İçeriğe atla

Poğaça

Poğaça
Lor peyniri ve dere otu ile doldurulmuş poğaça
Ülke(ler)Türkiye
Türüçörek
Ana malzemelerBeyaz un veya tam buğday unu, genellikle maya, yumurta, tereyağı
ÇeşitleriBeyaz peynirli iç harcı, sucuk, pastırma, kıyma, patates, zeytin
Kalori45 gr'da 196 kcal [1]
poğaça
Anne poğaçası
Macar peynirli poğaça

Poğaça, bir çörek türüdür. Balkan, Levant ve Macaristan mutfaklarında bulunur, mayalı veya mayasız yapılabilir. Genellikle buğday unundan yapılır, ancak arpa ve bazen çavdar eklenebilir. Poğaçanın içi haşlanmış patates, pişmiş kıyma, zeytin veya peynirle doldurulabilir. Poğaça hamurunda susam, siyah çörek otu veya kurutulmuş dereotu gibi tahıllar ve otlar bulunabilir veya üstüne serpilebilir.

Etimoloji

İtalyancada "külde pişmiş küçük hamur işi" anlamına gelen focaccia kelimesinden Türkçeye geçmiştir.[2]

Macaristan'dan pogácsa. Tipik çeşitleri patates, peynir veya çıtır çıtır (ing:cracklings) ile hazırlanır.

Kelimenin kökeni, temelde Latince Latince: panis focacius, yani ocakta veya şöminede (Latince: focus) pişirilen ekmek (Latince: panis) kelimesinden, Bizans Yunancası πογάτσα (pogátsa) yoluyla, Güney Slav dillerine pogača / погача olarak girmiştir.[]

Bir çeşidi pogačice (küçültme hali) olarak bilinir, Bosna Hersek, Bulgaristan, Hırvatistan, Kosova, Karadağ, Kuzey Makedonya, Sırbistan, Slovenya ve Türkiye'de (burada poğaça denir) yenen bir tür puf böreğidir; karaköy gibi çeşitleri de vardır. Avusturya'da pogatschen ve Slovakya'da pagáče denir.

Diğer dillerde de benzer isimlerle bilinir: pogácsa (Macarca), pogace (Rumence), (Yunanca) μπουγάτσα bughátsa, Bulgarca, Makedonca ve Sırp Kiril Alfabesi: Sırpça: погача, Arapça بغاجة (baghajah).

Slovenya mutfağından belokranjska pogača

Sloven pogačası, yerel olarak "belokranjska pogača", "ocvirkovca", "gerpa", "oprešak" ve "postržjača" gibi çeşitli isimlerle bilinen Beyaz Carniola ve Prlekija'dan gelen bölgesel bir yiyecektir. Doldurulmuş tuzlu hamur işi yerine bu yiyecek genellikle ocvirki ile kaplı geleneksel bir yassı ekmek türüdür.

Tarihçe

İlknur Haydaroğlu'nun 2009 yılında yayınlamış olduğu Osmanlı Saray Mutfağından Notlar kitabında Sultan III. Murat döneminden poğaçanın önemli konuklar için hazırlandığı, sofralarda yer aldığını ve bohça olarak adlandırdığını bildirmektedir. Bunun yanı sıra çeşitli, yörelerde çeşitli şekilde poğaçaların hazırlandığını belirtmiştir.

Hamur işi

Türk çayı ve peynirli poğaça

Farklı yöreler poğaçanın biraz farklı çeşitlerini yapar ve bu nedenle çok çeşitli dokular ve tatlar vardır. Bazıları sadece yaklaşık 22 mm çapında, bazıları da daha büyüktür. Diğerlerinin içinde ufalanan scone benzeri kıvam vardır, diğerleri ise taze bir akşam yemeği ekmeği veya kruvasan gibi daha yumuşaktır.[3]

