İçeriğe atla

Placodontia

Placodontia
Yaşadığı dönem aralığı: 235-201 myö
Üst triyas-Sinemuriyen 
Placodus, tip cins
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Sınıf:Reptilia
Üst takım:†Sauropterygia
Klad:†Placodontiformes
Takım:†Placodontia
Cope, 1871[1]
Alt gruplar
  • †Pararcus
  • †Cyamodontidae
  • †Henodontidae
  • †Paraplacodontidae
  • †Placochelyidae
  • †Placodontidae

Placodontia ("Tablet dişler"), Triyas döneminde yaşamış, dönemin sonunda soyu tükenmiş bir deniz sürüngenleri takımıdır. Plesiosaurları içeren grup olan Sauropterygia'nın bir parçası oldukları düşünülüyor. Plakodontların uzunluğu genellikle 1 ila 2 m (3 ft 3 inç ila 6 ft 7 inç) arasındaydı ve en büyüklerinden bazıları 3 m (9,8 ft) uzunluğundaydı.

İlk örnek 1830'da keşfedildi. Fosilleri Avrupa, Kuzey Afrika, Orta Doğu ve Çin'de bulunudu.

Paleobiyoloji

Macroplacus raeticus kafatası

Erken ila orta Triyas'ta yaşayan Placodus gibi en eski formlar, yüzeysel olarak günümüz deniz iguanasına benzeyen, ancak daha büyük olan fıçı gövdeli kertenkelelere benziyordu. Alglerle beslenen deniz iguanasının aksine, placodontlar yumuşakçaları yediler ve bu nedenle dişleri düz ve kabukları ezmek için sertti. İlk dönemlerde, boyutları muhtemelen zamanın en büyük deniz yırtıcılarını uzak tutmak için yeterliydi: köpekbalıkları. Bununla birlikte, zaman geçtikçe, ichthyosaurlar ve nothosaurlar gibi diğer etçil sürüngen türleri denizleri kolonileştirmeye başladı ve daha sonra placodontlar beslenirken vücutlarını korumak için sırtlarında kemikli plakalar geliştirdiler. Geç Triyas'a gelindiğinde, bu plakalar o kadar büyümüştü ki, zamanın Henodus ve Placochelys gibi placodontları kemikli plakaları olmayan atalarından çok günümüz deniz kaplumbağalarına benziyordu. Psephoderma gibi diğer placodontlar da plakalar geliştirdiler, ancak deniz kaplumbağalarından çok at nalı yengeçlerinin kabuğuna benzeyen farklı eklemli bir şekildeydi. Placodontlar bu hayvanların hiçbiriyle yakın akraba olmadığı için, tüm bu uyarlamalar yakınsak evrimin mükemmel örnekleri olarak sayılabilir.

Yoğun kemikleri ve ağır zırh kaplamaları nedeniyle, bu yaratıklar okyanusta yüzemeyecek kadar ağır olurdu ve su yüzeyine ulaşmak için çok fazla enerji kullanırlardı. Bu nedenle ve fosillerine eşlik eden tortu türü nedeniyle, derin okyanuslarda değil, sığ sularda yaşadıkları ileri sürülmektedir.

Diyetleri deniz çift kabuklular, brakiyopodlar ve diğer omurgasızlardan oluşuyordu. Deniz yatağında avladıkları yumuşakçaları ve brakiyopodları ezmek için kullandıkları büyük, yassı, genellikle çıkıntılı dişleri ile dikkat çekiyorlardı (başka bir şekilde morslara benziyorlardı). Damak dişleri son derece kalın ve kalın kabuğu ezecek kadar büyük olduğundan bu dayanıklı diyet için uyarlanmıştır.

Bununla birlikte, Henodus, diğer placodontlardan farklı balen benzeri dişler geliştirmiştir; bu, hyoid ve çene kaslarının özelliklerinin yanı sıra, bunun bir filtre besleyici olduğunu düşündürür.[2][3] Atopodentatus ile yakın zamanda yapılan karşılaştırmalar, onun da bir otobur olduğunu ve benzer bir geniş çene şekline sahip olduğunu, ancak alt tabakalardan filtre besleyerek bitki maddesi elde ettiğini gösteriyor.[4] Grubun bir zamanlar batı Tethys ile sınırlı olduğuna inanılıyordu, ancak Çin'den Sinocyamodus xinpuensis'in keşfi bu görüşü bozdu.[5]

Plakodus
Psephoderma
Placochelys

Sınıflandırma

  • Sınıf Reptilia
    • Üst takım Sauropterygia
      • Takım Placodontia
        • Cins Pararcus
        • Üst Familya Placodontoidea
          • Familua Paraplacodontidae
            • Cins Paraplacodus
          • Familya Placodontidae
            • Cins Placodus
        • Üst familya Cyamodontoidea
          • Familya Henodontidae
            • Cins Henodus
            • Cins Parahenodus[6]
          • Familya Cyamodontidae
            • Cins Cyamodus
            • Cins Protenodontosaurus
          • Familya Placochelyidae
            • cins Placochelys
            • Cins Psephoderma

Ek olarak, Palatodonta ve Placodontia'yı içeren bir Placodontiformes kladı oluşturuldu. Palatodonta, Hollanda'nın erken Orta Triyası'ndan, placodontlara çok benzer bir deniz sauropterygianıdır, ama Palatodonta küçük, geniş ve şapkanın sivri dişlere sahiptir.

