İçeriğe atla

Podolya (eyalet)

Koordinatlar: 48°41′K 26°35′D / 48.683°K 26.583°D / 48.683; 26.583
Podolya Eyaleti
Osmanlı İmparatorluğu Eyaleti

1672–1699
Podolya Eyaleti harita üzerinde
Podolya Eyaleti harita üzerinde
Podolya Eyaleti, 1683
MerkezKamaniçe
48°41′K 26°35′D / 48.683°K 26.583°D / 48.683; 26.583
Tarih
 - Kamaniçe Kuşatması 1672
 - Karlofça Antlaşması1699
Bugün parçasıUkrayna Ukrayna

Podolya Eyaleti veya Kamaniçe Eyaleti,[1] (Ukraynaca:Подільський еялет, Lehçe:Ejalet podolski) Osmanlı Devleti eyaletidir. 1672 yılında kurulmuş 1699 yılında yıkılmıştır. Eyaletin yüzölçümü 20.000 km2 kadardır.[2]

Tarihçe

17. yüzyılın ortalarında Dinyeper nehrinin sağında kalan Ukrayna topraklarının hükümdarı Petro Doroşenko, Ukrayna'nın tamamına hakim olmak için Osmanlı padişahı IV. Mehmet ile anlaşma yaparak Osmanlı himayesini kabul etmiştir. Lehistan-Litvanya Birliği'nin Petro Doroşenko'ya saldırması üzerinde 1672 yılında Padişah IV. Mehmet sefere çıkmıştır.[3] Sefere çıkan Osmanlı Ordusu 200.000 kadardır. Podolya'nın merkezi olan Kamaniçe'ye gelen Osmanlı Ordusu, 18 Ağustos 1672 tarihinde Kamaniçe Kalesi'ni kuşatmıştır.[4] Kalede Avusturya ve Rus kuvvetleri de vardır. Kırım Hanı ve Kazak Hetmanı da Osmanlı Devleti ordusundadır. 2 hafta süren kuşatmanın ardından 27 Ağustos 1672 tarihinde Kamaniçe teslim olmuştur.[3]

Fransız Doğu bilimci Antoine Galland, Türklerin Kamaniçe Kalesi'ni kısa bir sürede aldıktan sonra buranın Kamaniçe Kalesi olup olmadığı hakkında tereddüte düştüklerini yazmıştır.[5]

Podolya Eyaleti döneminden kalma Kamaniçe'deki bir kilise içindeki minber.

Osmanlı-Lehistan Savaşı'nın ardından 18 Ekim 1672 tarihinde Bucaş Antlaşması imzalanmış Podolya tamamen Osmanlı Devleti'nin olmuştur.[3] Osmanlı Devleti, antlaşma imzalanmadan önce 2 Eylül 1672 tarihinde buraya beylerbeyi olarak Köstendili Koca Halil Paşa'yı atamış ve Podolya Eyaleti'ni kurmuştur.[6] Bölgenin Osmanlı Devleti hakimiyetine girmesiyle birlikte eyalette yaşayan yerli halk memleketlerini terk etmiştir. Eyaletteki kiliseler camiye dönüştürülmüştür. Merkez Kamaniçe'de halk, Yahudilik dahil eyaletteki bütün dinler için bir tapınak kurmuştur. Yine Kamaniçe'den Yeniçeri olmaları için 800 kadar erkek çocuğu alınmıştır. Osmanlı Devleti'nin 5 büyük garnizonundan biri de Kamaniçe'dedir. Ayrıca Podolya Eyaleti'ndeki Kamaniçe Kalesi, stratejik açıdan Ukrayna, Leh ve Rus kuvvetlerinin kilidi durumundadır.[7]

Podolya'yı alma hevesinde olan Lehistan-Litvanya Birliği hükümdarı III. Jan Sobieski, buradaki Türk tehdidine karşı Okopy Świętej Trójcy yakınlarına bir kale inşa ettirmiştir. Lehler, merkez Kamaniçe'yi alabilmek için defalarca saldırı düzenlemişlerdir. 1673 yılında III. Jan Sobieski, Kamaniçe'ye bir saldırı düzenlemiş fakat başarısız olmuştur.

