Piyanist (film, 2002)
| The Pianist | |
 Tiyatro yayın posteri | |
| Yönetmen | Roman Polanski |
|---|---|
| Yapımcı |
|
| Senarist | Ronald Harwood |
| Uyarlama | Śmierć Miasta (kitap) |
| Oyuncular | |
| Müzik | Wojciech Kilar |
| Görüntü yönetmeni | Paweł Edelman |
| Kurgu | Hervé de Luze |
| Stüdyo | |
| Dağıtıcı | |
| Cinsi | Sinema filmi |
| Türü | |
| Renk | Renkli |
| Çıkış tarih(ler)i | 24 Mayıs 2002 (Cannes) 6 Eylül 2002 (Polonya) 25 Eylül 2002 (Fransa) |
| Süre | 150 dakika[3] |
| Ülke | |
| Dil | |
| Bütçe | $35 milyon[4] |
| Hasılat | $120,1 milyon[4] |
Piyanist ya da orijinal ismiyle The Pianist, Roman Polanski'nin 2002 yapımı uzun metrajlı dramatik ve biyografik savaş filmidir. Fransız–İngiliz–Alman–Polonyalı ortak yapımı olan film, gerçek bir hikâyeyi anlatmaktadır. 1930'lar Polonya'sının başarılı piyanist ve bestecilerinden biri olan Yahudi kökenli Władek Szpilman'ın, Varşova Ayaklanması'nın bastırılmasından hemen sonra Wehrmacht subayı Wilm Hosenfeld'ın önemli yardımları sayesinde nasıl hayatta kaldığını anlattığı Śmierć Miasta isimli otobiyografisine dayanmaktadır.
Piyanist, yazar Ronald Harwood tarafından uyarlandı ve uluslararası bir oyuncu kadrosuyla çekildi. Başrolü Adrien Brody (Szpilman için) ve Thomas Kretschmann (Hosenfeld için) üstlendi. Ardından 24 Mayıs 2002'deki 2002 Cannes Film Festivali'nde ön-gösterime sunuldu ve burada Altın Palmiye kazandı. Bununla birlikte aynı senenin Eylül'ünde geniş çapta vizyona girdi. Polanski'nin 2002'deki galasından sonra film, Amerika Birleşik Devletleri'nde çoğunlukla olumlu eleştiriler alırken, Fransa ve Polonya'da tartışmalara yol açacak bazı olumsuz eleştiriler aldı. Bazı eleştirmenler filmdeki akademik tarzı ve Holokost'un etkilerini göstermedeki kısıtlaması gerekçesiyle eleştirirken diğerleri Holokost'a nesnel ve melodramatik olmayan yaklaşımı gerekçesiyle filmi övdü.
75'inci Akademi Ödülleri'nde En İyi Yönetmen (Polanski), En İyi Uyarlanmış Senaryo (Harwood) ve En İyi Aktör (Brody) dallarında ödüller kazanmış Piyanist, En İyi Film ödülü dahil olmak üzere toplam dört daldaysa aday gösterildi. 2016'da BBC'nin 21'inci Yüzyılın En İyi 100 Filmi listesine dahil edildi. Piyanist aynı zamanda ticari bir başarı da yakaladı ve 35 milyon dolarlık bir bütçeyle dünya çapında 120 milyon doların üzerinde hasılat elde etti. "Müzik tutkusuydu. Hayatta kalmak başyapıtıydı." (Music was his passion. Survival was his masterpiece.) ise filmin sloganıydı.
