İçeriğe atla

Politikada 45 Yıl

Politikada 45 Yıl
YazarYakup Kadri Karaosmanoğlu
DilTürkçe
TürAnı
Yayım1968(ilk basım)
1996
Yayımcıİletişim Yayınları
Sayfa262
ISBN975-470-564-X

Politikada 45 yıl, Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun siyasi anılarını anlattığı anı kitabıdır.

1921'de Ankara'nın çağrısıyla Anadolu'ya geçen ve Atatürk'ün yakın çevresine giren, 1923'te Mardin'den milletvekili seçilen 1923'te çıkardığı kadro dergisinde savunulan düşüncelerden elçilikle iç politikadan 1955'te uzaklaştırılan, 1957'de ulus gazetesi başyazarlığı ile aslında hiçbir zaman kopmadığı iç politikaya aktif olarak yeniden, 27 Mayıs sonrası kurucu meclis üyeliğinin ardından 1961'de Manisa'dan CHP Milletvekili seçilen ve 14 Ekim 1962'de CHP'nin Atatürk ilkelerinden ödün verdiğini öne sürerek parti üyeliğine istifa edip 1965 seçimlerine kadar bağımsız milletvekilliğini sürdüren Yakup Kadri Karaosmanoğlu, bu siyasi özgeçmişini göz önüne alındığında yakın tarihin en önemli tanıklarından olduğu açıktır. Ayrıca bu tanığın değerleri yansıtmayacak bir yazar ve romancı oluşu, yazdıklarının önemini daha da artırmaktadır.

Nitekim Yakup Kadri, anı yazarı olarak da romancı tavrını elden bırakmamakta, ben-merkezciliği değil gözlemciliği yeğlemektedir. Olayları, kişileri izleyen, gördüklerini duyduklarını çözümleyici bir anlatımla aktaran üçüncü kişidir sanki o. Üstelik olan bitenle değil, olayların içindeki kişiler önemlidir onun için. Hatta kişiler yerine tekil olarak kişi demek daha doğru olur. Çünkü Politikada 45 Yıl'ın odağı İsmet İnönü'dür. Atatürk Dönemi'ni anlatırken bile Yakup Kadri'nin kahramanı İsmet Paşa'dır.

İsmet Paşa, anılara giriş niteliği taşıyan 1922 bölümünün ardından 1923–1925 bölümünden başkahraman olarak ortaya çıkar ve 1965'e kadar anılar onun çevresinde döner. Yakup Kadri olayları hep İsmet Paşa'nın kişiliği ve devlet adamlığı açısından bakar. Onun kişiliğini açıklayıcı olayları üstelik te onu açıkladıkları oranda aktarır. Cumhuriyet'in ilk yıllarından başlayarak İsmet Paşa Meselesi ya da fobisi söz konusudur ona göre. Bu fobi, Cumhuriyet öncesi hükûmeti Fethi Okyar'ın başbakanlığında kurulmasıyla somutluk kazanır ve 27 Mayıs sonrasındaki cumhurbaşkanlığı seçimlerine kadar sürer.

Yakup Kadri’nin anlattığı iktidar mücadelesidir. Ona göre bu mücadele, Türk Kurtuluş Savaşı'nın ardından kurulmak istenen yeni düzeni hedeflerinden saptıracak, özellikle Atatürk'ün ölümünden sonra onun devrimlerine ters düşecektir. Bu açıdan bakıldığında Politikada 45 Yıl Atatürk, Milli Şef, Demokrat Parti ve 27 Mayıs dönemlerinin, İsmet Paşa portresi çevresinde değerlendirilmesidir. Bu değerlendirme, Yakup Kadri'nin olaylara bakışıyla biçimlenmiş olsa bile, onun sormadığı başka sorulara yol açmakta, hatta bu soruların yanıtlarının ipuçlarını da vermektedir.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İsmet İnönü</span> 2. Türkiye cumhurbaşkanı (1938–1950)

Mustafa İsmet İnönü, Türk asker, siyasetçi ve devlet adamıdır. Türkiye'nin 2. cumhurbaşkanı, Cumhuriyet Dönemi'ndeki ilk başbakanı ve Türk Silahlı Kuvvetlerinin ilk genelkurmay başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Celâl Bayar</span> 3. Türkiye cumhurbaşkanı (1950–1960)

