İçeriğe atla

Plesiadapis

Plesiadapis
Yaşadığı dönem aralığı: 58-55 myö
Tanesiyen-Briceriyen 
PreЄ
J
↓
P. cooki fosili
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Sınıf:Mammalia
Takım:Plesiadapiformes
Familya:†Plesiadapidae
Cins:†Plesiadapis
Gervais, 1877
Tip tür
†Plesiadapis tricuspidens
Diğer türler [1][2]
†Plesiadapis walbeckensis (Russell, 1964)
†Plesiadapis remensis (Lemoine, 1887)
†Plesiadapis tricuspidens (Gervais, 1877)
†Plesiadapis russelli (Gingerich, 1976)
†Plesiadapis insignis (Piton, 1940)
†Plesiadapis praecursor (Gingerich, 1975)
†Plesiadapis anceps (Simpson, 1936)
†Plesiadapis rex (Gidley, 1923)
†Plesiadapis gingerichi (Rose, 1981)
†Plesiadapis churchilli (Gingerich, 1975)
†Plesiadapis fodinatus (Jepsen, 1930)
†Plesiadapis dubius (Matthew, 1915)
†Plesiadapis simonsi (Gingerich, 1975)
†Plesiadapis cookei (Jepsen, 1930)
†Plesiadapis ploegi (De Bast, Gagnaison & Smith, 2018)
†Plesiadapis berruensis (Jehle vd., 2018)

Plesiadapis, yaklaşık 58-55 milyon yıl önce[3] Kuzey Amerika ve Avrupa'da yaşamış, bilinen en eski primat benzeri memeli cinslerinden biridir.[1] Plesiadapis, Eosen devrinde yaşamış adapiform primatı Adapis'e atfen "Adapise yakın" anlamına gelir. Bu cinsin tip türü olan Plesiadapis tricuspidens adını üst kesici dişlerinde bulunan üç tüberkülden alır.

Kökeni ve keşfi

Plesiadapis tricuspidens'in yaşam restorasyonu

Plesiadapis, aynı zamanda Fransa'da Plesiadapis tricuspidens türünü keşfeden François Louis Paul Gervaise tarafından 1877 yılında keşfedilmiştir. Tip örneği, Eosen dönemine tarihlenen ve sol çene kemiği bulunmuş MNHN Crl-16'dır.

Bu cins muhtemelen Kuzey Amerika'da ortaya çıktı ve Grönland'dan uzanan kara yoluyla Avrupa'yı kolonileştirdi. Cinsin bolluğu ve hızlı evrimi sayesinde Plesiadapis, Geç Paleosen devrinin kıtasal tortularının oluşumunda ve Atlantik'in her iki tarafındaki faunaların kolerasyonunda önemli bir rol oynadı. Biri neredeyse eksiksiz iki Plesiadapis iskeleti Fransa'nın Menat kentinin göl yataklarında bulundu.[1] Sert kısımlar iyi korunmamış olsa da, bu iskeletler hala karbonlu bir film olarak deri ve saç kalıntılarını gösteriyor ki bu Paleosen memelileri arasında benzersiz bir şey. Kemiklerinin detayları, Plesiadapis'in bir zamanlar en yaygın memeli olduğu Fransa'nın Cernay kentinde bulunan türlerde daha iyi korunmuştur.

Anatomi

Plesiadapis, bilinen iskeletin önemli bir kısmının bulunması nedeniyle en çok bilinen erken primatomorflardan biridir. Bununla birlikte, iskelet çoğunlukla P. gidleyi ve nispeten geç (türetilmiş) P. tricuspidens'ten bilinmektedir. Kısa, sağlam bacakları, uzun, yanal olarak sıkıştırılmış pençeleri ve uzun, gür kuyruğu, onun ağaçta yaşayan bir dört ayaklı memeli olduğunu gösterir. Bulunan kalıntılara göre, vücut kütlesinin yaklaşık 2.1 kilogram olduğu düşünülüyor.[4]

Kafatası

Plesiadapis cookei

Kafatası genel olarak bir lemuru andırır, ancak postorbital çubuklardan yoksundur (göz yuvasının arka kenarını çevreleyen dikey bir çubuk). Beyni, benzer büyüklükteki çağdaş memelilere, yani arktokyonidlere kıyasla muhtemelen nispeten büyüktü. Plesiadapis'in kafatası nispeten geniş ve düzdür, kemirgen benzeri çeneleri ve dişleri olan uzun bir burnu ve azı dişlerinden bir boşlukla ayrılmış uzun, kemiren kesici dişleri vardır. Modern primatların üç boyutlu görmeyi mümkün kılan öne bakan gözbebeklerinden farklı olarak yörüngeleri hala yana doğru yönlendirilmiş durumda idi.[5]

Dişler

Plesiadapis'e ait çene kemiği ve dişler.