Hikâye
Film, Eylül 1939'da 27 yaşındaki Władysław Szpilman'ın, Zielna Caddesi'ndeki Polonya Devlet Radyosu'nda Chopin'in Nocturne in C Sharp Minor eserini çalmasıyla başlar.[5] Varşova'nın düşmesinden sonra Almanlar, Polonyalı-Yahudi popülasyonu için bir dizi kısıtlama kurallarını yürürlüğe koyar: Yahudilerin sahip olduğu nakit paraya el koyma, park, kafe gibi işletmelere giriş yasağı ve kaldırımlarda yürüme yasağı.[6] Szpilman ailesi, diğerler Yahudi aileler gibi geçim kaynaklarından yoksun bırakılırlar. Beraberinde, değerli tabloları, gümüş ve altın içeren ürünleri, kaliteli mobilyaları ve en sonunda Szpilman'ın manevî hazinesi olan piyanosunu satarlar.[7]
16 Kasım 1940'ta Varşovalı-Yahudiler, etrafı dikenli tellerle çevrili bir gettoya kapatılırlar. Nazilerin zulmü ve Yahudilerin acısı, günlük hayatın bir parçası olarak filme de uyarlanır.[8] Szpilman, daha zengin Yahudilerin buluştuğu Capri kafede piyano çalmaya devam ederek geçimini sağlar.[9] Temmuz 1942'de Almanlar, Yahudileri yavaş yavaş Varşova Gettosu'ndan sürmeye başlar. Treblinka İmha Kampı'na transfer edilmek üzere Umschlagplatz rampasında doğru ilerletilen Varşovalı-Yahudiler arasında Szpilman Ailesi de vardır. Władysław Szpilman, kendisini tanıyan ve ona kaçmanın yolunu gösteren tanıdık bir Yahudi polis tarafından son anda kalabalığın arasından çıkarılır ve Szpilman için yaklaşık 2 sene sürecek hayata tutunma mücadelesi başlamış olur.[9]
Ailesini geri dönüşü olmayan bir şekilde kaybeden Szpilman, ıssız gettoda tek başına kalır. Orada daha fazla hayatta kalamayacağını anladıktan bir süre sonra Leh arkadaşları yardımına gelir ve Szpilman'ın, "Aryan" grubunun olduğu tarafa saklanmasına yardım ederler. Szpilman, Nisan 1943'te Varşova gettosundaki ayaklanmayı saklandığı dairenin penceresinden izler. Leh arkadaşları Gestapo tarafından tutuklandığında durumu kötüleşir ve gıda kaynakları kesilir. Polonyalı bir Yahudi aleyhtarı tarafından maskesi düşürülerek kaçmak ve spekülatörün dairesine sığınmak zorundadır.[9]
Ağustos 1944'te Varşova Ayaklanması patlak verdiğinde, yeniden hayatı için mücadele etmek zorunda kalır. Alman ordusunun yerel karargâhının orada olduğundan habersiz, yıkık bir apartmanda sığınak bulur. Onu bir Alman Wehrmacht subayı olan Wilm Hosenfeld tesadüf eseri fark eder ve ayaküstü sorgular. Diğer çoğu subayın aksine Yahudilere karşı sempati beslemiş Hosenfeld, ona yardım etmeye kararlı olur.[7] Szpilman bir piyanist olduğunu açıklar ve Yüzbaşı Hosenfeld'ın isteği üzerine evde bulunan bir piyanoyu çalmaya başlayarak marifetini sergiler (Chopin'in Ballade'sini çalar). Bir süre düzenli olarak Alman karargâhından gizlice getirdiği yiyecek ve içeceklerle Szpilman'ın ölmemesini sağlayan Yüzbaşı Hosenfeld, Kızıl Ordu'nun Varşova'ya girmesine kilometreler kala, Szpilman'a Alman karargâhının boşaltılacağını söyler.[10] Hosenfeld, gitmeden önce kısa bir veda konuşması yapar ve kışın soğundan kendini muhafaza etmesi için kendi Wehrmacht askerî kürkünü Szpilman'a verir.[7]
Varşova'nın, Kızıl Ordu tarafından ele geçirilmesinden sonra Szpilman, Polonya Devlet Radyosu için çalışmaya tekrar devam eder.[11] Başka bir Yahudi arkadaşı tarafından Sovyet esareti aldında tutulan Hosenfeld'in haberini alır. Arkadaşı Szpilman'a, Hosenfeld'in kendisinden bahsettiği söyler ve birlikte o esir kampının önüne giderler. Kampa ulaştıklarında yalnızca boş bir alan görürler ve filmin ana akışı burada sonlanır.[12]
Oyuncular
Piyanist'te ikisi başrol olmak üzere, uluslararası bir oyuncu kadrosundan seçilmiş toplamda otuz üç oyuncu oynadı.[13][14] Joseph Fiennes, Polanski'nin başrol için ilk tercihiydi ancak daha önceden başka bir tiyatro rolünü üstlendiği için Fiennes bu teklifi geri çevirdi.[15] Szpilman rolü için Londra'daki seçmelere bin dört yüzden fazla aktör katıldı. Denemelerden memnun kalmayan Polanski, Paris'teki ilk buluşmalarında Szpilman rolü için ideal olarak gördüğü Adrien Brody'yi kadroya almak için ikna etti.[14]
| Aktör/Aktris | Canlandırdığı kişi |
|---|---|
| Adrien Brody (başrol) | Władysław Szpilman |
| Thomas Kretschmann (başrol) | Wilm Hosenfeld |
| Maureen Lipman | Edwarda Szpilman |
| Frank Finlay | Samuel Szpilman |
| Ed Stoppard | Henryk Szpilman |
| Julia Rayner | Halina Szpilman |
| Jessica Meyer | Regina Szpilman |