Hamurun içine birçok farklı malzeme konulabilir, fırına verilmeden önce orta sertlikte taze peynirler, yaşlandırılmış kuru sert peynir (ler), çıtır domuz eti (tepertő), lahana, karabiber, tatlı veya acı kırmızı biber, sarımsak, kırmızı soğan, kimyon tohumu, susam tohumu, ayçiçeği veya haşhaş tohumu poğaçanın üzerine serpilebilir veya her ikisi de yapılabilir:

Domuz etli çıtır pogaça

Macaristan'da kültürel bir spesiyalite ve Hungarikum olarak kabul edilir. Küçük yassı ekmeklerden evrilmiştir. Hamur işi Türklerden alınmış olsa da, domuz kabuklu pogácsa (tepertős pogácsa) gibi birçok çeşidi Macaristan'da doğmuştur ve Orta Çağ'dan beri popüler bir yiyecek olmuştur.[4] Popüler tatlar arasında patates, peynir, domuz pastırması, tejföl, túró, juhtúró, Haşhaş tohumu (mákos pogácsa), kırmızı biber (paprikás pogácsa), kabak çekirdeği, ramson ve lahana bulunur.

Macar Piarist rahibi Kristóf Simai'nin 1795-1799 yılları arasında Selmecbánya'da yazdığı yemek kitabında ballı pogácsa, tereyağlı pogácsa, baharatlı çörekler ve çikolatalı çörekler gibi çok çeşitli pogácsalar yer almaktadır.[5]

Macaristan'da boszorkánypogácsa (cadıların pogácsa'sı) da popülerdir, küçük, tatlı, genellikle yaban mersini veya şeftali reçeli veya vanilya dolgulu bir bisküvidir.

Suriye ve Türk mutfağında poğaça, beyaz peynir veya siyah zeytin, patates, soğan veya kıyma gibi diğer dolgularla doldurulabilir.[6]

Mayasız poğaça, yumuşak poğaça, kuru poğaça gibi çeşitleri bulunmaktadır.

Mücebbene Endülüs mutfağında yapılan bir çeşit poğaçadır.[7]

Türkiye'de Yörelere Göre Çeşitleri

Karaköy poğaçası, İstanbul Karaköy'de yapılan poğaça çeşitidir.[8]

Kültürde

Macaristan'da çoğu pastanede ve metro istasyonunda bulunur. Ayrıca Macar kültürünün önemli bir parçasıdır. Örneğin Hamubasűlt Pogácsa, açık ateşin közlerinde yapılan bir pogácsa, kahramanın çantasında bu tek şeyi taşıyarak bir yolculuğa çıktığı Macar halk masallarında sıklıkla görülür. Aynı zamanda yetişkinliğin sembolüdür çünkü mezunlara hayat yolculuklarına başlamaları için benzer bir çanta (tarisznya) verilir. Bunlar Mezuniyet sırasında verilir (Ballagás, kelime anlamıyla: gezinme) ve bunu bütün gün yanlarında taşırlar.

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Poğaça ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ "Poğaça". 20 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2016. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2012. 
  3. ^ "English Scones Online". 12 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2024.  Çarşamba, 27 Ekim 2021
  4. ^ "Hungarikumok". www.hungarikum.net. 25 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2024. 
  5. ^ "Simai, Kristóf (Márton); früher Sima". dx.doi.org. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2024. 
  6. ^ "Flower Poğaça Rolls". King Arthur Baking. 17 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2024. 
  7. ^ "Ömercan Kaçar | Endülüs yemek kültürü: Tucibî'nin tarifleri". Independent Türkçe. 18 Nisan 2022. 18 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2023. 
  8. ^ Abdülhak Şinasi Hisar'ın eserlerinde geçmiş zaman ve İstanbul. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türk mutfağı</span> Türk gastronomi geleneğine dahil bütün yiyecek ve içecekler

Türk mutfağı, Türkiye'nin ulusal mutfağıdır. Orta Asya, Selçuklu ve Beylikler ile Osmanlı kültürünün mirasçısı olan Cumhuriyet Dönemi Türk Mutfağı hem Balkan ve Orta Doğu mutfaklarını etkilemiş hem de bu mutfaklardan etkilenmiştir. Ayrıca Türk mutfağı yörelere göre de farklılıklar gösterir. Karadeniz mutfağı, Güneydoğu mutfağı, Orta Anadolu mutfağı gibi birçok yöreler kendilerine ait zengin bir yemek haznesine sahiptirler.

