İçeriğe atla

Polikarpe Mdivani

Polikarpe Mdivani
Gürcüce: პოლიკარპე [ბუდუ] მდივანი
Rusça: Поликарп Гургенович [Буду] Мдивани
Gürcistan SSC Halk Komiserleri Konseyi Başkanı
Görev süresi
7 Mart 1922 - 22 Nisan 1922
Yerine geldiğiMakam yeni kuruldu
Yerine gelenSergey Kavtaradze
Kişisel bilgiler
Doğum 01 Ocak 1877(1877-01-01)
Kutaisi Guberniyası, Rus İmparatorluğu
Ölüm 19 Temmuz 1937 (60 yaşında)
Tiflis, Gürcistan SSC, SSCB
Partisi Sovyetler Birliği Komünist Partisi
Evlilik(ler) Meri Mdivani
Çocuk(lar) Arçil Mdivani
Bitirdiği okul Moskova Üniversitesi
Askerî hizmeti
Bağlılığı  Sovyetler Birliği
Branşı Siyasetçi, diplomat
Hizmet yılları 1917-1937
Çatışma/savaşları Rus İç Savaşı

Polikarpe Gurgenoviç "Budu" Mdivani (Gürcüce: პოლიკარპე [ბუდუ] მდივანი; Rusça: Поликарп Гургенович [Буду] Мдивани, Polikarp Gurgenovich [Budu] Mdivani) (1877 - 9-10 Temmuz 1937) 1917 Rus Devrimleri ve İç Savaşa aktif olarak katılan deneyimli bir Gürcü Bolşevik siyasetçi, Sovyet hükûmet yetkilisi ve diplomattır. 1920'lerde, özellikle Kafkasya'nın Sovyetleştirilmesinde önemli bir rol oynadı ancak daha sonra 1922 Gürcistan Olayı sırasında Josef Stalin'in merkezileştirme politikası sırasında Komünist Gürcistan muhalefetine öncülük etti. 1930'larda Troçkist muhalefete desteği gerekçe gösterilerek işkence gördü ve Büyük Temizlik kapsamında idam edildi.

Hayatı

İlk yılları

1877 yılında o dönem Rus İmparatorluğu sınırları içinde yer alan Gürcistan'ın Kutaisi Guberniyası'nda doğdu. Mdivani ailesi Gürcistan'ın soylu ailelerinden biriydi.

1899 yılında Moskova Üniversitesi'nde öğrenimine başladıysa da, öğrenci hareketlerine katıldı ve öğrenimini tamamlayamadı.

Devrim ve İç Savaş

Halen kutlanmakta olan Gürcistan Bağımsızlık Günü kutlamalarının ilk yıldönümünde Polikarp Mdivani, ön sırada soldan 2. sırada. (26 Mayıs 1919)

Mdivani 1903'te Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin Bolşevik hizbine katıldı ve Tiflis, Bakü, Batum ve Kafkasya'nın diğer sanayi merkezlerinde devrimci faaliyetlerde bulundu. Kendisi gibi Gürcü olan Josef Stalin'in yakın bir çalışma arkadaşı oldu. Bölgedeki lider Bolşeviklerden biri haline geldi.

1917 Rus Devrimi'ni takiben Rus İç Savaşı sırasında Bolşevik Partisi Merkez Komitesinin Kafkas Bürosu'nda çalıştı ve 11. Ordu Devrimci Askeri Konseyi'nde üye olarak görev yaptığı Kafkas Cephesi'ne atandı. 1920'de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin işgali sırasında görev yaptı.