Mahmut Celalettin Bayar, Türk ekonomist, siyasetçi ve eski cumhurbaşkanı. Çağdaş Türkiye'nin siyasi yaşamının çeşitli dönemlerinde önemli roller oynamış olan Bayar, Meclis-i Mebusan üyesi, cumhuriyet döneminde iktisat vekili, Mustafa Kemal Atatürk'ün son başbakanı ve 1950-1960 arasında Türkiye'nin üçüncü ve asker kökenli olmayan ilk cumhurbaşkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Erdal İnönü</span> Türk fizikçi ve siyasetçi (1926–2007)

Erdal İnönü, Türk fizikçi, akademisyen ve siyasetçi. Türkiye Cumhuriyeti'nin ikinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün küçük oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Kemalizm</span> Türkiye Cumhuriyetinin kurucu ideolojisi

Kemalizm, 1935'ten 1937'ye kadar Kamâlizm veya Atatürk'ün ölümü sonrası yaygınlaşan bir diğer adıyla Atatürkçülük; Türkiye Cumhuriyeti'nin, Atatürk İlkeleri'ni esas alan kurucu ideolojisidir. Kemalizm, Mustafa Kemal Atatürk tarafından uygulandığı şekliyle laikliğe ve Batı demokrasisine dayanan ulusal ve üniter bir cumhuriyet rejiminin kurulması, ekonomik kalkınma ve sanayileşme, yüksek öğrenime ve bilimsel faaliyetlere devlet desteği, spora ve sanata teşvik, ücretsiz ve zorunlu eğitim gibi kapsamlı siyasi, sosyal, ekonomik, kültürel ve dinî reformları içermektedir. Reformların amacı Atatürk'ün ifadesiyle "muasır medeniyetler seviyesinin üstüne çıkmak", çağdaş bir hayat tarzını benimsemektir.

<span class="mw-page-title-main">Demokrat Parti (1946)</span> Türkiyede bir siyasi parti (1946–1960)

Demokrat Parti, 7 Ocak 1946'da kurulan, kurulduğu yıl yapılan seçimlerde azınlıkta kalıp 4 yıl sonra yapılan seçimlerde 27 yıllık tek parti dönemini sona erdiren Türk siyasi partisi olarak bilinir. Sırasıyla 1950, 1954 ve 1957 seçimlerini kazanmış ve 10 yıl boyunca iktidar olmuştur. Demokrat Parti, 27 Mayıs 1960 askeri darbesi ile iktidardan düşürülmüş ve 29 Eylül 1960'ta kapatılmıştır. Demokrat Parti'nin kısaltması DP olarak yazılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Şükrü Saracoğlu</span> 5. Türkiye başbakanı

Mehmet Şükrü Saracoğlu, Türk iktisatçı ve siyasetçidir. Türkiye Cumhuriyeti'nin 5. başbakanıdır.

Anı, edebiyatta kişisel yaşantının bütününü veya belli bölümlerini kapsayan, bu dönemlerdeki gözlemleri dile getirmek amacıyla yazılmış metinlerdir. Otobiyografi ile karıştırılabilen anı, ondan dışsal olaylara verdiği önem ile ayrılır. Anıda kişisel yaşam izlenimlerinin yanı sıra bu izlenimlerin dış boyutları da geniş olarak yer alır. Otobiyografide yazar öncelikle kendilerini konu edinirken anı yazarları çoğunlukla çeşitli tarihsel olaylarda rol oynamış veya bu olayların yakın gözlemcisi olmuş kişilerdir.

<span class="mw-page-title-main">Şükrü Kaya</span> Türk siyasetçi

Mehmet Şükrü Kaya, Osmanlı Devleti'nin son yıllarında çeşitli devlet görevleri yaptıktan sonra, Türk Kurtuluş Savaşı'na katılmış, savaşın ardından kısa bir dönem İzmir Belediye Başkanlığı'nı üstlendikten sonra Mustafa Kemal Atatürk'ün yakın çalışma arkadaşlarından biri olmuş devlet ve siyaset adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Falih Rıfkı Atay</span> Türk gazeteci ve yazar

Falih Rıfkı Atay, İstiklâl Madalyası sahibi Türk yazar, gazeteci ve milletvekili.