<span class="mw-page-title-main">Nokul</span> Türk mutfağından tatlı

Nokul, nukul (نقل) mayalı hamurla yapılan bir çeşit poğaça. Türkiye'de lokum, lokul gibi farklı isimlerle adlandırılan hamur işidir. Rulo şeklinde yapılması en ayırt edici özelliğidir. Haşhaşlı, tahinli fındıklı, sakızlı türleri de mevcuttur. Bayram sofralarının vazgeçilmezlerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Alman mutfağı</span> Alman ulusunun yemek tarzı

Alman mutfağı, Alman ulusunun yemek tarzından ileri gelmektedir. Yüzyıllar boyunca bölgeden bölgeye gerçekleşen sosyal ve politik değişiklikler etkisiyle mutfak gelişimini sürdürmüştür. Almanya'nın güney bölgeleri olan Bavyera ve Svabya, birçok ortak yemek kültürünü paylaşmaktadır. Malzeme ve yemekler eyaletlere göre değişmektedir. Hem ulusal, hem bölgesel nitelikte birçok önemli yöresel yemek bulunmaktadır. İlk zamanlar yöresel haldeki birçok yemek, günümüzde değişiklikler geçirerek ülke çapına yayılmışlardır. Alman mutfağı heterojen toplum yapısı ve karışık kültürü ile çeşitlilik göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çerkes mutfağı</span>

Çerkes mutfağı, Çerkeslere özgü yemek pişirme tarzıdır. Çerkes yemekleri (шхынхэр) daha çok et ve süt ürünleri ağırlıklıdır. Çerkesler ekmeği az kullanırlar. Çerkesleri/Adığeleri tanıtan yemekler şıpsı-p’aste ile şelame-halıjo’dur. Adiğelerin geleneksel yemekleri et, tahıl ve süt yemeklerinden oluşur. Çerkeslerde yemeğe başlamadan, sofra büyüğünün bir konuşma (dua) yapması adettir.

<span class="mw-page-title-main">Irak mutfağı</span> Vikimedya liste maddesi

Irak mutfağı, Irak'ın ulusal mutfağıdır. Arap kültürünün mirasçısı olan Irak mutfağı Orta Doğu mutfaklarından etkilenmiştir. Ayrıca Irak mutfağı yörelere göre de farklılıklar gösterir. Güney Irak mutfağı, Kuzey Irak mutfağı gibi birçok yöreler kendilerine ait zengin bir yemek haznesine sahiptirler. Irak mutfağı ya da Mezopotamya mutfağı uzun bir geçmişe sahiptir yaklaşık 10.000 yıl öncesine dayanmaktadır. Günümüzde, ırak mutfağı İran, Kürt ve Arap mutfaklarından etkilenmiştir. Kürt ve Arap mutfağı oldukça tutulmakta olup Irak'ın her yerinde şavurma lokantalarından ırak otellerinin lüks lokantalarına kadar her yerde bulunabilinmektedir. Hızlı yiyecekler, Arap, Kürt ve Batı mutfakları da oldukça popüler olup geniş miktarda bulunabilmektedir. ırak mutfağı Kürtler ve Araplarla binlerce yıllık etkileşimle günümüze gelmiş gayet zengin ve farklı bir mutfaktır. Mutfağın temel malzemeleri kuzu eti, yöresel baharatlardır, pirinç ve bulgurdur. Bu nedenle ırak mutfağı ağır yemeklerden oluşur. Mutfağın temel bileşenleri Kebaplar, Lahmacunlar, Etli yemekler ve hamurlu tatlılar olup dünyanın her yerinde tanınmakta ve tercih edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Suriye mutfağı</span>

