İçeriğe atla

Pist (havacılık)

DCAE Cosford havaalanındaki 24 pistinin son yaklaşmada görünüşü. 24 rakamı pistin manyetik kuzeye göre yaklaşık olarak 240° istikâmetinde (güneybatıya doğru) olduğunu belirtir.

Pist, hava araçlarının iniş ve kalkış yapması için kullanılan dikdörtgen şeklindeki alan.[1] Türkçeye Fransızca piste sözcüğünden geçmiştir.[2] Asfalt, toprak veya çim gibi farklı yüzeylere sahip olabilir. Piste geliş-gidişlerde ve meydanın diğer kısımlarında hava taşıtlarının kendi motor gücü ile yerdeki hareketlerine (rule) tahsis edilmiş yollara taksi veya rule yolları denir. Pistler ve rule yolları, bir meydandaki manevra sahasını (manoeuvring area) oluşturur.[1]

Pistler ikişer haneli iki rakam grubu ile tanımlanırlar. İki rakam grubu arasında 180 derece açı farkı olur. Örneğin 09-27 pistindeki rakamlar bahsi geçen pistin yaklaşık olarak 090-270 derece manyetik istikametlerinde olduğunu belirtir. Pist istikametleri belirlenirken en yakın 10 dereceye tamamlanırlar.

Başta rüzgâr istikameti olmak üzere çeşitli etkenlere bakılarak pistin iniş ve kalkış istikametleri belirlenir. Her meydanda en az bir adet rüzgâr tulumu olmak zorundadır.[3]

Eğim

Pist başı ile pist sonu arasındaki yükseklik farkına bağlı olarak pistler belirli bir istikamette eğimli olabilir. Kalkış yönündeki (yokuş yukarı) bir eğim uçağın kalkıştaki koşu mesafesini (ground run) azaltır. Yokuş aşağı bir eğim ise iniş mesafesini uzatır.[4] Yokuş yukarı eğimin inişteki ve yokuş aşağı eğimin kalkıştaki faydası ise genellikle oldukça küçüktür ve uçucular tarafından bir faktörden ziyade sadece "bonus" olarak görülmelidir.[4]

Yüksek eğim nedeniyle -rüzgâra bakılmaksızın- sürekli olarak aynı yönde kalkış veya iniş yapılan pistler mevcuttur.[4] Bazı pistlerde içbükey veya dışbükey şekilde bombeli kısımlar olabilir. AIP AD ve benzeri havacılık yayınlarındaki pist verilerini inceleyip gerekli tedbirleri almak uçucuların sorumluluğudur.

Tanımlar

Eşik

Eşik (threshold), pistin kullanılabilir kısmının başında, piyana tuşları şeklindeki beyaz işaretler ile belirtilen bölge.[1]

RVR

RVR (runway visual range), pist orta hattındaki bir uçağın pilotunun pist yüzey işaretlerini ve ışıklarını görebildiği maksimum mesafe.

Beyan edilen mesafeler

İlgili havacılık otoriteleri tarafından herhangi bir meydandaki pistlerle ilgili beyan edilen mesafeler (declared distances) şunlardır:

TORA

TORA (take-off run available), kalkıştaki bir hava aracının kalkış süratine erişip yerden kesilebilmesi (ground run) için gerekli olan mesafedir.[1]

TODA

TODA (take-off distance available), TORA ile kalkış istikametindeki ilk önemli maniaya (örneğin ağaçlar) kadar olan mesafenin (clearway) toplamıdır.[1] Clearway deniz veya kara üzerinde olabilir. TODA, TORA'nın 1,5 katından fazla olamaz.

ASDA veya EDA

ASDA (accelerate-stop distance available) veya EDA (emergency distance available), TORA ile duruş bölgesi (stopway) toplamıdır.[1] Duruş bölgesi, pist sonunda kalkış esnasında herhangi bir nedenle kalkışı iptal eden (abandoned take-off) uçakların pistten çıkması durumu için hazırlanmış yüzeydir.[1] Stopway bulunmayan pistlerde TORA ASDA'ya eşittir.

LDA

LDA (landing distance available), bir hava aracının pist başında 50 ft yükseklikten alçalıp iniş sonrasında durabileceği (ground run) mesafedir.[1]

Eğer kalkış için gerekli olan mesafe (TODR) TORA veya ASDA'dan fazlaysa; yük, yolcu veya yakıt azaltılarak kalkış mesafesi gerektiği kadar kısaltılmalıdır.[5] Pist mesafesi bilinmiyorsa adımlanarak veya uzunluğu bilinen bir iple ölçülmelidir. Adımlanması durumunda her bir adım "en fazla" 0,75 metre kabul edilmelidir.[5]

İşaretler

Pist işaretleri beyaz, rule yolu işaretleri sarı renktedir. Ancak bazı eski meydanlarda hala beyaz rule işaretlerine rastlanabilir.