Yine 1920 yılının sonunda, TBMM Hükûmeti ve Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti arasındaki barış antlaşmasına aracılık etmek amacıyla özel bir elçi olarak Türkiye'ye gönderildi. 15 Aralık 1920 tarihinde Sovyet Ankara elçisi olarak atanan Mdivani, benzer görevle TBMM Hükûmeti adına Moskova'ya gitmekte olan Ali Fuat (Cebesoy) ile Kars'ta buluşur ve her iki taraf da resmen görevine başlamadan bir görüşme yaparlar. Mdivani 19 Şubat 1921 tarihinde Ankara'ya gelir ve 5 Mart günü güven mektubunu Mustafa Kemal'e vererek görevine resmen başlar. Ancak bu görevi uzun süre yürütemez, sağlığının bozulduğu gerekçe gösterilerek görevini bırakmak durumunda kalır. 2 Haziran tarihinde Trabzon üzerinden ülkeden ayrılır.[1]

Mdivani, döner dönmez Stalin ve Grigol Orconikidze ile birlikte, Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgal etmesinin planlamasında önemli rol oynadı ve yerel Menşevik egemen hükûmetini Bolşevik rejim lehine devirdi. Ancak, Gürcistan SSC'nin kurulması sırasındaki uygulama ve baskıları gördükten sonra Mdivani, yeni cumhuriyetin Moskova'dan özerkliğinin, hattâ egemenliğinin önde gelen savunucularından biri olarak ileri çıktı. Transkafkasya'daki eski bölgelerinden bazılarını Gürcistan'dan koparılmasına neden olan toprak düzenlemelerini karşı protesto etti. Ülkede çok popüler olmayan Bolşevik hükûmetinin iktidarda kalmasını sağlamak için siyasi muhalefete karşı daha fazla hoşgörüyü savundu.

Gürcistan Olayı

Rus İç Savaşı'nın ardından 1922 yılında Gürcistan topraklarında sosyalizmin gerektirdiği sosyal ve siyasi değişikliklerin nasıl gerçekleştirileceğine dair Bolşevik lider kadro arasında çıkan siyasi anlaşmazlık ve bunu izleyen olaylar, Gürcistan Olayı olarak anılır.

Gürcü topraklarının Kızıl Ordu tarafından zorla Sovyet yönetimine dahil edilmesinden sonra yerel Gürcü liderler Filip Maharadze ve Polikarp Mdivani ile onların merkezi yöneticileri olan Josef Stalin ve Grigol Orconikidze arasında fikir ayrılıkları yaşandı. Maharadze ve Mdivani, Moskova'dan özerk olmak isterken, merkezi yönetim Gürcü, Azeri ve Ermeni topraklarının bir araya olacağı Transkafkasya SFSC'ni kurmak istiyorlardı. Ölmek üzere olan Bolşeviklerin asıl lideri Vladimir Lenin’in konuya dahil olmasıyla konu daha karmaşık hale gelmiştir. Sonunda Stalin-Orconikidze hattı partide kabul görse de Lenin ile Stalin’in arası açılmış ve bu durum Lenin'in Vasiyeti ile son yazılarına yansımıştır.[2]

Gözden düşmesi ve sonrası

Sonunda 25 Ocak 1923 tarihli Politbüro kararı gereğince ise Mdivani tasfiye edilir. Stalin'in genel sekreterlikten alınması söz konusuyken, Lenin'in 9 Mart 1923 tarihinde felç geçirmesinden ve bilincini kaybetmesinden sonra, politik güç daha da Stalin'in elinde toplamıştır.

Stalin artan gücünü Mdivani ve diğer muhalifleri diplomatik görevlere kaydırmak için kullandı. Mdivani, 1924 yılında Fransa'ya Sovyet ticaret temsilcisi olarak atandı. 1928'de ise Stalin'in Sol Muhalefet mensuplarına indirdiği darbe ile Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nden çıkarıldı. Üç yıl sonra yeniden devlet görevine yaparak, Yüksek Sovnarkhoz başkanı, Hafif Sanayi Halk Komiseri ve 1931-1936 yılları arasında Gürcistan Halk Komiserleri Konseyi Başkan Vekili gibi çeşitli devlet görevlerinde bulundu.

