Piyon
 |  |
  | Şah |
|---|---|
  | Vezir |
  | Kale |
  | Fil |
  | At |
  | Piyon |
Piyon (♙♟, bazı kaynaklarda er olarak da adlandırılır), satranç oyunundaki en zayıf ve sayıca en fazla olan taştır. Satranç bir savaş oyunu olarak düşünülürse piyonlar bu savaştaki en yalın asker olan piyadeyi temsil eder. Satranç oyununda her oyuncu oyuna sekiz piyonla başlar. Bu piyonlar oyuncunun gördüğü taraftan bakıldığında satranç tahtasının ikinci sırasını kaplar. Piyonların başlangıç konumu beyaz taşlarla oynayan oyuncu için a2, b2, c2, d2, e2, f2, g2 ve h2, siyah taşlarla oynayan oyuncu için a7, b7, c7, d7, e7, f7, g7 ve h7 kareleridir. Piyonlar karşı takımın son yatayına ulaştığında at, fil, kale veya vezire terfi edebilir.
Piyonun hareketi
Satranç oyununda piyon her zaman düz ve ileri doğru hareket eder. Piyonların bir kere ileri gittikten sonra geri dönmesi mümkün değildir. Bir piyon açılış dışında her adımda yalnızca bir kare ileri gidebilir. Açılış durumunda hiç oynamamış bir piyon ilk hamle olarak iki kare ileri oynanabilir, son yataya ulaştığında ise at, fil, vezir veya kaleye dönüşebilir, sadece çaprazında olan bir taşı yiyebilir.
Piyonların bir satranç oyunundaki başlangıç konumu |
Piyon olağan durumda ileri yönde ve bir kare hareket eder | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Piyonun başka taşları alması
Piyon düz ve ileri doğru hareket etse de karşı oyuncunun taşlarını çapraz olarak yer (oyundan çıkarır). Piyon doğrudan önünde olan bir taşı alıp yoluna devam edemez. Bu nedenle piyonların önleri başka taşlar tarafından kesilebilir.
d5'teki piyon kaleyi ve atı yiyerek oyundan çıkarabilir ancak d6'daki fili alamaz. Fil bu durumda eğer kale ve atın olmadığı düşünülürse piyonun yolunu kesmektedir. |
Siyah piyon ilk açılışta iki kare ilerlemiş ve beyaz piyonun yanına gelmiştir. Beyaz piyon bu özel durumda c6 karesine geçerek siyah piyonu oyundan çıkarabilir. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Piyonun terfi etmesi
Bütün tahtayı geçerek tahtanın son yatayına ulaşan piyon oyuncunun isteğine göre aynı renkteki vezir, kale, fil ya da at'a terfi edebilir. Terfi eden piyon oyundan çıkarılır ve diğer oyuncu hamlesini yapmadan önce bulunduğu kareye seçilen yeni taş yerleştirilir.
Piyonun terfi edeceği taş belirlenirken seçenekler oyundan çıkarılan taşlarla sınırlı değildir. Bir oyuncunun 10 at, 10 kale, 10 fil ya da 9 vezire sahip olması satranç oyun kurallarına uygundur ve oyun sırasında böyle bir durumun oluşması olasıdır. Böyle bir durum uygulamada çok nadiren görülebilir.
Bazı nitelikli satranç takımları her bir renk için fazladan bir vezir sağlasa da pek çok satranç takımında fazladan taşlar bulunmaz. Bu nedenle uygulamada piyonun terfi edeceği taşlar genellikle daha önce oyundan çıkarılan taşlardır. Terfi edilmek istenen taş bulunmadığında kalelerin ters çevrilerek vezir olarak kullanılması gibi bilgisayarda satrançta mümkün olmayan olağan dışı yöntemler de kullanılır.
Geçerken alma (en passant)
Bir piyon, tehdit edilen bir karenin üzerinden, ilk diziliş durumundan 2 kare ilerleyerek geçen rakip piyonu sanki tek kare ilerlemiş gibi alabilir. Ancak bu hakkını hamle sırası kendine geldiğinde hemen kullanmalıdır yoksa ilerleyen hamlelerde söz konusu rakip piyonu geçerken alma hakkını kaybeder. 15. yüzyılda kural olarak kabul edilmiştir.
Strateji
Genelde zayıf va harcanabilir taşlar olarak düşünülen piyonlar, aslında bir satranç oyununun tüm denge ve dinamiklerini belirleyen kilit önemdeki taşlardır. Bir satranç oyununda çok sayıda piyon takas edilmişse fillerin daha güçlü olduğu açık bir oyundan, çok az piyon takas edilmişse atların daha güçlü olduğu kapalı bir oyundan bahsedilir ki her iki oyunun dinamikleri birbirinden farklıdır.
Bir piyon geriye düşmek her ne kadar usta oyuncular için bile önemli bir dezavantaj olmasa da iki veya daha fazla piyon geriye düşmekten kaçınılmalıdır. Oyuncuların kaçınışlması gereken bir diğer şey ise şahın önündeki piyonları oynatmaktır. Zira önü açık bir şah daha rahat mat edilir.
Bir satranç oyununda ilk oynatılan taş, neredeyse her zaman bir piyondur. Satrançta tahtanın merkezindeki dört karenin kontrolünü almak önemli olduğundan ilk oynatılacak piyonlar da buna göre seçilmelidir ki bu durum satranç oyunlarının ezici çoğunluğunun Vezir Piyonu Oyunu ya da Şah Piyonu Oyunu. Piyonlar geriye doğru hareket ettirilemeyecekleri için onları ilerletmek bir düşman taşının yerleşebileceği ya da saldırabileceği onarılması olanaksız bir açık da yaratabilir. Bu sebeple piyon düzenini korumak önemlidir. Yapayalnız kalmış izole piyonlar ve birbirini koruyamayacak şekilde art arda dizilmiş çift piyonlar zafiyettir, birbirini koruyan piyon zincirleriyse çok güçlü bür savunma. Piyonlar, kendilerinden daha kıymetli taşları korumada da çok önemli bir göreve sahiptirler.
Terfi etmelerinin önünde hiçbir engel olmayan ilerlemiş piyonlar tehlikelidir, çünkü oyuna bir vezirin daha dahil olmasına (hâliyle karşı çıkılması imkansız, çok ezici bir taş üstünlüğüne) neden olabilirler. Bu sebepten oyun sonu geldiğinde piyonlar çok çok daha kıymete biner ve şah da dahil tüm kalan taşlar oyuncunun kendi piyonlarından en az birisini terfi ettirmesi ve rakibin terfi ettirmesini önlemesi için seferber olmak zorunda kalırlar.