Suriye mutfağı, Suriye'nin ulusal mutfağıdır. Arap ve Kürt kültürünün mirasçısı olan Suriye mutfağı Orta Doğu mutfaklardan etkilenmiştir. Ayrıca Suriye mutfağı yörelere göre de farklılıklar gösterir. Güney Suriye mutfağı, Kuzey Suriye mutfağı gibi birçok yöreler kendilerine ait zengin bir yemek haznesine sahiptirler. Suriye mutfağı ya da Mezopotamya mutfağı uzun bir geçmişe sahiptir yaklaşık 10.000 yıl öncesine dayanmaktadır. Günümüzde, Suriye mutfağı Kürt ve Arap mutfaklarından etkilenmiştir. Kürt ve Arap mutfağı oldukça tutulmakta olup Suriye'nin her yerinde döner lokantalarından Suriye otellerinin lüks lokantalarına kadar her yerde bulunabilinmektedir. Fast Foodlar, Arap, Kürt ve Batı mutfakları da oldukça popüler olup geniş miktarda bulunabilmektedir. Suriye mutfağı Kürtler ve Araplarla binlerce yıllık etkileşimle günümüze gelmiş gayet zengin ve farklı bir mutfaktır. Mutfağın temel malzemeleri kuzu eti, yöresel baharatlardır, pirinç ve bulgurdur. Bu nedenle ırak mutfağı ağır yemeklerden oluşur. Mutfağın temel bileşenleri Kebaplar, lahmacunlar, Etli yemekler ve hamurlu tatlılar olup dünyanın her yerinde tanınmakta ve tercih edilmektedir. Fast food tarzı Batı kültürünün de arttığı bu devirlerde, fast-food'la yarışabilir hızlı hazırlanabilen bir mutfaktır.

<span class="mw-page-title-main">Etli hamur</span>

Etli hamur bir et etrafına sarılmış hamur parçalarından oluşan bir yemek sınıflandırmasıdır. Etli hamur: ekmek, un veya patates bazlı olabilir ve etin yanı sıra balık eti, peynir, sebze, meyve veya şekerle de doldurulabilir. Fırınlama, kaynatma, kızartma veya buğulama gibi çeşitli yöntemler kullanılarak hazırlanabilir ve birçok dünya mutfağında bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tatar mutfağı</span> Tatarlara özgü yemek kültürü

Tatar mutfağı, başta Rusya içindeki Tataristan olmak üzere farklı ülkelerde ve coğrafi bölgelerde yaşamakta olan Tatarların yemek kültürüdür.

<span class="mw-page-title-main">Kosova mutfağı</span>

Kosova mutfağı, Kosova'ya özgü etnik grupların geleneksel yemeklerinden oluşan, Balkan mutfağının bir temsilcisidir. Arnavutluk ile tarihsel ve etnik bağları nedeniyle, Arnavut mutfağından önemli ölçüde etkilenmiş ve diğer Balkan ülkelerinin unsurlarını da benimsemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Lángos</span>

Lángos Macar mutfağından bir tür kızarmış yassı ekmektir. Lángos hamuru un, patates, süt, şeker ve tuz içerir. Gravyer peyniri, emmental peyniri, ekşi krema ve sarımsak ile servis edilir. İsteğe bağlı olarak mantar, lor peyniri, sığır eti, patlıcan, kefir ve lahana gibi malzemeler de eklenebilir. Tatlı lángos hazırlamaK için kızarmış hamurun üzerine glasaj veya reçel sürülür.

Romanya mutfağı, geleneksel olarak en çok Türk mutfağından, daha sonra da Avusturya, Alman, Yunan ve Macar mutfaklarından etkilenmiştir. Köfteler, çorbalar, dolmalar, tatlılar, salatalar dört yüzden yıldan fazla egemenliği altında kaldıkları Osmanlı İmparatorluğu'nun yemeklerine çok benzer. Alkollü içkilerden en çok şarap içilir. Romanya şarabı, dünyada en çok üretilen ilk on arasındadır. Bira da tercih edilen alkollü içkilerdendir.