Pist üzerinde büyük beyaz X işaretleri ile işaretlenmiş kısımlar uçakların iniş, kalkış ve rule yapması için elverişli değildir.[6]

Eşik berisinde bulunan ve sivri ucu pist yönünü gösteren beyaz > işaretleri eşiğin geçici olarak taşındığını belirtir.[6]

Eşik berisinde bulunan ve pist yönünü gösteren beyaz uzun oklar, eşik berisindeki alanın rule ve kalkışa elverişli, inişe elverişsiz olduğunu belirtir.[6]

Kaynakça

  • Pooley, Dorothy ve Robert Seaman. The Air Pilot's Manual 2: Aviation Law & Meteorology. 10. baskı. Shoreham, West Sussex: Pooley's Air Pilot Publishing, 2011.
  1. ^ a b c d e f g h ICAO ANNEX terminolojisi
  2. ^ "pist." Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim: 26 Ağustos 2012
  3. ^ Pooley's, sf 39
  4. ^ a b c CAA Safety Sense Lefalet 7c. Ocak 2013.
  5. ^ a b CAA Safety Sense Leaflet 7c
  6. ^ a b c Pooley's, sf 46

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Aletli iniş sistemi</span>

Aletli İniş Sistemi, pist başına yerleştirilmiş vericiler vasıtasıyla uçakların inişine yardımcı olan bir hassas yaklaşma sistemi. ILS, uçağın pist başına kadar hassas yaklaşmasını sağlayan bir seyrüsefer yardımcı sistemidir. Bulut tavanının alçak, görüş faktörlerinin kötü olduğu hava koşullarında, uçağın alçak bir biçimde piste yaklaşmasını ve piste elektronik cihazlarla emniyetli iniş yapmasını sağlar. Pilota istikamet ve süzülüş hattı bilgisi verir.

<span class="mw-page-title-main">Havaalanı</span> hava aracı operasyonları için genişletilmiş destek olanaklarına sahip, hava araçlarının kalktığı ve indiği yer

Havaalanı, hava meydanı veya havalimanı; hava araçlarının kalkması ve inmesi için özel olarak hazırlanmış, hava araçlarının bakım ve diğer ihtiyaçlarının karşılanmasına, yolcu ve yük alınmasına ve verilmesine ilişkin tesisleri bünyesinde bulunduran yerlerdir.

<span class="mw-page-title-main">VOR</span>

VOR ; alet uçuşunda yaygın olarak kullanılan bir radyo seyrüsefer yardımcısı. Bir yer istasyonu ile hava aracındaki alıcıdan oluşur. En basit tanımı ile, hava aracının yer istasyonuna göre hangi manyetik radyal üzerinde olduğunu gösterir. Tek başına VOR sistemi baş ve mesafe bilgisi vermez.

<span class="mw-page-title-main">EGPWS</span>

Yer yaklaşım ikaz sistemi uçak yere yakın veya bir arazi engeline doğru ani tehlike içine girmiş ise pilotu uyarmak için tasarlanmış ikaz sistemidir. Arazi Bilinirlik ve İkaz Sistemi ve yere çarpma ikaz sistemi benzer işelevlere sahip uyarı ve önleme sistemleridir.

<span class="mw-page-title-main">Kuyruk türbülansı</span>

Kuyruk türbülansı veya dümensuyu türbülansı, uçağın kanatlarının üstü ve altı arasındaki basınç farkı nedeniyle uçağın arkasında oluşan girdaptan kaynaklanan türbülans. İngilizce wake sözcüğü "bir hava veya deniz taşıtının geçtikten sonra havada veya suda bıraktığı iz" anlamına gelir. Bu nedenle kuyruk türbülansı bazen dümensuyu türbülansı olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Yoğunluk irtifası</span>

Yoğunluk irtifası (DA), atmosfer yoğunluğunun Uluslararası Standart Atmosfer (ISA) şartlarına oranla irtifa cinsinden ifadesi. DA kısaltması, İngilizce density altitute kavramının akronimidir.

<span class="mw-page-title-main">Radyo seyrüseferi</span>

Radyo seyrüseferi veya radyo navigasyonu, Dünya üzerindeki bir noktadan başka bir noktaya giderken, seyrüsefer yardımcısı olarak radyo frekansları ile çalışan araçların kullanımı. Radyo seyrüsefer yardımcıları genellikle; vericinin gönderdigi radyo elektromanyetik dalgalarının alıcı tarafından alınması ve ses, görüntü veya yazıya dönüştürülmesi prensibiyle çalışırlar.

<span class="mw-page-title-main">Hava sahası</span>

Hava sahası, herhangi bir kara parçası veya su kütlesi üzerindeki boyutları çeşitli kanun, kural ve antlaşmalarla belirlenmiş atmosfer kütlesi. Günümüzde kullanılan -kapsadığı alan olarak açısından- en büyük hava sahası birimi uçuş bilgi bölgesidir (FIR). Her ülkenin hava sahası bir veya daha fazla uçuş bilgi bölgesine bölünür.