Diş formülü genellikle (üst)2.1.3.3 -(alt)1.1.3.3 olarak tasvir edilir ve üst çenenin her iki yarısında iki kesici, bir köpek, üç küçük azı dişi, üç azı dişi bulunurken; alt çenenin her iki yarısında bir kesici diş, bir köpek, üç küçük azı dişi ve bir azı dişi bulunmaktaydı. Kesici dişleri ise oldukça uzundu. Plesiadapis memeli ortak atasından ilk küçük azı dişini kaybetmişti, ancak daha sonraki primatomorflar da ikinci küçük azı dişini kaybedecekti. P. dubius sürekli olarak alt ikinci küçük azılardan yoksundur ve P. rex örneklerinin yaklaşık yarısı da bundan yoksundur. P. gidleyi ve Avrupa Plesiadapisi, alt köpek dişlerinden yoksundur.[5]

Kaynakça

  1. ^ a b c Gingerich, P.D. (1976). "Cranial anatomy and evolution of early Tertiary Plesiadapidae (Mammalia, Primates)". University of Michigan Papers on Paleontology. 15: 1-141. hdl:2027.42/48615. 
  2. ^ Rose, K.D. (1981). "The Clarkforkian Land-Mammal Age and mammalian faunal composition across the Paleocene-Eocene boundary". University of Michigan Papers on Paleontology. 26: 1-197. hdl:2027.42/48626. 
  3. ^ McKenna, M. C; S. K. Bell (1997). Classification of Mammals Above the Species Level. Columbia University Press. ISBN 0-231-11012-X. 
  4. ^ Fleagle, John G. (1988). Primate adaptation & evolution. Internet Archive. San Diego : Academic Press. ISBN 978-0-12-260340-2. 
  5. ^ a b Szalay, Frederick S.; Delson, Eric (1979). Evolutionary history of the primates. Internet Archive. New York : Academic Press. ISBN 978-0-12-680150-7. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Memeliler</span> kara omurgalıları sınıfı

Memeliler, hayvanlar aleminin insanların da dâhil olduğu, dişilerinde bulunan meme bezleri ve hem dişi hem erkek bireylerinde bulunan ter bezleri, kıl, işitmede kullanılan üç orta kulak kemiği ve beyinde yer alan neokorteks bölgesi ile ayrılan bir omurgalı sınıfıdır.

<span class="mw-page-title-main">İnsan iskeleti</span>

İnsan iskeleti, insan vücudunun iç çerçevesidir. Doğumda yaklaşık 270 kemikten oluşur - bazı kemikler birbirine kaynaştıktan sonra bu toplam yetişkinlikte yaklaşık 206 kemiğe düşer. İskeletteki kemik kütlesi 21 yaş civarında maksimum yoğunluğa ulaşır. İnsan iskeleti, eksenel iskelet ve apendiküler iskelet olarak ikiye ayrılabilir. Eksenel iskelet, vertebral kolon, göğüs kafesi, kafatası ve diğer ilişkili kemiklerden oluşur. Eksenel iskelete bağlı olan apendiküler iskelet, omuz kuşağı, pelvik kuşak ve üst ve alt ekstremite kemiklerinden oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Miacidae</span> etçillerin doğrudan atalarını içeren parafiletik grup

Miacidae veya Miacoidea, ilk olarak geç Paleosen'de Çin ve ABD'de ortaya çıkan, Eosen döneminde Avrasya ve Kuzey Amerika'da yayılan bazal carnivoraform memeli grubudur. Etçiller, kuzey yarım kürede, karışık atalardan gelen et yiyiciler olan miacoidlerden evrimleştiler.