1676-1681 yılları arasasındaki Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Bahçesaray Antlaşması sonucu Podolya verilmemiştir. Salankamen Savaşı'ndan sonra İsakçı Kalesi'ne kadar gelip, Kamaniçe Kalesi'ni kuşatan Lehler, Beylerbeyi Kahraman Bey tarafından yenilgiye uğratılmıştır.[8] Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları sonunda 26 Ocak 1699 tarihinde imzalanan Karlofça Antlaşması'nda, Padişah II. Mustafa gönüllü olarak Podolya'yı Lehistan-Litvanya Birliği'ne vermiştir.[9] Osmanlı Devleti, 5 Eylül 1699-22 Eylül 1699 tarihleri arası eyaleti boşaltmıştır, son Podolya Beylerbeyi Kahraman Bey, 22 Eylül 1699 tarihinde beylerbeylikten inmiştir.[6] 23 Eylül 1699 tarihinde Kahraman Bey ve binlerce Türk, kadın ve çocukları ile burayı terk edip Hotin'e giderken ağlayarak feryat etmişlerdir. Bu sırada Ay'ın tutulması üzüntülerini arttırmıştır.[10] Osmanlı Devleti, Podolya bölgesinde birçok iz bırakmıştır. Bugün bölgede hâlâ Osmanski soyadını taşıyanlar vardır.[11]

Yönetim

İdari bölünüş

1672-? arası eyaletin sancakları
Kamaniçe Sancağı, Bar Sancağı, Yazlofça Sancağı[12]
?-1699 arası eyaletin sancakları
Kamaniçe Sancağı, Mejibuji Sancağı, Bar Sancağı, Yazlofça Sancağı[13]
  • Kamaniçe Sancağı, Podolya Eyaleti'ne bağlı merkez sancak. Sancağa bağlı 8 nahiye vardır. Kamaniçe, Horopotova, İskala (İskele), Kırıvçe, Kıtahorod (Kitahorod, Kitayhorad), İzvança (İzvançe, İjvan, İzvan), Mihaylova, Satanova (Şeytanova).[13] 1681 tarihli Kamaniçe Eyaleti mufassal defterine göre sancak, 3.691 hane, 987 mücerred, 125 Yahudi hane, 197 asker olmak üzere eyaletin % 70'lik nüfusunu barındırmaktaydı.[6]
  • Mejibuji Sancağı, Podolya Eyaleti'ne bağlı sancak. Sancağa bağlı 4 nahiye vardır. Mejibuji (Meziboza), Poloskiruf (Polofkiruf, Poloskiruri), Konstantın (Konstantin), Çornostra (Çornosturuf).[13] Sancak merkezi Mejibuji'nin şimdiki adı Medzhybizh (Mejibij okunur)'dir ve Ukrayna'nın Hmelnitski iline bağlı Letychiv ilçesine bağlı bir kasabadır.
  • Bar Sancağı, Podolya Eyaleti'ne bağlı sancak. Sancağa bağlı 4 nahiye vardır. Bar, Popovçi (Popofçi), Zinkuv, Dırajna (Dıraşna).[13]
  • Yazlofça Sancağı veya Yazloviste Sancağı, Podolya Eyaleti'ne bağlı sancak. Sancağa bağlı 3 nahiye vardır. Yazlofçe (Yazlovişte), Çortkuv, Kaşperofça (Kasperofçe).[13] Sancak merkezi Yazlofça'nın şimdiki adı Yazlovets'tir ve Ukrayna'nın Ternopil iline bağlı Buchach (Bucaş) ilçesine bağlı bir köydür.