<span class="mw-page-title-main">Yakup Kadri Karaosmanoğlu</span> Türk yazar, diplomat

Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Türk yazar ve diplomattır. Türk Dil Kurumunun kurucularındandır.

<span class="mw-page-title-main">Hürriyet Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (1955–1958)

Hürriyet Partisi, ispat hakkı tanınması meselesinde parti yönetimiyle ters düştükleri için DP'den ayrılan 19 muhalif milletvekili tarafından 20 Aralık 1955'te kurulan merkez partisi.

<i>Kadro</i> (dergi)

Kadro, Ocak 1932-Ocak 1935 arasında yayınlanan aylık fikir dergisi. Kadrocular olarak da anılan Kadro dergisinin kurucuları Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Şevket Süreyya Aydemir, Vedat Nedim Tör, Burhan Asaf Belge, İsmail Hüsrev Tökin'dir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de tek partili dönem</span>

Türkiye'de tek partili dönem, 29 Ekim 1923'te cumhuriyetin ilanıyla başladı. Millî Kalkınma Partisi (MKP) kuruluncaya kadar, kısa aralıklar dışında 1923-1945 yılları arasında Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) tek yasal siyasi partiydi. Demokrat Parti (DP) karşısında 1946'daki ilk çok partili seçimleri kazandıktan yaklaşık dört yıl sonra, CHP 1950 seçimlerinin neticesinde iktidarını kaybetti. Tek partili dönemde Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, çok partili demokrasiye geçiş için CHP'ye karşı muhalefet partilerinin kurulmasını istedi; 1930'da Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF) kuruldu ancak olaylı İzmir mitingi sonrası parti kendi kendini feshedilmeye zorlandı ve kurucusu tarafından lağvedildi. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (TCF) 1924'te Kâzım Karabekir tarafından kuruldu, ancak üyelerinin 1925'te Şeyh Said İsyanı'na karıştığı iddiasıyla ve TCF'nin "parti, dini düşünce ve inançlara saygılıdır" maddesi gerekçe gösterilerek yasaklandı. Atatürk'ün cumhurbaşkanlığı süresince 2 kere çok partili bir sistem kurma çabalarına rağmen, bu yalnızca Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın 1930'da kapatılması sonrası 15 sene aradan sonra 1945'te gerçekleşti.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye siyasi tarihi</span> Türkiye Cumhuriyeti siyasetine genel bakış

Türkiye siyasi tarihi, Mustafa Kemal Atatürk'ün Türk ulus devletini ihdas etmesine giden yolda bir evre olan Türk Kurtuluş Savaşı ile başlar.

Kadrocular ya da Kadro hareketi, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Şevket Süreyya Aydemir, Vedat Nedim Tör, Burhan Asaf Belge, İsmail Hüsrev Tökin tarafından Ankara'da 3 yıl süreyle çıkarılan Kadro dergisi etrafındaki harekettir.

<span class="mw-page-title-main">Şevket Süreyya Aydemir</span> Türk ekonomist ve tarihçi

Şevket Süreyya Aydemir, Türk yazar, düşün insanı, iktisatçı ve tarihçi.

<span class="mw-page-title-main">Kara Kemal</span> İttihat ve Terakki üyesi, İzmir Suikastı suçlularından birisi

Kara Kemal, Osmanlı devlet adamı. I. Dünya Savaşı sırasında iaşe nazırı olarak görev yapmıştır.

Nebile İrdelp, Mustafa Kemal Atatürk'ün manevi kızı.

<span class="mw-page-title-main">1923 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 2. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1923 Türkiye genel seçimleri, 28 Haziran 1923 tarihinde 2. dönem milletvekillerini belirlemek için yapılmış, Türkiye'nin ilk genel seçimleridir.

<span class="mw-page-title-main">Ayşe Leman Karaosmanoğlu</span>

Ayşe Leman Karaosmanoğlu, Türk yazar, sefire.