Stalin'in Transkafkasya girişimini eleştiren ve Sovyet lideri hakkındaki alaycı yorumlarıyla ünlüdür. Modern tarihçi Ami Knight'a göre Mdivani, Gürcistan işçilerinin Lavrenti Beriya'yı Stalin'in annesi Ekaterina Geladze'nin Tiflis'teki evinin çevresinde silahsız bir bekçi olarak bulundurmalarını ve böylece başka bir Stalin'in doğmasına engel olmayı nasıl istediğini anlatmaktan hoşlanıyordu.[3]

Büyük Temizlik

Mdivani, diğer Gürcü komünistlerle birlikte 1936-1938 yıllarındaki Büyük Temizlik dönemine kadar varlığını sürdürse de, bu dönemde birçokları gibi o da tasfiye edilmiştir. Mayıs 1937'de Mdivani, Lavrenti Beriya tarafından onu öldürmek ve Sovyet hükümetini çökertmek amacıyla "Casusluk, Sabotaj ve Terörizm için Troçkist Merkezi" kurmakla suçlandı. Temmuz ayında tutuklandı ve NKVD troykası tarafından yargılandı. Tiflis'teki Metekhi cezaevindeki sorgulamalar sırasında Mdivani itiraf etmeyi defalarca reddetti. Kendini yalnızca geçmişte Stalin'e yardım ettiği için suçladı.

Davası 9 Temmuz günü tek celsede görülmüştü.[4] Sovyet gazetesi Zaria Vostoka 11 Temmuz 1937 tarihinde "Halkın Düşmanlarına Ölüm" başlıklı haberinde, Gürcistan Yargıtay Mahkemesi'nin Mdivani, Okudzhava ve birkaç meslektaşını vatana ihanet ve diğer karşı devrimci suçlardan dolayı Ceza Kanununun 58. Maddesine göre suçlu bulunduğunu ilan etti.[3]

19 Temmuz günü Mdivani Tiflis'te idam edildi. Biri ünlü tenis oyuncusu Arçil Mdivani (1911-1937) olmak üzere oğulları, kızı Meri ve eşi de vurularak öldürüldü. Meri, sorgulanmak üzere götürüldüğünde, yeni doğan oğlu David Kobakhidze'yi komşuna bıraktı. İdam edilmeden önce oğlunu görmesine izin verilmedi, ona yalnızca bir mektup yazma hakkı tanındı.

Kaynakça

  1. ^ Benhür, Çağatay (2008). "1920'li Yıllarda Türk-Sovyet İlişkileri: Kronolojik Bir Çalışma". Türkiyat Araştırmaları Dergisi. Konya: Selçuk Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Tarih Bölümü. ss. 284-285. 6 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ Smith, Jeremy (Mayıs 1998). The Georgian Affair of 1922. Policy Failure, Personality Clash or Power Struggle? (İngilizce). 50. Europe-Asia Studies. ss. 519-544. 
  3. ^ a b Ami W. Knight (1993). Beria: Stalin's First Lieutenant (İngilizce). Princeton, New Jersey: Princeton Üniversitesi Yayınları. s. 79. ISBN 0-691-01093-5. 4 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "В. З. Роговин. Партия расстрелянных (Üçüncü operasyona hazırlık)" (Rusça). 6 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2017. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Josef Stalin</span> Sovyetler Birliği lideri (1924–1953)

Josef Stalin, Gürcü asıllı Sovyet devlet adamı ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri (1922-1953). Sovyetler Birliği'ni 1924'ten ölümüne kadar diktatörlük rejimi ile yönetti. Stalin; Sovyetler Birliği'ni endüstriyel ve askerî bir süper güce dönüştürdü, fakat bunu gerçekleştirirken totaliter politikalar uyguladı ve milyonlarca Sovyet vatandaşı diktatörlüğü sırasında hayatını kaybetti. Stalin döneminde; 3 ila 20 milyon arasında insan çalışma kampları, zorunlu kolektivizasyon, kıtlık ve yargısız infazlardan dolayı ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti , kısaca Gürcistan SSC olarak da bilinir, eski Sovyetler Birliği cumhuriyetlerinden biriydi. 25 Şubat 1921'de, Kızıl Ordu'nun Demokratik Gürcistan Cumhuriyeti'ni işgal etmesinin ardından Gürcistan SSC adıyla kuruldu. 12 Mart 1922'den 5 Ekim 1936 tarihine kadar, Ermenistan SSC ile Azerbaycan SSC ile birlikte Transkafkasya Federal Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin bir parçası olarak kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti</span> 1918 - 1921 yılları arası var olmuş ülke

Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, Gürcistan'ın 1918-1921 arasında bağımsız olduğu dönemdeki adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Transkafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Transkafkasya SFSC, 1922 ile 1936 yılları arasında Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin birleşmesiyle oluşan Sovyetler Birliği cumhuriyeti. Başkenti günümüzde Gürcistan'ın başkenti olan Tiflis'ti.

