İçeriğe atla

Polisiye

Bu çizime ilham haynağı olan, Sherlock Holmes ve Dr. John H. Watson karakterlerinin bulunduğu The Adventure of the Greek Interpreter, Arthur Conan Doyle tarafından yazılan bir Sherlock Holmes macerasıdır. Polisiye türünün klasik örneklerinden biridir.

Polisiye, suç ve suçlularla ilgili edebiyata verilen genel addır. Başlangıç olarak kimilerince Gaston Leroux tarafından yazılan Sarı Odanın Esrarı adlı kitap, kimilerince de Edgar Allan Poe tarafından yazılan Morg Sokağı Cinayeti kabul edilir. İlk polisiye roman olarak ise "Charles Felix" takma adıyla 1862-63 yıllarında yayımlanmış olan The Notting Hill Mystery kabul edilir.[1][2] Halk arasındaki popüler kimliğini, Sir Arthur Conan Doyle tarafından yazılarak, gazetelerde tefrika halinde yayımlanan Sherlock Holmes ile kazanmıştır. Endüstriyel devrim ve modernizmin en etkili şekilde yaşandığı İngiltere, bu doğuma kaynaklık etmiş sayılsa da, Avrupası kıtasından ve Amerika'dan türe yeni açılımlar kazandırılmış ve yepyeni alt türler eklenmiştir.

Özellikle Büyük Bunalım dönemleri, polisiye yazınında Altın Çağ diye tabir edilen dönemle kesişmektedir. Bu dönem, polisiyede özellikle "Kim Yaptı?" (Whodunit? veya Whodonit?) ve "Kapalı Oda Esrarı" tarzıyla öne çıkar. Bu türün en tanınmış yazarları Agatha Christie ve John Dickson Carr'dır (aka Carter Dickson). Okuyucuya en başta bir cinayet, yani bir esrar ve bu cinayeti işlemesi muhtemel kişiler, yazarın okuyucuyu kendisiyle eşitlemek için verdiği ipuçlarıyla beraber sunulur. Olaylar ve olayların sürükleyiciliği her zaman karakter derinliğinin önünde gider. Bu tarz polisiyelerde suç genelde bireyseldir ve bir dedektif veya amatör bir meraklı tarafından cinayetin çözülmesinin ardından, suçlu yakalanıp cezalandırılır ve toplum yaşantısına devam eder; suçun derinliği veya toplumsal nedenleri konu edilmez. Bir diğer özellik de bu tür polisiyede genellikle üst orta sınıf yaşantısının konu edilmesidir.

Bu tarz polisiye 1950'lerden sonra yerini, sadece suçlunun yaptıklarını değil, suçu ve onu ortaya çıkaran sebepleri de konu olan yeni tarzlara bırakmıştır. Bu alanda bahsedilmesi gereken en önemli isim şüphesiz Belçikalı Georges Simenon'dur.

Bugün ise polisiye inanılmaz sayıda çok alt türe sahiptir ve diğer türlerde yazılan romanları da kurgu yapısıyla etkilemekte ve böylece romanlara polisiyenin okumayı kolaylaştıran sürükleyici öğeleri eklenmektedir; örnek olarak Umberto Eco'nun Gülün Adı veya Orhan Pamuk'un Benim Adım Kırmızı'sı verilebilir.

Kaynakça

  1. ^ Symons, Julian (1972), Bloody Murder: From the Detective Story to the Crime Novel. Faber and Faber (Londra). ISBN 9780571094653. sayfa 51
  2. ^ Collins, Paul. "The Case of the First Mystery Novelist" 8 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., "Before Hercule or Sherlock, There Was Ralph" adıyla yıyımlandı, The New York Times Book Review, 7 Ocak 2011.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Roman</span> bir kişi ya da bir grup insanın başından geçenleri, onların iç ve dış yaşantılarını belli bir kronolojik, mantıksal, duygusal ya da sanatsal ilişkiyi gözeterek öyküleyen uzun kurgusal anlatı

Roman, genellikle düzyazı biçiminde yazılan, kurgusal, görece uzun, insanın (ya da insan özellikleri atfedilen varlıkların) deneyimlerini bir olay örgüsü içinde aktaran ve genellikle kitap halinde basılan bir edebî tür. Uluslararası ve akademik platformlarda beşinci sanat olarak kabul gören edebiyatın bir alt türüdür.

Anı, edebiyatta kişisel yaşantının bütününü veya belli bölümlerini kapsayan, bu dönemlerdeki gözlemleri dile getirmek amacıyla yazılmış metinlerdir. Otobiyografi ile karıştırılabilen anı, ondan dışsal olaylara verdiği önem ile ayrılır. Anıda kişisel yaşam izlenimlerinin yanı sıra bu izlenimlerin dış boyutları da geniş olarak yer alır. Otobiyografide yazar öncelikle kendilerini konu edinirken anı yazarları çoğunlukla çeşitli tarihsel olaylarda rol oynamış veya bu olayların yakın gözlemcisi olmuş kişilerdir.