Yöneticileri

  • Köstendili Koca Halil Paşa (2 Eylül 1672 - 1675/1676) (1. kez)
  • Arnavut Uzun İbrahim Paşa (1675/1676 - Eylül 1677)
  • Köstendili Koca Halil Paşa (Eylül 1677 - 1680) (2. kez)
  • Defterdar Ahmet Paşa (1680 - 1682)
  • Arnavut Abdürrahman Abdi Paşa (1682 - 4 Ocak 1685)
  • Tokatlı Mahmud Paşa (Aralık 1684)
  • Bıyıklı Silahdar Mustafa Paşa (Şubat/Mart 1685 - 11 Mayıs 1686)
  • Bosnalı Sarı Hüseyin Paşa (25 Mayıs 1686 - 1688)
  • Yeğen Ahmet (1688 - Ocak 1689)
  • Mustafa İbrahim oğlu Kahraman Bey (Ocak 1689 - 22 Eylül 1699)

Kaynakça

Notlar

  1. ^ List of Published Ottoman Tax Registers (Tahrir Defterleri) 6 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce). Ottoman.uconn.edu.
  2. ^ Yılmaz Öztuna "Başlangıcından zamanımıza kadar Büyük Türkiye tarihi" cilt 12, sf. 29, Ötüken Yayınevi (1977).
  3. ^ a b c Prof. Dr. Mehmed Maksudoğlu "Kuruluşunun 700. Yılında Osmanlı Tarihi 1299-1922" sf. 212, Boğaziçi Yayınları (Ağustos 2001).
  4. ^ Mała Encyklopedia Wojskowa, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1967, Wydanie I, Tom 2
  5. ^ Antoine Galland "İstanbul'a ait Günlük Anıları 1672-73" sf. 181, Türk Tarih Kurumu (1987).
  6. ^ a b c Mehmet İnbaşı "Ukrayna'da Osmanlılar Kamaniçe Seferi ve Organizasyonu (1672)", sf. 202, Yeditepe Yayınevi (2004), ISBN 975-6480-10-6.
  7. ^ Defterdar Sarı Mehmet Paşa, "Zübde-i Vekayiat" sf. 28.
  8. ^ Osmanlı Padişahları 2 21 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe). Kenthaber.
  9. ^ Joseph von Hammer "Osmanlı İmparatorluğu Tarihi" 2. cilt sf. 574, İlgi Kültür Sanat Yayınları (Nisan 2007).
  10. ^ Yılmaz Öztuna, a.g.e., cilt 13, sf. 110.
  11. ^ Mehmet İnbaşı, a.g.e., sf. 314.
  12. ^ "Belleten" s. 1013, Türk Tarih Kurumu (2006).
  13. ^ a b c d e Mehmet İnbaşı, a.g.e., s. 201.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Köprülü Fazıl Ahmed Paşa</span> 90. Osmanlı sadrazamı

Köprülü Fazıl Ahmed Paşa veya Köprülüzade Fazıl Ahmed Paşa, Osmanlı Devleti'nde IV. Mehmed döneminde, 30 Ekim 1661 ile 3 Kasım 1676 tarihleri arasında on beş yıl dört gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. Köprülü Mehmed Paşa'nın oğludur. Girit, Uyvar, Podolya, Kamaniçe fatihidir.

<span class="mw-page-title-main">Merzifonlu Kara Mustafa Paşa</span> 91. Osmanlı sadrazamı

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Osmanlı padişahı Avcı Mehmet saltanatı sırasında 3 Kasım 1676 - 15 Aralık 1683 tarihleri arasında yedi yıl bir ay on iki gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır. 1672-1676 Osmanlı-Lehistan Savaşı ve 1676-1681 Osmanlı-Rus Savaşında kazandığı başarılara rağmen, II. Viyana Kuşatması ile özdeşlemiş olan sadrazamdır ve kuşatmanın hüsranla sonuçlanması üzerine idam edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Bucaş Antlaşması</span> Osmanlı için önemli bir antlaşma

Bucaş Antlaşması, 18 Ekim 1672 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ile Lehistan-Litvanya Birliği (Polonya) arasında imzalanmış bir barış antlaşmasıdır. Bu antlaşma Osmanlı Devleti'nin Batı'da toprak kazandığı son antlaşmadır. Ayrıca Osmanlı Devleti, Bucaş Antlaşması ile batıda en geniş sınırlarına ulaşmıştır.