<span class="mw-page-title-main">Lavrenti Beriya</span>

Lavrenti Beriya, Sovyet politikacı, Sovyet Güvenlik Sekreteri ve Sovyet Gizli Polisi şefi.

<span class="mw-page-title-main">Sergo Orconikidze</span>

Grigol Orconikidze, Sergo Orconikidze olarak da tanınır. Politbüro üyesi. "Koba" lakaplı Stalin'in yakın dostu. Orconikidze, Stalin ve Mikoyan ile birlikte yarı şaka maksatlı "Kafkasya hizbi" olarak anılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali</span>

Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali, Rus–Gürcü Savaşı ya da Sovyet Rusya'nın Gürcistan'ı işgali olarak da bilinir, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Kızıl Ordu'nun Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin Menşevik hükûmetinin yerine Bolşevik rejimini kurmak amacıyla giriştiği askerî işgaldir. İşgal, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin varlığının sona ermesi ve Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Aleksey Rıkov</span>

Aleksey İvanoviç Rıkov, Ekim Devrimi'nin ardından 1930'lu yıllara kadar önemli politik görevlerde bulunan Bolşevik devrimcidir. 1920'lerin sonunda Josef Stalin'e muhalefet eden önde gelen isimlerden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Mihail Kalinin</span> Bolşevik devrimci

Mihail İvanoviç Kalinin, 1919-1946 yılları arasında Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanı olmuş Bolşevik devrimci. 1926 yılından itibaren Sovyetler Birliği Komünist Partisi (SBKP) Politbüro üyesi olmuştur. SBKP Genel Sekreteri Josef Stalin’in yakın çalışma arkadaşı ve "Eski Bolşevik"tir.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Olayı</span>

Gürcistan Olayı, Rus İmparatorluğu'nda gerçekleşen Ekim Devrimi ve Rus İç Savaşı'nın ardından 1922 yılında Gürcistan topraklarında sosyalizmin gerektirdiği sosyal ve siyasi değişikliklerin nasıl gerçekleştirileceğine dair Bolşevik önder kadro arasında çıkan siyasi anlaşmazlık ve bunu izleyen olayları kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Komünist Partisi (Sovyetler Birliği)</span>

Gürcistan Komünist Partisi Gürcistan'da 1920 ile 1990 yılları arasında faaliyet gösteren siyasi partidir.

<span class="mw-page-title-main">Tüm Birlik Komünist Partisi (Bolşevik) 16. Kongresi</span>

Tüm Birlik Komünist Partisi (Bolşevik) 16. Kongresi 26 Haziran ile 13 Temmuz 1930 tarihleri arasında Moskova'da toplanmıştır. 1268 oy hakkı olan Parti delegesi; 891 gözlemci statüsünde delege katılmıştır. 16. Merkez Komite de bu kongrede seçilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Rusya Komünist Partisi (Bolşevik) 12. Kongresi</span>

Rusya Komünist Partisi (Bolşevik) 12. Kongresi, Moskova’da 17-25 Nisan 1923 tarihinde yapılmıştır. 12. Merkez Komite de bu kongrede seçilmiştir. 386,000 parti üyesini temsilen oy kullanma hakkı bulunan 408 asıl delege ve danışma oylaması hakkıyla 417 delege katıldı.