<i>Patasana</i> Ahmet Ümitin 2000 tarihli romanı

Patasana, Ahmet Ümit'in 2000 yılında yayımlanan polisiye romanı. Birinci Tablet syf.19, "Ben zalimler çağında yaşayan bir alçaktım" ile başlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Batman (karakter)</span> Amerikalı çizgi roman karakteri

Batman, ilk kez 1939'un mayıs ayında Detective Comics'in 27. sayısında çizilen bir çizgi roman süper kahramanıdır. Çizer Bob Kane ve yazar Bill Finger tarafından yaratılmıştır. Ancak çizgi romanlarda yaratıcısı olarak sadece Bob Kane'in adı geçer. İlk yaratıldığı zamandan bu yana Batman, dünya çapında en çok bilinen süper kahramanlardan biridir. "The Dark Knight", "The Caped Crusader" ve "World's Greatest Dedective" olarak ve hazırlıkla herkesi yenen adam olarak bilinir. Halk arasında en meşhur sözü "Because I'm Batman" dir.

<span class="mw-page-title-main">Gaston Leroux</span> Fransız gazeteci ve yazar (1868 – 1927)

Gaston Louis Alfred Leroux, Fransız gazeteci ve polisiye yazarı. Gaston leroux okul yıllarında Alexandre Dumas ile Victor Hugo'nun yapıtlarından esinlenen romanlar yazarak geçiniyordu. Leroux sırf babasını memnun etmek için Hukuk alanında eğitim aldı ve Hukuk alanında çalıştı. Babasının ölümünden sonra, mesleğini bırakarak birkaç gazetede muhabirlik yapmaya ve dünyayı gezmeye başladı. Bu sıralarda birkaç romanını tefrika halinde yayınlamaya başladı. Operadaki Hayalet (1910) isimli yapıtını Palais Garnier Opera Binası'na duyduğu ilgi ile yazmıştır ve bu yapıtın konusunun gerçek esrarengiz bir olay olduğunu söylemiştir. Operadaki Hayalet'in daha sonra Andrew Lloyd Webber tarafından müzikali yapıldı ve birçok kez sinemaya uyarlandı ayrıca polisiyede başlangıçlardan biri sayılan Sarı Odanın Esrarı gibi romanların yazarıdır. Sarı Odanın Esrarı'yla birlikte polisiye romanlarda kilitli oda cinayeti tarzı başlar, yani, içeri girilmesi veya çıkılması imkânsız olan bir odada cinayet işlenmesinin ve en sonunda dedektif veya zeki bir amatör tarafından katilin yakalanmasının hikâyesi. Ayrıca mesleği gereği bazı suçluların idamını izleyip bunları çalıştığı gazetede yayınlamak zorunda bırakılmış, bu idamları izlemek onu etkilemiştir.Romanlarında da bu etkinin yazıya geçirilmiş hali görülebilir.

<span class="mw-page-title-main">Agatha Christie</span> İngiliz polisiye ve dedektif yazarı (1890–1976)

Tam adı Agatha Mary Clarissa Miller Christie Mallowan olan Agatha Christie, İngiliz yazar, polisiye edebiyatın en önemli isimlerinden biri ve dedektif Hercule Poirot karakterinin yaratıcısıdır. Mary Westmacott takma adıyla aşk romanları da yazmıştır. Ancak asıl ününü, yazdığı 80 dedektif romanına ve West End tiyatrolarında sahnelenen oyunlarına borçludur.

<span class="mw-page-title-main">Dedektif</span>

Dedektif veya Hafiye, suçları soruşturmak ve suçluları yakalamakla görevli polislere denir. Bazı ülkelerde devlet görevlisi olmayan özel dedektifler de vardır. Öykülerde ve romanlardaki dedektifler genellikle bu türden özel görevlilerdir.

<span class="mw-page-title-main">Sherlock Holmes</span> İngiliz kurgusal dedektif roman kahramanı

Sherlock Holmes, Sir Arthur Conan Doyle tarafından oluşturulan Britanyalı hayalî danışman dedektif kahraman, polisiye edebiyatının önemli ilk kişiliklerinden biridir. Gazetelerde basılmış ve polisiyenin halk arasında yaygınlaşmasına yardımcı olmuştur. Kitaplar Yardımcısı Dr. Watson'ın ağzından Anlatılmıştır.