Osmanlı-Lehistan Savaşları, 15. yüzyıl'dan 17. yüzyıl sonlarına kadar Osmanlı Devleti ile Lehistan-Litvanya Birliği arasında geçen savaşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Podolya</span>

Podolya, Ukrayna'nın güneybatı ve orta batısını kapsayan tarihi bir bölgedir. 17. yüzyılda Osmanlı-Lehistan Savaşlarının yoğun olduğu bir bölgedir. Osmanlı Devleti egemenliğinde, bölgede Podolya Eyaleti kurulmuştur. Rus İmparatorluğu egemenliğinde, bölgede Podolya Guberniyası kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">1676-1681 Osmanlı-Rus Savaşı</span> Osmanlı İmparatorluğu ile Rus Çarlığı arasında 1676-1681 yılları arasında yapılmış savaş

1676-1681 Osmanlı-Rus Savaşı veya Moskof Seferi, Osmanlı İmparatorluğu ile Rus Çarlığı arasında yapılan ilk büyük savaştır. Bu savaş sırasında Merzifonlu Kara Mustafa Paşa sadrazam olmuştur. 5 yıllık savaş sonucunda henüz güçlenemeyen Rus Çarlığı yenilgi aldı ve 31 Ocak 1681 tarihinde Bahçesaray Anlaşması ile günümüzde Çigirin olarak adlandırılan yerde bulunan Çehrin Kalesi'ni ve Ukrayna'nın geri kalan kısmını Osmanlılara bıraktı.

<span class="mw-page-title-main">III. Jan Sobieski</span> Lehistan imparatoru

III. Jan Sobieski, Lehistan'ın seçimle tahta çıkan ve 1674 - 1696 yılları arasında hüküm süren devlet adamı. Osmanlı Devleti'yle yaptığı savaşlar sonucu Lehistan-Litvanya Birliği'ni kısa bir süre için yeniden canlandırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı-Kutsal İttifak savaşları</span> Osmanlı İmparatorluğu ile Kutsal İttifak (Habsburg İmparatorluğu, Polonya-Litvanya, Venedik, Rusya) arasında yapılan ve ittifakın zaferiyle sona eren bir dizi savaş (1683-1699)

Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları (1683-1699), Osmanlıların II. Viyana Kuşatması'nda başarısızlığa uğramasından cesaret alan bir grup Avrupa ülkesinin Kutsal İttifak adı altında birleşip Osmanlılara karşı giriştikleri ve bu ülkelerin Macaristan, Ukrayna ve Dalmaçya'da hâkimiyet kurup Balkanlar'daki Osmanlı hâkimiyetine büyük darbe vurmaları ile sonuçlanmış bir savaşlar dizisidir. Osmanlı tarihinde Felaket Seneleri veya Küçük Kıyamet olarak da geçer. Avrupa tarihinde ise genelde Büyük Türk Savaşı olarak bahsedilir.

<span class="mw-page-title-main">Kamyanets-Podilski</span>

Kamyanets-Podilski ya da Kamaniçe, bugün Ukrayna sınırları içinde kalan şehirdir. Osmanlı tarihinde Kamaniçe adıyla Osmanlı Devleti'nin Podolya Eyaletinin de idarî merkezi olmuştu.

<span class="mw-page-title-main">1672-1676 Osmanlı-Lehistan Savaşı</span> Osmanlı İmparatorluğu ile Lehistan-Litvanya Birliği arasında 1672-1676 yılları arasında yapılmış savaş

1672-1676 Osmanlı-Lehistan Savaşı, 17. yüzyıldaki Osmanlı-Lehistan savaşlarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu duraklama dönemi</span>

Duraklama dönemi, Sokollu Mehmed Paşa'nın ölümüyle başlayıp, ilk kez büyük çapta toprak kaybı yaşanılan Karlofça Antlaşması'na kadar olan dönemi kapsamaktadır. Osmanlı Devleti bu dönemde Ferhat Paşa Antlaşması ile doğudaki en geniş sınırlarına, Bucaş Antlaşması ile de batıdaki en geniş sınırlarına ulaşmıştır. Yaklaşık 120 yıl süren bu dönemde 12 padişah ile 61 sadrazam görev yapmıştır. Bu dönemde deneyimsiz kişilerin tahta geçmesi ile merkezi yönetimin bozulması sonucu, devlet yönetiminde otoritenin sarsılması, halkın devlete olan güveninin azalmasına ve iç isyanların çıkmasına neden olmuştur. Coğrafi keşiflerle ticaret yollarının önem kaybetmesi, sık padişah değişmeleriyle çok verilen cülus bahşişi ve yeniçerilerin artmasıyla verilen ulufe miktarının da artması Osmanlı ekonomisini yıpratmıştır. Bu dönemde benimsenen beşik ulemalığı sistemi de Osmanlı eğitiminin bozulmasına yol açmıştır. Osmanlı duraklama dönemi XVII yüzyılı kapsamaktadır. Osmanlı İmparatorluğu'nun bu döneminde saltanat hukukunda düzenlemeler yapılmış, ekber ve erşed sistemine geçilmiştir. Ekber ve erşed sisteminde hanedan ailesinin en yaşlı üyesinin padişahlık makamında bulunması söz konusu olmuştur.

