İçeriğe atla

Polonya Yahudilerinin zaman çizelgesi

Polonya Yahudileri'nin zaman çizelgesi aşağıdaki gibidir.

  • 960 - İspanya Yahudisi tüccar İbrahim ibn Yakup (Abraham ben Yakov) Polonya ziyaretinin ardından ülke ile ilgili ilk bilgileri sundu. Orta Avrupa'da Yahudi tüccarlar aktif haldeydi. I.Mieszko üzerinde İbranice harfler bulunan demir paralar bastı (kimine göre bu paralar III. Mieszko zamanında basıldı).
  • 1264 - Polonya Prensi Boleslaus "Polonya Yahudileri Genel Özgürlük Sözleşmesi" olarak da bilinen Kaliç Yönetmeliğini yürürlüğe soktu.
  • 1343 - III. Kazimierz, Batı Avrupa'nın zulmünden kaçan Yahudileri Polonya'ya davet etti.

Yahudiler Batı Avrupa'dan (İngiltere, Fransa, Almanya ve İspanya) topluca kovulmalarının ardından Lehistan-Litvanya Birliği'nde mülteciler için ayrılmış topraklara yerleştirildiler. Jagiellon Hanedanlığı döneminde Polonya Avrupa'nın en kalabalık Yahudi nüfusuna ev sahipliği yaptı. 1348-1349'da gerçekleşen Büyük Veba Salgını nedeniyle Yahudilerin suçlandığı Avrupa'da Polonya kraliyeti Yahudilere güvenlik ve dini özgürlük sundu. Veba salgını Polonya'yı diğer Avrupa ülkeleri gibi ağır etkilemedi; Yahudilerin buraya göçü önemli ölçüde insan gücü ve yetenek getirdi. Yahudi nüfusundaki en büyük artış 18. yüzyılda gerçekleşip Yahudi nüfusu toplam nüfusun %7'sini oluşturdu.