Helveticosauroidea kladı daha önce tek üye Helveticosaurus ile placodontların bazal bir üst familyası olarak kabul edildi. Bununla birlikte, şimdi Helveticosaurus'un bir placodont olmadığı, muhtemelen Archosauromorpha'nın alışılmadık bir üyesi olduğu düşünülmektedir.

Kaynakça

  1. ^ "Placodontia". mindat.org. 
  2. ^ Rieppel (2002). "Feeding mechanisms in Triassic stem-group sauropterygians: the anatomy of a successful invasion of Mesozoic seas". Zoological Journal of the Linnean Society. 135 (1): 33-63. doi:10.1046/j.1096-3642.2002.00019.x. 
  3. ^ Naish (2004). "Fossils explained 48: Placodonts". Geology Today. 20 (4): 153-158. 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2021. 
  4. ^ Li Chun (2016). "The earliest herbivorous marine reptile and its remarkable jaw apparatus". Science Advances. 2 (5): e1501659. doi:10.1126/sciadv.1501659. PMC 4928886 $2. 
  5. ^ Wang (10 Aralık 2018). "An adult specimen of Sinocyamodus xinpuensis (Sauropterygia: Placodontia) from Guanling, Guizhou, China". Zoological Journal of the Linnean Society. 185 (3): 910-924. doi:10.1093/zoolinnean/zly080. 
  6. ^ De Miguel Chaves (2018). "A new placodont from the Upper Triassic of Spain provides new insights on the acquisition of the specialized skull of Henodontidae". Papers in Palaeontology. 4 (4): 567-576. doi:10.1002/spp2.1218. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Levha tektoniği</span> Litosferin yapısını inceleyen jeoloji dalı

Levha tektoniği } Dünya'nın litosfer'inin yaklaşık 3,4 milyar yıl öncesinden beri yavaş hareket eden birçok büyük tektonik levha içerdiği düşünülen genel kabul görmüş bilimsel bir teoridir.

<span class="mw-page-title-main">Sürüngenler</span> Lepidosaurialar, kaplumbağalar ve arkozorları içeren hayvan sınıfı

Sürüngenler, omurgalıların soğukkanlı, yumurtlayarak çoğalan, büyük bir sınıftır. Basitçe yılanlar, kertenkeleler, kaplumbağalar, timsahlar ve tuataralardan oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Kertenkele</span> parafiletik sürüngen grubu

Kertenkeleler veya kelerler (Lacertilia), çoğu okyanus ada zincirinin yanı sıra Antarktika hariç tüm kıtalarda yaşayan 6.000'den fazla türü olan, yaygın bir pullu sürüngen grubudur. Grup, yılanları ve Amphisbaenia'yı kapsamadığı için parafiletiktir; bazı kelerler, bu iki dışlanan grupla diğer kelerlerden daha yakından ilişkilidir. Kelerlerin boyutları, birkaç santimetre uzunluğundaki bukalemun ve gekolardan 3 metre uzunluğundaki Komodo ejderine kadar değişir.

<span class="mw-page-title-main">Dermochelys coriacea</span>

Deri sırtlı deniz kaplumbağası, 2 metreye ulaşabilen boyu ve 600 kilograma varabilen ağırlığıyla, yaşayan en büyük kaplumbağadır. Tüm tropikal ve tropik altı okyanuslarda bulunan deri sırtlı deniz kaplumbağası(kısa: DSDK), Dermochelys cinsi ve Dermochelyidae familyası içinde varlığını sürdüren tek türdür.

<span class="mw-page-title-main">Triyas</span> 252 ile 201 milyon yıl önce arasını kapsayan, Mezozoyik Zamanın ilk dönemi

Triyas, 251,902 milyon yıl önce (myö) Permiyen Dönemi'nin sonundan 201,4 myö Jura Dönemi'nin başlangıcına kadar 50,5 milyon yılı kapsayan jeolojik bir dönem ve sistemdir. Triyas, Mezozoyik Zaman'ın ilk ve en kısa dönemidir. Dönemin hem başlangıcı hem de sonunda büyük yok oluşlar görülmüştür. Triyas Dönemi, Erken Triyas, Orta Triyas ve Geç Triyas olmak üzere üç devreye ayrılır.