<span class="mw-page-title-main">Polonya mutfağı</span> Polonya yemekleri ve pişirme gelenekleri

Polonya mutfağı, tarihte hem Avrupa-Asya arasındaki ticaret yollarının kesişim noktasında yer aldığından farklı ve komşu uluslardan gelen tüccarlar hem de Polonya'da yaşayan azınlıklar sayesinde içinde Rus, Alman, Avusturya, İtalyan, Litvanya, Çek, Yahudi, Fransız ve Macar yemek kültürlerinin izlerini taşımaktadır. Karbonhidrat ve protein ağırlıklı Polonya yemeklerinde sebzelerden genellikle tahıllar ile kök sebzeler kullanılsa dahi patates mutfağın baş tacıdır. Etlerden ise ördek, domuz ve balık tercih edilir. Polonya mutfağının en çok bilinen yemekleri; zapienkanka, pierogi, zurek, golabki, bigos, kielbasa, kanapka, uszka, rosol, barszcz, gzik, tatar ve tütsülenmiş ettir. İçecek olarak ise bira, votkalı ev yapımı bir çeşit likör olan nalewka, en ünlü Polonya votkası zubrowka, sütle karıştırarak içilen soplica votkası, bitki çayları ve kahveleri meşhurdur. Polonya'nın tatlılarıysa Macaristan-Avusturya İmparatorluğu'nun hamur işi lezzetlerinden gelmektedir. Yılbaşında tüketilen bir kek olan Mazurek, katmanları meyve veya meyve kabuklarıyla doldurulan Makowiec keki, Polonya'ya özgü bir puding olan Budyn ve donut benzeri bir tatlı olan Paczki örnek verilebilir.

Hırvat mutfağı heterojendir ve bölgelerin mutfağı olarak bilinir, çünkü Hırvatistan'ın her bölgesinin kendine özgü bir mutfak geleneği vardır. Kökleri çok eski zamanlara dayanmaktadır. Gıda maddelerinin seçimi ve pişirme biçimlerindeki farklılıklar en çok anakaradakiler ile kıyı bölgelerindekiler arasında dikkat çekicidir. Anakara mutfağı daha çok, önceki Slav mutfağı ve Macar ve Türk mutfağıyla daha yakın ilişkiler içendedir, yemek pişirmek için domuz yağı, karabiber, kırmızı biber ve sarımsak gibi baharatlar ile karakterize edilir.

<span class="mw-page-title-main">Hazırlanan yemekler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu liste hazırlanan yemekler listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Slovak mutfağı</span>

Slovak mutfağı, Slovakya genelinde bölgeden bölgeye biraz farklılık gösterir. Komşularının geleneksel mutfağından onları da etkiledi.

<span class="mw-page-title-main">Macar mutfağı</span> Macaristanın mutfak gelenekleri

Macar mutfağı, Macaristan ulusunun ve onun birincil etnik grubu olan Macarların mutfağının karakteristik özelliklerini ortaya koyar. Geleneksel Macar yemekleri öncelikle et, mevsim sebzeleri, meyveler, ekmek, süt ürünleri ve peynirlere dayanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ukrayna mutfağı</span>

Ukrayna mutfağı, Ukrayna halkının uzun yıllar biriktirdiği çeşitli yemek pişirme geleneklerinin bir koleksiyonudur. Mutfak, bileşenlerinin geldiği zengin koyu topraktan (chornozem) büyük ölçüde etkilenir ve çoğu zaman birçok bileşeni içerir.

Bayram çöreği, Türk mutfağında yer alan bir çörek türüdür.

Yağlı, bir çeşit çörektir.

<span class="mw-page-title-main">Moldova mutfağı</span>

Moldova mutfağı, Moldova halkının ve onun ayrılıkçı bölgesi Transdinyester yöresindeki yemek kültürüdür. Esas olarak çeşitli etler, patates, lahana ve çeşitli tahıl cinsleri gibi bileşenlerden oluşur. Yerel mutfak Rumen mutfağına çok benzer. Aynı zamanda Osmanlı mutfağından kalan büyük bir etki yanında Yunan, Polonya, Ukrayna ve Rusya dahil olmak üzere bölgedeki diğer mutfaklardan ilham ve unsurlar alır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.