  • 1500 - İspanya ve Portekiz'den kovulan Yahudilerin bazıları ve Almanya'dan kovulan Yahudilerin çoğu Polonya'ya taşındı. 16. yüzyılın ortalarında dünyadaki Yahudilerin %80'inden fazlası Polonya'da yaşıyordu,[1] ve bu oran birkaç asır boyunca bozulmadı.
  • 1501 - Kral Alexander Jagiellon Yahudileri Litvanya Büyük Dükalığı'na tekrar kabul etti.
  • 1525 - Kral I. Zygmunt tarafından Yahudiliki terk etmek zorunda bırakılmadan ilk defa bir Yahudi şövalyeliğe atandı.
  • 1534 - Kral I. Zygmunt, Yahudilerin özel kıyafet giyme zorunluluğunu kaldırdı.
  • 1540-1620 - Mizrahiler Osmanlı İmparatorluğu'ndan Polonya'ya göç etti.
  • 1547 - İlk İbranice basın yapan Yahudi basımevi Lublin'de açıldı.
  • 1567 - Polonya'da ilk yeşiva açıldı.
  • 1580-1764 - Lehistan-Litvanya Birliği'ne bağlı Lublin'de Dört Ülke Konseyi (Va'ad Arba' Aratzot) ilk defa toplandı. Yahudi cemaatlerinden gelen 70 delegenin oluşturduğu kurulda vergilendirme ve Yahudi cemaati için önemli olan diğer konular tartışıldı.
  • 1623 - İlk defa bir Yahudi Rejimi (Va'ad) Litvanya Büyük Dükalığı için toplandı.
  • 1632 - Kral IV. Wladislaw antisemit kitap ve basımları yasakladı.
  • 1633 - Poznań'daki Yahudilere şehirdeki Yahudi çeyreğine Hristiyanların girme yasağı hakkı tanındı.
  • 1648 - Yahudi nüfusu 450,000 kişiyle toplam nüfusun %4.5'ini oluşturdu. Bohemya'da 40,000 ve Moravia'da 25,000 Yahudi vardı. Dünyadaki Yahudi nüfusu 750,000'di.
  • 1648-1655 - Ukrayna'lı Kazak Bohdan Khmelnytsky liderliğinde başlatılan ayaklanmayla Yahudilerden ve Polonya'nın szlachta sınıfından yaklaşık 65,000'er kişi öldürüldü. Yahudi nüfusundan 100,000 kişi eksildi. "Tufan" olarak bilinen tarihi olaylarda Polonya nüfusunun %40'ını yitirdi.[2]
  • 1750 - Yahudi nüfusu 750,000 kişiyle toplam ülke nüfusunun %8'ine ulaştı. Dünyada 1,200,000 Yahudi vardı.
  • 1759 - Jacob Frank'in takipçileri Polonya szlachta sınıfına katıldılar.
  • 1772-1795 - Ülke Rusya, Prusya ve Avusturya arasında bölüştürüldü. Yahudilere tanınan eski ayrıcalıklar kaldırıldı.
  • 1831 - Yahudi militan birlikleri Varşova'yı savunmak içun Ruslara karşı savaştı.
  • 1860 - 1864 Yahudiler Polonya millî hareketine katılıp Ocak Ayaklanması'nda aktif rol aldılar.
  • 1862 - Rusya kontrolündeki bölgede Yahudilere eşit haklar tanındı. Yahudilerin girmesi yasak olan şehirlerde bu yasak kaldırıldı.
  • 1880 - Dünyada 7.7 milyon Yahudi vardı, bunların %90'ı Avrupa'da (genelde Doğu Avrupa) yaşamaktaydı. Eskiden Polonya'ya ait olan topraklarda 3.5 milyon Yahudi bulunmaktaydı.
  • 1897 - İlk Rus nüfus sayımına göre 5,2 milyon Yahudi ayrıca Pale'de 4,9 milyon Yahudi vardı. Polonya Krallığı'nda ise toplam nüfusun %14'ünü oluşturan 1,3 milyon Yahudi bulunmaktaydı.
  • 1921 - Riga'da Polonya ile Rusya arasında barış imzalandı. İki ülkedeki vatandaşlara kendi ülkesini seçme hakkı tanındı. Özellikle Rusya'da çalışması yasak olan yüz binlerce Yahudi Polonya'ya taşındı.
  • 1924 - Polonya'da toplam nüfusun %10,5'ini oluşturan 2.989.000 Yahudi vardı. Yahudi gençler liselerde öğrenci nüfusunun %23'ünü, üniversitelerde ise %26'sını oluşturuyordu.
  • 1930 - Dünyadaki 15 milyon Yahudinin çoğu ABD (4.000.000), Polonya (3.500.000 - toplam nüfusun %11'i), Sovyetler Birliği (2.700.000 - toplam nüfusun %2'si), Romanya (1.000.000 - toplam nüfusun %6'sı) ve Filistin'de (175.000 - toplam nüfusun %17'si) yaşıyordu.
  • 1933-1939 - Almanya'dan göç etmeye çalışan Yahudilere ABD ve İngiltere dahil hemen hemen bütün ülkeler kapılarını kapadı. Çoğu Yahudi Polonya'ya geçici mülteci olarak yerleşti.
  • 1939-1945 - Holokost.
  • 1946 - Kielce pogromu.
  • 1948 - Holokost'tan kurtulan on binlerce Yahudi İsrail'e ve ABD'ye göç etti.
  • 1964 - İkinci Vatikan Konsili Yahudi-Hristiyan ilişkileri açısından bir dönüm noktası oluşturdu.
  • 1968 - Polonya'da Komünist rejimin desteklediği anti-Siyonizm kampanyaları başladı. Ülkede geri kalan Yahudiler de göç etmeye zorlandı.
  • 1970'lerin ortalarından bugüne - Yidiş kültürü ve Avrupa Yahudilerinin folklörü olan Klezmer müziği tekrar canlandı.[3][4]
  • 1989'dan günümüze - Başta Varşova, Kraków, Gdańsk ve Wrocław olmak üzere Yahudi cemaatleri tekrar kuruldu.
  • 2006 - Polonya'daki Yahudi nüfusu yaklaşık 25,000'dir.

Kaynakça

  1. ^ "The Virtual Jewish History Tour - Poland". 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2010. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ocak 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2010. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2010. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2010. 