<span class="mw-page-title-main">Uçuş planı</span> (FPL) Flight Plan

Uçuş planı (FPL), uçucuların uçuşa dair niyetlerini ve uçuş hakkındaki çeşitli bilgileri havacılık otoritelerine bildirmek için doldurdukları belgeler. FPL kısaltması, İngilizce flight plan kavramının akronimidir. Uçuş planı kavramıyla genellikle yazılı formlar kastedilmekle birlikte bazı koşullarda uçuş planının pilot tarafından yerde veya uçuş esnasında sözlü olarak bildirilmesi (doldurulması) de mümkündür.

Uçuş bilgi hizmeti (FIS), herhangi bir uçuş bilgi bölgesi (FIR) içerisinde uçuşların emniyetli ve verimli gerçekleşmesi için sağlanan bir bilgi ve tavsiye hizmeti. FIS kısaltması, İngilizce Flight Information Service kavramının akronimidir. FIS hizmeti havacılık meteorolojisi, tesis kolaylıkları, meydan durumları ve emniyeti etkileyebilecek diğer bilgileri kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Gece uçuşu</span> Havacılık tanımı

Gece uçuşu, hava taşıtlarının belirli kurallara uyarak, havacılıkta "gece" olarak tanımlanan zaman aralığında gerçekleştirdiği uçuş. Havacılıkta gecenin tanımı ülkeden ülkeye değişebilir. Gece uçuşları esnasında gerçekleşen gürültünün insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle pek çok ülkede gece uçuşları ile ilgili kısıtlamalar mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Meydan turu</span>

Meydan turu, herhangi bir hava meydanında görerek iniş-kalkış yapan hava araçlarının izledikleri dikdörtgen güzergâh. Uçakların inişe yönelik olarak, pist etrafında yerden belirli bir yükseklikte izledikleri trafik desenidir. VFR iniş-kalkış eğitimi yapan uçaklar aynı deseni art arda yinelerler. Meydan turunun her bir aşamasına "bacak" denir.

<span class="mw-page-title-main">Rüzgâr sapması</span>

Rüzgâr sapması ya da drift, herhangi bir hava ya da deniz taşıtına etki eden rüzgâr sonucu taşıtın seyir istikâmetinde meydana gelen değişik. Rüzgârın yönü ve şiddetinin oluşturduğu vektör (W/V) nedeniyle taşıtın başı (HDG) ile rotası (TR) arasında meydana gelen açıdır.

<span class="mw-page-title-main">VASI</span> iniş esnasında yaklaşırken pilotlara yardımcı olan bir sistem

VASI, iniş için yaklaşma esnasında pilotlara emniyetli süzülüş hattını muhafaza etmelerinde yardımcı olan ışıklı, görsel bir sistem. İngilizce Visual Approach Slope Indicator kavramının akronimidir. Genellikle kırmızı ve beyaz renkli lambalardan meydana gelir. Bazı türlerinde beyaz, yeşil ve kırmızı olmak üzere 3 bar (set) ışık bulunur. Pist orta hattının 10° sağında ve 10° solunda olmak üzere 20° koni aralığında pist başından yaklaşık 4 deniz mili mesafeye kadar manialardan emniyetli ayrım sağlayacak şekilde süzülüş bilgisi verir. Hem gece hem de gündüz kullanılan VASI gündüzleri yaklaşık 3-5 nm'den, geceleri yaklaşık 20 nm'den seçilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Yer etkisi (havacılık)</span>

Yer etkisi, bir hava taşıtının veya uçabilen canlıların yere ya da başka bir yüzeye yakın uçtuğunda uçuş karakteristiklerinin değişmesi. Bu durum genellikle "daha iyi uçabilirlik" olarak tanımlanır. Yer etkisi, en kuvvetli olarak yerden "bir kanat açıklığı" yükseklikteki aralıkta hissedilir ve yere yaklaştıkça etki artar. Yer etkisi taşımayı artırırken sürüklemeyi azaltır.

A/G radio, bazı ülkelerde ATC veya AFIS ünitesi olmayan ve işlek olmayan bazı hava meydanlarında uçuş emniyetini artırmak için verilen bir "bilgi" hizmetidir. A/G yer istasyonları "... radio" şeklinde çağrı adı alırlar.

<span class="mw-page-title-main">Yer sürati</span>

Yer sürati (GS), uçuştaki herhangi bir hava aracının yeryüzü üzerindeki izdüşümünün hızı. GS kısaltması İngilizce ground speed kavramının akronimidir. Havacılıkta yer süratinin hava sürati ile ilişkisinin anlaşılabilmesi için öncelikle şu süratlerin bilinmesi gerekir:

CTOL, Geleneksel Kalkış ve İniş kelimelerin kısaltmasıdır. Yolcu uçakları gibi normal hava araçların uçak pisti kullanarak kalkış ve iniş işlemidir.

<span class="mw-page-title-main">STOL</span>

STOL, İngilizce "Short Take-off and Landing"'in kısaltmasıdır. Havacılıkta çok kısa pistlerde kalkış ve iniş yapabilen uçakları belirtmek için kullanılır. Birçok STOL uçağı, çeşitli koşullarda bulunan pistlere iniş yapabilmek için kızaklar gibi farklı ekipmanlar bulundurabilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.