| Emilia Fox | Dorota |
| Ruth Platt | Janina |
| Richard Ridings | Bah Lipa |
| Cyril Shaps | Bay Grun |
| Udo Kroschwald | Schultz |
| Roy Smiles | Itzak Heller |
| Paul Bradley | Yehuda |
| Daniel Caltagirone | Majorek Oraz |
| Michał Żebrowski | Jurek |
| Cezary Kosiński | Lednicki |
| Krzysztof Pieczyński | Gębczyński |
| Katarzyna Figura | Sąsiadka |
| Andrzej Blumenfeld | Benek |
| Zbigniew Zamachowski | Madeni para tüccarı |
| Lew Rywin | Yahudi iş insanı |
| Joanna Brodzik | Dziewczyna |
| Maja Ostaszewska | Kobieta |
| Adam Bauman | Umschlagplatz'da bir Yahudi polis memuru |
Yapım
1999'un yazında Polanski, avukatı Ian Burlingham aracılığıyla Władysław Szpilman'ın otobiyografisinin İngilizce çevirisini satın aldı.[16] Szpilman'ın yaşadıklarının Polanski üzerinde derin bir anlamı vardı,[17] çünkü Polanski de tıpkı Szpilman gibi Holokost'tan kurtulmuş bir Yahudi'ydi.[18] Polanski, annesinin ölümünden sonra Kraków Gettosu'ndan kaçtı ve kampta zorunlu işçi olarak çalıştırılan babasıyla iletişimi koptu. İkinci Dünya Harbi'nin sonlanmasından sonra babasıyla tekrar bir araya geldiler.[19]
6 Şubat 2001'de Almanya'nın Potsdam kentindeki Babelsberg Stüdyoları'nda filmin ilk çekimleri yapıldı.[20] Babelsberg Stüdyoları'nın arka planında, Varşova Gettosu ve kentin çevresi savaş sırasındakine benzer şekilde oluşturuldu. Yıkık kenti oluşturmak için zaten yıkılacağından eski Sovyet Ordusu kışlaları kullanıldı.[21] Kısa bir süre sonra çekim ekibi, Szpilman'ın Hosenfeld'la karşılaştığı bölümü kaydetmek için Potsdam'da eski bir villayı kiraladı.[14] 2 Mart 2001'de çekimler, Almanya'nın Beelitz kentindeki terk edilmiş bir Sovyet askerî hastanesine devam etti. Alman askerlerinin bir Varşova hastanesini alev makinesiyle yıktığı sahneler burada çekildi.[21]
Babelsberg Stüdyoları'ndaki çekimler 26 Mart'ta sona erdi ve çekim ekibi artık Almanya'dan çıkarak 29 Mart'ta Polonya'nın başkenti Varşova'ya taşındı. Eski yapıları ve tarihî yıkıntılarıyla dikkat çeken Varşova'nın Praga semti, İkinci Dünya Harbi sırasındaki Polonya'yı yeniden yaratmak için kullanıldı.[22] Birçok Yahudi'nin imhâ kamplarına götürülmeyi beklediği Umschlagplatz sahnesi Varşova Ulusal Savunma Üniversitesi'nde çekildi.
Ödüller
- 2002 – En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü
- 2002 – En İyi Yönetmen Akademi Ödülü
- 2002 – En İyi Uyarlama Senaryo Akademi Ödülü
- 2002 – Cannes Film Festivali Büyük Ödülü
- 2002 – BAFTA En İyi Film Ödülü
- 2002 – BAFTA En İyi Yönetmen Ödülü
Kaynakça
- ^ a b "The Pianist (2001)". UniFrance (İngilizce). 24 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2021.
- ^ a b "Film #18808: The Pianist". Lumiere (İngilizce). 24 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2021.
- ^ a b "THE PIANIST (15)". British Board of Film Classification (İngilizce). 3 Temmuz 2002. 28 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2021.
- ^ a b "The Pianist". Box Office Mojo (İngilizce). 2002. 2 Ocak 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2021.
- ^ Stein 2004, s. 760.
- ^ Jazdon 2013, s. 79.
- ^ a b c Kot 2014, s. 342.
- ^ Jazdon 2013, s. 80.
- ^ a b c Kot 2014, s. 343.
- ^ Stein 2004, s. 764.
- ^ Jazdon 2013, s. 89.
- ^ Bernstein 2011, s. 119.
- ^ Hare, William (2004). "LA Noir: Nine Dark Visions of the City of Angels" (İngilizce). Jefferson, North Carolina: Macfarland and Company. s. 207. ISBN 0-7864-1801-X.
- ^ a b c "Internetowa Baza Filmu Polskiego". filmpolski (Lehçe). 30 Ocak 2019. 9 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2021.
- ^ "Xan Brooks talks to Joseph Fiennes about Hollywood and the theatre" (İngilizce). 21 Eylül 2005. 19 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2021.
- ^ Gutowski 2004, s. 236–238.
- ^ Gutowski 2004, s. 244.
- ^ "Roman Polanski, UXL Newsmakers, Find Articles at BNET.com". Findarticles.com (İngilizce). 9 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2021.
- ^ "Roman Raymond Polański" (İngilizce). 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2021.
- ^ Gutowski 2004, s. 250–276.
- ^ a b "Anatomy of a masterpiece" (İngilizce). 8 Mayıs 2010. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2021.
- ^ "In the ghetto with Polanski" (İngilizce). 22 Haziran 2001. 9 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2021.