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Belarus</span> Doğu Avrupada bir ülke

Belarus, resmî adıyla Belarus Cumhuriyeti (Belarusça:

<span class="mw-page-title-main">Polonya-Litvanya Birliği</span> 1569-1795 Avrupada iki konfederasyonlu monarşi

Polonya-Litvanya Birliği, Birinci Polonya Cumhuriyeti, İki Ulus Cumhuriyeti, İki Ulus Birliği veya İki Halk Birliği, 17. yüzyıl Avrupası'nın en güçlü ülkelerinden biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Belarus tarihi</span>

Belarus tarihi Belarus'un tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Polonya tarihi</span>

Polonya tarihi ya da Lehistan tarihi bugünkü Polonya Cumhuriyeti topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Jagiellon Hanedanı</span>

Jagiellon Hanedanı, 14.-16. yüzyıllar arasında Orta Avrupa'da hüküm sürmüş Litvanya kökenli bir kraliyet ailesidir. Hüküm sürdükleri topraklar günümüzdeki Polonya, Litvanya, Belarus, Ukrayna, Letonya, Estonya, Kaliningrad, Rusya'nın bazı bölümleri, Macaristan, Çekya ve Slovakya'yı kapsamaktadır. Hanedanın üyeleri çeşitli dönemlerde Litvanya Grandükü, Lehistan kralı (1386-1572), Macaristan kralı ve Bohemya kralı (1471-1526) görevini yapmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Lehistan Krallığı</span> Wikimedia netleştirme sayfası

Lehistan Krallığı veya Polonya Krallığı, günümüzdeki Polonyalıların atalarının Orta Çağ'da kurduğu bir devlettir. Bu krallığın başlangıç tarihi olarak 18 Nisan 1025 tarihinde Lehistan dükü I. Bolesław'ın Gniezno Katedrali'nde taç giyerek kendini kral ilan etmesi verilmektedir. 1385 yılında Lehistan'ın başına Litvan Jagiellon Hanedanı geçerek her iki devleti de birlikte yönetmeye başlamışlar, 1569 yılından sonra ise Lehistan ve Litvanya ülkeleri resmen tek bayrak altında birleşerek Lehistan-Litvanya Birliği'ni kurmuşlardır.

Litvanya tarihi bugünkü Litvanya topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">IV. Władysław Waza</span>

IV. Władysław Waza, 1632-1648 arasında Polonya kralı, 1610-1634 arasında Rus çarı ve 1632-1648 arasında İsveç kralıdır. Lehistan-Litvanya'nın birliği ve istikrarı yeniden sağlamış, Kuzey Avrupa'da ve Rusya'da büyük çalkantıların yaşandığı bir dönemde Polonya'nın konumunu güvence altına alarak halkın sevgisini kazanmıştır.

Polonya Anayasası, 2 Nisan 1997'de kabul edilmiş olup Polonya’da halen yürürlükte olan anayasadır. Resmi adıyla Polonya Cumhuriyeti Anayasası, Komünizm’in etkisine son vermek için 1992’de getirilen geçici değişiklikleri kaldırmış ve “sosyal adalet ilkelerini uygulayan bir hukuk devleti” kurmuştur. Polonya Millet Meclisi tarafından 2 Nisan 1997'de kabul edilmiş, 25 Mayıs 1997'de halkoylamasıyla onaylanmış ve 17 Ekim 1997'de yürürlüğe girmiştir.

Lublin Birliği Litvanya Büyük Dükalığı ve Polonya Krallığı arasında yapılan, ulus birleşmesine ve seçimli monarşiye dayalı Litvan-Leh birliği.

<span class="mw-page-title-main">II. Jan Kazimierz Waza</span>

II. Jan Kasimir Polonya kralı ve Litvanya büyük dükü.

<i>Sejm</i> Polonya Parlamentosunun alt kanadı

Sejm, Polonya Cumhuriyeti'nin Polonya Parlamentosu'nun alt meclisidir. 460 kişiden genel oy hakkı ile seçilmiş ve "Polonya Cumhuriyeti'nin Sejm'inin Mareşali" olarak bilinen konuşmacı tarafından yönetilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">III. Zygmunt Waza</span> İsveç kralı (hd. 1592-1599), Litvanya ve Polonya Büyük Dükü (hd. 1587-1632)

III. Sigismund Vasa 1587'den 1632'ye kadar Polonya-Litvanya Birliği ve Litvanya Büyük Dükalığı hükümdarı, 1592'den 1599'da kadar İsveç kralı ve Finlandiya Büyük Dükü.