<span class="mw-page-title-main">Islak burunlu primatlar</span> primatların alt takımı

Islak burunlu primatlar, Madagaskar'ın makimsileri, Afrika'nın galagoları ve pottoları ile Hindistan ve Güneydoğu Asya'da yaşayan lorislerden oluşan bir primat alt takımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Memelilerin evrimi</span>

Daha fazla bilgi için: Yaşamın evrimsel tarihi

<span class="mw-page-title-main">Köpek dişi</span> Memeli ağız anatomisinde bulunan uzun sivri diş

Köpek dişi, memeli oral anatomisinde incelenen uzun ve sivri diş. Fakat daha düz bir şekilde ortaya çıkabilirler. Bunun sonucu öndeki kesici dişlere benzerler. Öncelikli olarak sert yiyeceği parçalamakla görevlidirler. İkincil kullanımları ise saldırıya yöneliktir. Çoğunlukla bütün memelilerde en büyük dişlerdir. Çoğu memelide ikisi alt çenede ve ikisi üst çenede olmak üzere dört adet köpek dişi bulunur. Aynı çenede bulunan köpek dişlerini birbirinden, kesici dişler ayırır. Örneklerini köpeklerde ve insanlarda görebiliyoruz.

<span class="mw-page-title-main">Terapsit</span> yaşayan tek sinapsidler olan memelileri ve soyu tükenmiş akrabalarını içeren sinapsid kladı

Terapsitler (Therapsida), memelileri ve soyu tükenmiş akrabalarını içeren, gelişmiş bir sinapsit kladıdır. Başka bir deyişle terapsitler, Sinapsida'nın hayatta kalan tek sınıfı olan memelilerin tümünü ve onların soyu tükenmiş akrabalarını içeren sphenacodont grubudur. Ancak bu isim, daha çok memeli olmayan terapsitler için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Deinotheriidae</span>

Deinotheriidae, Tersiyer devrinde önce Afrika'da ortaya çıkmış ve oradan Asya'nın güneyine ve Avrupa'ya yayılmış olan hortumlular (Proboscidea) takımından soyu tükenmiş bir familyadır. Yaşadıkları sürece çok büyük değişikliğe uğramamışlardır ancak cüsseleri giderek büyümüş ve Miyosen'in sonlarına doğru karada yaşayan en büyük hayvanlar olmuşlardır. En ayırt edici özellikleri alt çenelerinde aşağıya doğru kıvrılarak uzayan dişleridir.

<span class="mw-page-title-main">Dentisyon</span>

Dentisyon, dişlerin gelişimi ve ağızdaki konumlanması ile alakalıdır. Daha teknik şekilde ifade edilirse, belirli bir yaşta belirli bir türün dişlerinin karakteristik düzeni, cinsi, sayısıdır. Başka bir deyişle, bir hayvanın dişlerinin sayısı, tipi ve morfo-fizyolojisi konularını ele alır.

<i>Pakicetus</i> bir arkaik balina cinsi

Pakicetus, Erken Eosen'de Pakistan yakınlarında yaşamış, ilkel bir ikiyaşamlı cetacean cinsidir. Yaklaşık olarak kurt büyüklüğünde bir çift toynaklıydı. Muhtemelen suda veya yakınında yaşayan hayvanlarla, balıklarla ve böceklerle besleniyordu. Paleontologların büyük çoğunluğu, onu kara memelileri ile balinalar arasında bir geçiş türünü temsil eden en bazal balina olarak tanımlar.

<i>Arctocyon</i> Paleosende yaşamış ilkel toynaklı cinsi

Arctocyon, Paleosen'de yaşamış ilkel bir toynaklı memeli cinsi. Fosilleri Kuzey Amerika ve Avrupa'da bulundu. Tip türü Arctocyon primaevus'tur.

<i>Kutchicetus</i> tarih öncesi balina cinsi

Kutchicetus, Orta Eosen'de Batı Hindistan'da yaşamış bir arkaik balina cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Adapidae</span>

Adapidae, yaklaşık 55 ila 34 milyon yıl önce yaşamış, soyu tükenmiş bir primat familyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Deniz ineklerinin evrimi</span>

Sirenia, modern "deniz inekleri" ve onların soyu tükenmiş akrabalarından oluşan plasentalı memeliler takımıdır. Onlar var olan tek otçul deniz memelileri ve tamamen suda yaşayan tek otçul memeli grubudur. Deniz ineklerinin 50 milyon yıllık bir fosil kaydına sahip olduğu düşünülüyor. Oligosen ve Miyosen sırasında mütevazı bir çeşitlilik elde ettiler, ancak o zamandan beri iklimsel soğuma, oşinografik değişiklikler ve insan müdahalesinin bir sonucu olarak azaldılar. Gruba dahil yaşayan iki cins ve dört tür mevcuttur: Atlantik kıyıları boyunca Amerika ve Batı Afrika'nın nehirleri ve kıyılarında yaşayan üç denizineği türünü içeren Trichechus ve Hint Okyanusu ile Pasifik okyanusunda bulunan Dugong.