<span class="mw-page-title-main">Kaplumbağa</span>

Kaplumbağalar, Testudines takımını oluşturan çok sert ve kemiksi bir kabuk içinde yaşayan, ağır yürüyüşlü, dört ayaklı sürüngenlerdir. Kaplumbağalara bağa veya tosbağa da denir.

<span class="mw-page-title-main">Permiyen-Triyas yok oluşu</span> kitlesel yok oluş

Permiyen-Triyas yok oluşu (P-Tr), 251,4 milyon yıl önce meydana gelen ve Paleozoyik ile Mezozoyik dönemlerin yanı sıra Permiyen ve Triyas jeolojik dönemleri arasındaki geçişi başlatan bir kitlesel yok oluştur. Bu yok oluş, tüm deniz türlerinin %96'sının ve karadaki omurgalı türlerinin ise %70'inin tükenmesine yol açan, dünyanın en şiddetli yok oluşu olarak bilinir. Bu yok oluş olayı, ayrıca şimdiye kadar böceklerde gözlemlenen tek kitlesel yok oluş olarak da bilinir. Bazı familyaların %57'si yok olurken tüm cinslerin %83'ünün nesli tükenmiştir. Bu yok oluşta biyoçeşitlilik büyük oranda tahrip olduğu için Dünya üzerindeki yaşamın kendini toparlaması diğer soy tükenmesi olaylarından daha uzun sürmüştür. Permiyen-Triyas yok oluşu, "tüm kitlesel yok oluşların anası" olarak tanımlanır.

<span class="mw-page-title-main">Avemetatarsalia</span> arkozor sürüngen kladı

Avemetatarsalia, 1999 yılında Britanyalı paleontolog Michael Benton tarafından, timsahlardan çok kuşlara daha yakın olan tüm taç grubu arkozorlar için oluşturulmuş bir kladdır. Ayrıca Panaves terimi de timsahlardan çok kuşlarla daha yakın akraba olan tüm yaşayan veya soyu tükenmiş hayvanlar için kullanılır. Hemen hemen tüm avemetatarsaliyenler, benzer bir ayrıma sahip Ornithodira alt grubunun üyeleridir. Ornithodira, dinozorların ve teruzorların son ortak atası ve onun soyundan gelenler olarak tanımlanır.

<span class="mw-page-title-main">Romeriida</span>

Romeriida, günümüzdeki temsilcileri kuşlar ve timsahlar olan diapsida kladını, Paleothyris cinsini ve Protorothyridae familyasındaki bazı türleri içeren bir sürüngen kladıdır. Laurin & Reisz (1995) tarafından filogenetik olarak Paleothyris ve diapsidlerin son ortak atası ve tüm soyundan gelenler olarak tanımlanmıştır. Klad, ismini yirminci yüzyılın önde gelen omurgalı paleontoloğu Alfred Romer'den almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mammaliaformes</span> memeliler ve en yakın akrabaları

Mammaliaformes, taç grup olan memelileri ve onların en yakın soyu tükenmiş akrabalarını içeren bir kladdır. Memelilere diğer mammaliamorflara göre daha yakın olan tüm taksonlar olarak tanımlanır. Klad, daha önce yaşamış probainognatiyenler ve sinodontların mirasçısı olarak tanımlanır.

<span class="mw-page-title-main">Archosauromorpha</span> sürüngen kladı

Archosauromorpha, lepidozorlardan ziyade arkozorlarla daha yakından ilişkili tüm sürüngenleri içeren bir diapsid sürüngen kladıdır. Archosauromorflar ilk olarak Orta Permiyen döneminde ortaya çıktı ancak Triyas devrinde çok daha yaygın ve çeşitli hale geldiler.

<span class="mw-page-title-main">Pantestudines</span>

Pantestudinler, kaplumbağalarla diğer Saurianlardan daha yakın akraba olan tüm tetrapodların grubudur. Grup, hem modern kaplumbağaları (Testudines) hem de soyu tükenmiş tüm akrabalarını içerir.

<i>Cyclotosaurus</i> tarih öncesi amfibi cinsi

Cyclotosaurus, Mastodonsauridae familyasından, soyu tükenmiş bir temnospondyl cinsidir. Yaklaşık 3 metre uzunluğa ve 70 santimetre uzunluğunda bir kafatasına sahip olan cyclotosaurus, bir amfibi için oldukça büyük boyuttaydı.