Kod Adı, başrollerini Gerçek Sağlar, Özgür Özberk, Korel Cezayirli, Nuri Gökaşan, Deniz Baytaş, Tomris Çetinel, Levent İnanır, Serap Sağlar, Kemal Başar, Ayşen Gürler, İlhan Kantarci, Selçuk Sazak, Onur Saylak, Lale Başar, Mehmet Ege, Mithat Erdemli, Tayfun Erarslan, Aslı Nihan Elmas, Servet Pandur ve Oktay Dal'ın paylaştığı; yapımcılığını eski Kültür Bakanı Fikri Sağlar'ın yönetmenliğini ise Çağatay Tosun ve Tevfik Şenol'un üstlendiği, 2006 yılında Kanal D'de yayımlanan polisiye ve suç türündeki Türk televizyon dizisidir.

<span class="mw-page-title-main">Minette Walters</span> İngiliz yazar

Minette Walters, İngiliz yazar.

Mike Hammer, Amerikalı yazar Frank Morrison Spillane’in yazdığı "Mike Hammer" serisinin Kemal Tahir tarafından çevrilen tercümeleridir.

<span class="mw-page-title-main">Çizgi romanın altın çağı</span>

Çizgi romanın Altın Çağı, Amerikalı çizgi romancılığında çizgi romanın popüler kültürde yaygınlaştığı, pek çok çizgi roman kahramanı ile "süperkahraman"ların ilk örneklerinin yaratıldığı ve 1930'lardan başlayarak 1950'lerin ortasında sona eren dönemi kapsamaktadır.

<i>Vahşi Hakikat</i> (film)

Vahşi Hakikat 1968 ABD yapımı bir polisiye filmdir. Özgün adı The Detective olan film Kasım 1971'de Türkiye'de de gösterime girmiştir.

Manzum hikâye, Nazım şeklinde yazılan hikâyelere denir. Manzum hikâyelerin öykülerden tek farkı şiir biçiminde yazılmış olmalarıdır. Bu tür hikâyelerde didaktik şiir özelliği görülür. Hikâyede bulunan bütün özellikler manzum hikâyede de bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Saga</span> düz yazı türü

Saga, Orta Çağ'da Viking, Cermen ve İzlanda edebiyatında düz yazı anlatım türlerinden biridir. Geniş olarak ele alındığında "saga" terimi, her türlü düzyazı öykü veya tarihî anlatıyı kapsar. Daha dar anlamda ise yazarın, geçmişte yaşanan olayları, hayâl gücüyle yeniden kurguladığı ve okuyucularına estetik bir şekilde aktardığı tarihsel öykülerdir.

<i>New York Esrarı</i>

New York Esrarı 1948 ABD yapımı kara filmdir. Özgün adı The Naked City dir. 1970'li yıllarda TRT televizyonunda özgün adının tam çevirisiyle, yani Çıplak Şehir adı ile gösterilmişti.

Kentsel romanlar, bir kentte geçen bir konunun anlatıldığı bir roman türüdür. Genelde kentlerin "karanlık" yönlerine odaklanır. Şiddet, küfür ve cinsellik genelde bu tür romanlarda yer alır. Bu açıdan kentsel romanlar distopyaya benzetilebilir.

<i>The Notting Hill Mystery</i>

The Notting Hill Mystery (1862–63), "Charles Felix" takma adını kullanan bir yazar tarafından yazılmış İngilizce dedektiflik romanı. Romanın ilk baskısının illüstrasyonları George du Maurier tarafından çizilmiştir. Yazarın gerçek kimliği yaşadığı dönemde hiçbir zaman ortaya çıkmamıştır. Ancak birçok eleştirmene göre romanın yazarı, takma isimle birkaç roman yazmış olan avukat Charles Warren Adams'tır (1833-1903). Romanın tekniği ve tarzı o dönem için çığır açıcıdır ve ilk dedektiflik romanı olarak değerlendirilir.

<span class="mw-page-title-main">Profesör Moriarty</span> Sherlock Holmestan kurgusal karakter

Profesör James Moriarty, ilk olarak Arthur Conan Doyle tarafından yazılan ve 1893 yılı sonlarında basılan The Memoirs of Sherlock Holmes seçkisi içinde basılan bir Sherlock Holmes öyküsü olan The Final Problem macerasında ortaya çıkan kurgusal bir karakterdir. Moriarty'nın adı, dördüncü ve son Sherlock Holmes romanı olan The Valley of Fear macerasında da geçmesine rağmen, kendisi gözükmez. Bu iki örneğin dışında beş ayrı macerada Holmes ondan bahseder; The Adventure of the Empty House, The Adventure of the Norwood Builder, The Adventure of the Missing Three-Quarter, The Adventure of the Illustrious Client ve His Last Bow: The War Service of Sherlock Holmes. Moriarty karakteri, yazar Doyle tarafından Sherlock Holmes'ü öldürmek için ortaya çıkartılmıştır. Moriarty'nin adı The Final Problem macerasında verilmezken, adının James olduğu The Adventure of the Empty House macerasında ortaya çıkar.

Kılavuz, Bilge Karasu tarafından yazılan ve 1990 yılında yayımlanan polisiye tekniğine sahip bir postmodern romandır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.