<i>Andrewsarchus</i> tarih öncesi çift toynaklı cinsi

Andrewsarchus, Çin'in İç Moğolistan bölgesinde orta Eosen döneminde yaşamış, soyu tükenmiş bir plasentalı memeli cinsidir. Genellikle sadece bir tür tanınır, A. mongoliensis, 1923'te Amerikan Doğa Tarihi Müzesi Orta Asya'ya yapılan keşifler sırasında keşfedilen büyük boyutlu tek bir kafatasından bilinmektedir. Orijinal tanımından bu yana genellikle bir mezonikid olarak sınıflandırılırdı, ancak en son çalışmalar onu bir çift toynaklı olarak sınıflandırır. Bir çalışma, Andrewsarchus'u özellikle entelodontlar, su aygırları ve deniz memelileri ile yakından ilişkili olan Cetancodontamorpha soyunun bir üyesi olarak sınıflandırır.

<span class="mw-page-title-main">Omomyidae</span> bazal primat familyası

Omomyidae, Eosen döneminde yaklaşık 55 ila 34 milyon yıl önce yaşamış bir erken primat grubudur. Fosil omomyidler Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya'da bulunur ve onu holarktik kıtaları kapsayan bir coğrafi dağılıma sahip iki Eosen primat grubundan biri yapar, diğeri ise adapidlerdir. Omomyidae ve Adapidae'nin ilk temsilcileri, Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya'da Eosen'in başında aniden ortaya çıkar ve bilinen en eski taç primatlarıdır.

Dermotherium, Güneydoğu Asya'dan küçük bir süzülen memeli grubu olan yaşayan kolugolar ile yakından ilişkili bir fosil memeli cinsidir. Cins, iki tür ile tanınır: Alt çenenin tek bir parçasına dayanan Tayland Geç Eosen'den D. major ve alt çenenin üç parçasından ve iki izole üst azı dişinden bilinen Tayland'ın Geç Oligoseni'nden D. chimaera. Ek olarak, Pakistan'ın Erken Oligosen'inden izole edilmiş tek bir üst azı dişi geçici olarak D. chimaera'ya atanmıştır.

<i>Sinoconodon</i> Jura devrinde yaşamış bazal mammaliaform cinsi

Sinoconodon, Geç Triyas ve Erken Jura devri'nde yaşamış bazal mammaliaform cinsi. Crompton ve Sun (1985) tarafından kritik öneme sahip Çin memelisinin tam bir kafatası olarak tanımlandı ve yaklaşık 200 milyon yıl önce Alt Jura Sinemurian Aşamasına tarihlendi. Mammalia'ya atfedilebilecek en bazal canlı olduğunu düşündüren bir dizi özeliğe sahiptir. 1961 yılında gerçek memelilerin dahil olduğu Triconodontidae familyasına atanmıştı, ancak Crompton ve Sun (1985) tarafından tanımlanan Çin örneği ile birlikte memeliler içinde daha bazal bir pozisyonda olması gerektiği kesinleşti.

<span class="mw-page-title-main">Gorgonopsia</span> etçil terapsid kladı

Gorgonopsiyenler (Gorgonopsia), Geç Permiyen'in baskın etçil terapsit grubu. Permiyen'de, kesit olarak oval olan ve tırtıklı bir arka kenar taşıyan büyük ölçüde genişlemiş üst ve alt köpek dişleri tarafından av üzerinde beslenmeye uyum sağlamış, nispeten nadir, küçük etoburlar olarak ortaya çıkarlar. Bununla birlikte, Geç Permiyen'in geri kalanında, gorgonopsiyenler baskın karasal etoburlardı ve aynı zamanda çağdaş Rus yataklarında da bulunurlar. Şimdiye kadar Güney Afrika ve Rusya dışında tamamen bilinmiyorlar ve diğer son Permiyen terapsit gruplarının aksine, tek bir gorgonopsiyenin bile Triyas'ın sonuna kadar hayatta kaldığı bilinmiyor.

<i>Phenacodus</i> tarih öncesi toynaklı cinsi

Phenacodus, yaklaşık 55 milyon yıl önce geç Paleosen'den orta Eosen'e kadar soyu tükenmiş bir memeli cinsidir. Phenacodontidae ailesini ve Perissodactyla takımını simgeleyen toynaklıların en eski ve en ilkellerinden biridir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.