<span class="mw-page-title-main">Röt Oluşumu</span>

Röt Oluşumu veya Rötton Oluşumu, Almanya'daki Buntsandstein'ın jeolojik bir oluşumudur. Orta Triyas dönemine ait fosilleri muhafaza eder. Oluşum, Plattenstein ve Solling Oluşumları üzerinde yer alır ve Jena Oluşumu tarafından örtülüdür.

<span class="mw-page-title-main">Probainognathia</span> sinodont kladı

Probainognatiyenler (Probainognatia), Eucynodontia kladının iki ana grubundan biridir. Gruba dahil en eski canlılar etçil veya böcekçildi, ancak bazı gruplar sonunda otçul diyetler de geliştirdi. En erken ve en bazal probainognatiyen, Güney Afrika'nın Orta Triyas'ında (Anisiyen) yaşamış Lumkuia'dır, ancak probainognatiyenler Geç Triyas'ın orta Noriyen aşamasına kadar belirgin değildiler. Triyas'ın sonundaki yok oluştan üç grup hayatta kaldı: Her ikisi de Jura'ya kadar hayatta kalan Tritheledontidae ve Tritylodontidae –ikincisi Kretase'ye kadar hayatta kaldı – ve memelilerin ortaya çıkmasına neden olan Mammaliaformes.

<i>Mastodonsaurus</i> tarih öncesi amfibi cinsi

Mastodonsaurus, bir grup gelişmiş, çoğunlukla Triyas'ta yaşayan capitosaur adı verilen kara omurgalısı grubuna ait büyük başlı bir temnospondyldi.

<i>Augustasaurus</i> tarih öncesi sürüngen cinsi

Augustasaurus, plesiosaurları ve yakın akrabalarını içeren bir dal olan Pistosauria'ya ait bir suda yaşayan sauropterygian sürüngen cinsidir. Pistosaurus ve Augustasaurus'un Pistosauridae ailesinin bilinen tek üyeleri olduğu düşünülüyordu. Bununla birlikte, bazı son kladistik analizler, Augustasaurus'un Plesiosauria takımının bir kardeş grubu olarak daha gelişmiş bir pistosaur olduğunu buldu. Augustasaurus'un bilinen tek türü, ilk kez 1997 yılında tanımlanan Augustasaurus hagdorni'dir.

<i>Claudiosaurus</i> Permiyen sürüngeni

Claudiosaurus Madagaskar'daki Morondava Havzası'nın Permiyen'e tarihlenen Sakamena Formasyonu'ndan soyu tükenmiş bir diapsid sürüngen cinsidir. Claudiosaurus en bazal neodiapsidlerden biridir. Claudiosarus'un Neodiapsida'nın kardeş grubu olduğu da bulunmuştur. Omurgasının, girlesinin ve uzuvlarının deseni, Claudiosaurus ve Thadeosaurus'un yakın bir ortak atayı paylaştığını gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Triyas-Jura yok oluşu</span>

Sıkça Triyas sonu yok oluşu olarak da adlandırılan Triyas–Jura (Tr-J) yok oluşu, 201,3 milyon yıl önce gerçekleşmiş olup Triyas ve Jura dönemleri arasındaki sınırı belirler. Fanerozoyik'te hem kara hem okyanuslardaki yaşamı derinden etkileyen beş büyük yok oluştan biridir. Denizlerde konodont sınıfının tamamının ve deniz canlısı cinslerinin %23-34'ü bu yok oluşla ortadan kalktı. Karada, krokodilomorflar, teruzorlar ve dinozorlar dışındaki bütün arkozoromorfların nesli tükendi. Önceden bolca bulunan aetozorlar, fitozorlar ve rauisukitler gibi grupların nesli tükendi. Jura öncesinde birçok büyük temnospondil amfibinin ve hâlâ hayatta olan birtakım memeli olmayan terapsidin nesli tükendi. Ancak Tr–J sınırı ile kara omurgalıları arasındaki bağlantı, kara fosillerinin Triyas'ın son katı olan Resiyen'deki eksikliğinden ötürü hâlâ tartışmalıdır. Korunan canlılar arasında bitkiler, dinozorlar, teruzorlar ve memeliler bulunur. Bu durum dinozorlar ve teruzorların gelecek 135 milyon yıl boyunca Dünya üzerindeki baskın hayvanlar olmasına yol açtı.

<span class="mw-page-title-main">Yumuşakça kabuğu</span>

Yumuşakça kabuğu; salyangozları, istiridyeleri, deniz dişleri kabuklarını ve diğer birkaç sınıfı içeren Mollusca (yumuşakçalar) şubesindeki hayvanların yumuşak kısımlarını çevreleyen, destekleyen ve koruyan kalkerli bir dış iskelettir. Kabuklu yumuşakçaların hepsi denizde yaşamaz; karada ve tatlı suda yaşayan birçok tür vardır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.