İzvança Antlaşması, 1672-1676 Osmanlı-Lehistan Savaşı'nı sonlandıran barış antlaşması. 27 Ekim 1676'da bugün Ukrayna'da yer alan Zurawno kentinde imzalandığı için Zurawno Antlaşması olarak da bilinir. Türkçe adını ise Zorawno kentine Türklerin verdiği İzvança adından alır.

<span class="mw-page-title-main">Kamaniçe Kalesi</span>

Kamaniçe Kalesi, şu anda Ukrayna'nın Kamyanets-Podilski kentinde bulunan tarihi bir Polonya kalesidir. 1672-1699 yılları arasında 27 yıl boyunca Osmanlıların eline kalmış, Osmanlı Devleti'nin Kamaniçe Eyaleti'nin eyalet merkezi olarak işlev yapmıştır.

İzvança Muharebesi veya Ukraynaca adıyla Juravno Muharebesi; 1672-1676 Osmanlı-Lehistan Savaşı sırasında, 25 Eylül-14 Eylül 1676 tarihleri arasında, Lehistan Kralı III. Jan Sobieski yönetimindeki birlikler ile Lehistan Serdarı Şeytan İbrahim Paşa komutasındaki yüz bin kişilik Osmanlı ordusu arasında, Polonya'nın Lviv Oblastı'ndaki Juravno kasabasında gerçekleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kamaniçe Kuşatması (1672)</span>

Kamaniçe Kuşatması, 1672-1676 Osmanlı-Lehistan Savaşı'nda bir evre. IV. Mehmed komutasındaki Türk ordusu Ukrayna'nın kilidi konumundaki Kamaniçe Kalesi'ni 9 günlük kuşatmadan sonra fethetti.

<span class="mw-page-title-main">Ladjin Muharebesi</span>

Ladjin Muharebesi, 1672-1676 Osmanlı-Lehistan Savaşı'nda evre.

<span class="mw-page-title-main">Estergon Kuşatması (1543)</span>

Estergon Kuşatması, Avusturya Arşidüklüğü'nün elindeki Estergon'un Osmanlı İmparatorluğu tarafından, 25 Temmuz ile 8 Ağustos 1543 tarihleri arasında kuşatılması. Yaklaşık iki hafta süren kuşatma sonrasında şehir Osmanlı egemenliğine girdi.

Kamaniçe Kuşatması, 1683-1699 Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşı çerçevesindeki 1683-1699 Osmanlı-Lehistan Savaşı'nda evre, sözkonusu savaş boyunca Lehistan ordusunun Kamaniçe Kalesi'ni muhtelif kuşatmalarının ilki.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı döneminde Ukrayna</span>

Osmanlı Ukraynası, Han Ukraynası, Hanşçina Ukrayna'nın sağ yakası için kullanılan ve Türkçe adı Yedisan olarak da bilinen tarihi bir terimdir. Khanska Ukraina teriminin kayıtlara geçen ilk kullanımı, Rus gizli ajanı Lupul'un Rusya İmparatoriçesi Anna'yı Osmanlı Ukrayna'sına saldırmaya teşvik ettiği 1737 yılına kadar uzanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">1683-1699 Osmanlı-Lehistan Savaşı</span>

Osmanlı-Lehistan Savaşı (1683-1699), Osmanlı İmparatorluğu ile Lehistan Krallığı arasında 1683 yılından 1699 yılına kadar süren askerî mücadele, Osmanlı-Kutsal İttifak savaşlarının bir cephesi.