<span class="mw-page-title-main">Şalva Eliava</span>

Şalva Zuraboviç Eliava Megrel kökenli Gürcü Eski Bolşevik, Orta Asya ve Kafkasya'nın Sovyetleştirilmesinde önemli katkılarda bulunmuş Sovyet devlet adamı. Josef Stalin’in 1936-1938 yılları arasındaki Büyük Temizlik operasyonlarının kurbanlarından biri olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Aleksandr Svanidze</span>

Aleksandr Semyonoviç "Alyoşa" Svanidze, Gürcü Eski Bolşevik politikacı ve tarihçi. Josef Stalin'in yakın arkadaşlarından ve Stalin'in ilk eşi Ketevan Svanidze'nin kardeşlerinden biridir. Buna rağmen, Stalin'in 1936-1938 yılları arasındaki Büyük Temizlik operasyonlarının kurbanlarından biri olmuş, 1937 yılında hapse atılmış, 1941 yılında hapisteyken vurularak öldürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">1956 Gürcistan protestoları</span>

1956 Gürcistan protestoları, 1956 Tiflis ayaklanması veya 9 Mart Katliamı, Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde Nikita Kruşçev'in destalinizasyon politikalarına karşı Josef Stalin'i destekleyen Sovyet Gürcülerin düzenlediği protestolar dizisi. Eylemlerin merkezi cumhuriyetin başkenti Tiflis'te idi. Stalin'in ölümünün üçüncü yıldönümünde gerçekleştirilen spontan mitinglerde Kruşçev'in gizli söylevi yoğun şekilde protesto edildi ve hızla kontrol edilemez kitle gösterilerine dönüştü ve ortaya çıkan isyan dalgası kentin yaşamını felç etti. Protestolarda Sovyetler Birliği hükûmetinin değişmesi gerektiği ve Gürcistan'ın Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını ilan etmesi gibi siyasi talepler ortaya çıktı.

<span class="mw-page-title-main">Moskova Antlaşması (1920)</span>

Moskova Antlaşması, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti ile Sovyet Rusya arasında 7 Mayıs 1920'de Moskova'da imzalanan antlaşmadır. Bolşevik Rusya, düşman güçlerin birliklerini Gürcistan topraklarında tutmayacağı sözü karşılığında Gürcistan'ın bağımsızlığını tanımıştır. Bu antlaşma kapsamında Sovyet Rusya, Türkler ile Gürcüler arasında o tarihte tartışmalı olan Batum, Ardahan ve Artvin bölgelerini de Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nın bir parçası kabul etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kamo (Bolşevik devrimci)</span> Gürcü devrimci ve siyasetçi (1882-1922)

Simon Arshaki Ter-Petrosian, daha çok Kamo takma adıyla bilinir, Bolşevik devrimci ve Sovyet lideri Josef Stalin'in ortaokul yıllarında beri arkadaşı olan kişi.

<span class="mw-page-title-main">Nestor Lakoba</span>

Nestor Lakoba Abhaz komünist bir liderdi. Lakoba, Rus Devrimi'nin ardından Abhazya'da Bolşevik iktidarının kurulmasına yardımcı oldu ve 1921'de Kızıl Ordu tarafından fethedildikten sonra Abhazya'nın başkanı olarak görev yaptı. Lakoba iktidardayken Abhazya'ya başlangıçta SSCB içinde Abhazya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti olarak ayrı bir statü verildiğini gördü. Nominal olarak Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin özel bir "birlik cumhuriyeti" statüsüne sahip bir parçası olmasına rağmen, Abhaz SSC, Lakoba'nın Stalin ile yakın ilişkisi sayesinde fiilen ayrı bir cumhuriyetti. Lakoba, Abhazya'nın kolektifleştirilmesinin genişletilmesine başarılı bir şekilde karşı çıktı, ancak karşılığında Lakoba, Abhazya'nın statüsünün Gürcistan SSC içinde özerk bir cumhuriyete indirilmesini kabul etmek zorunda kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Mihail Tshakaya</span> Sovyet politikacısı (1865-1950)

Mihail Grigoryeviç Tshakaya, diğer adıyla Barsov, Gürcü devrimci ve Eski Bolşevik. Barsov, Gürcistan'daki Bolşevik hareketin üst düzey bir lideriydi ve 1880'den beri devrimci politikada aktifti. Sovyetler Birliği'ni oluşturan belgenin beş imzacısından biriydi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.