<span class="mw-page-title-main">Vasa Hanedanı</span>

Vasa Hanedanı 1523'te İsveç'te I. Gustav tarafından kurulan erken modern bir kraliyet hanedanıdır. 1523-1654 yıllarında İsveç Krallığı, 1587-1668 yılları arasında Lehistan-Litvanya Birliği ve 1610-1613 yıllarında da Rusya Çarlığı'na hükmeden hanedanlık.

Bu zaman diliminde Polonya tarihi, 5. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar olan bir binyılyı kapsar.Genellikle Batı Roma İmparatorluğu'nun yıkılışından sonraki döneme tekabül eder.

<span class="mw-page-title-main">Polonya Krallığı (1385-1569)</span>

Polonya Krallığı 1385 yılında, iki devlet arasında özel birlik kuran Krewo Birliği aracılığıyla Litvanya Büyük Dükalığı ile ilişkisini güçlendiren ırsî monarşiye dayalı bir devlet. Birlik, iki ayrı devletli birlikten 1569 yılında Lublin Birliği aracılığıyla tek bir devlete dönüştürüldü, bunu kısa süre sonra Polonya'yı iki yüzyıl boyunca yöneten Jagiellon Hanedanı'nın sonu izledi.

<span class="mw-page-title-main">Polonya'daki Yahudilerin tarihi</span>

Polonya'daki Yahudilerin tarihi, 10. yüzyılın sonlarına dek uzanır. Bu tarihî süreç, Yahudilere ve dinî yaşayışlarına karşı hak ve özgürlüğe dayalı, uzun barışçıl bir dönemle başlar ve bu şekilde devam eder. II. Dünya Savaşı esnasında Polonya'nın işgaliyle başlayan süreç ise Yahudilerin tamamen yok edilme tehlikesiyle karşı karşıya kaldıkları bir dönemdir.

<span class="mw-page-title-main">Polonya'da İslam</span>

Polonya'da sürekli bir İslam varlığı 14. yüzyılda başladı. Polonya'da İslam'ın başlangıcı, Lipka Tatarları ile ilişkilendirilir.

<span class="mw-page-title-main">Belarus'taki Yahudilerin tarihi</span>

Belarus'taki Yahudilerin tarihi, 8. yüzyılın başlarından itibaren başlar. Yahudiler, modern Belarus topraklarının her yerinde yaşadılar. Yahudiler, 20. yüzyılın ilk yarısında ülkedeki üçüncü en büyük etnik gruptu. 1897'de Belarus'un Yahudi nüfusu 910.900 kişiydi ve toplam nüfusun %14.2'sine eşitti. Polonya-Sovyet Savaşı'nın (1919-1920) ardından, Riga Antlaşması hükümlerine göre Belarus, Doğu Belarus ve Batı Belarus olarak ikiye bölündü ve 350.000-450.000 Yahudinin Polonya tarafında kalmasına sebep oldu.

<span class="mw-page-title-main">Leh Altın Çağı</span>

Leh Altın Çağı, Polonya'daki Rönesans dönemi ve Litvanya Büyük Dükalığı idi ve kabaca Eski Kral I. Zygmunt ve oğlu, Jagiellon Hanedanı hükümdarlarının sonuncusu olan II. Zygmunt August'un 1572'deki ölümüne kadar olan yönetim dönemine karşılık gelir. Bazı tarihçiler, Polonya Altın Çağı'nın, Lehistan-Litvanya Birliği'nin Hmelnitski Ayaklanması ve İsveç ve Rus işgalleri tarafından harap edildiği 17. yüzyılın ortalarına kadar devam ettiğini düşünüyor. Altın Çağı boyunca, Lehistan-Litvanya Birliği'nin kuzeyde Estonya'dan doğuda Moldavya'ya ve batıda Bohemya'ya kadar uzanan Avrupa'nın en büyük krallıklarından biri haline geldi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.