırken, erken dönem Stalinist baskılar, toplumsal huzursuzluk, siyasi çekişmeler ve şiddetli ekonomik zorluklarla gölgelendi. II. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru, ilerleyen Sovyet Kızıl Ordusu, Doğu'daki Polonya Silahlı Kuvvetleri ile birlikte, Nazi Alman kuvvetlerini işgal altındaki Polonya'dan püskürttü. Şubat 1945'te Yalta Konferansı, savaş sonrası seçimlere kadar bir uzlaşma koalisyonundan Polonya'da geçici bir hükûmet kurulmasını onayladı. Sovyetler Birliği lideri Josef Stalin, bu kararın uygulanmasını manipüle etti. Varşova'da, 1940'tan beri Londra'da bulunan sürgündeki Polonya hükümeti görmezden gelinerek, fiili olarak komünistler tarafından kontrol edilen Ulusal Birlik Geçici Hükümeti kuruldu.