İçeriğe atla

Pir

Pir veya ocak (Azericeocaq), Azerbaycan'da Paganizm inançlarına bağlı ibadet yeridir.

Etimoloji

"Pir" kelimesi Azerbaycan diline Farsçadan (پیر) geçmiştir ve "yaşlı adam" anlamına gelir.[1] "Ocak" kelimesi eski Türkçeden türemiş, "od" kelimesi ve "-cak" ekinden oluşmuştur.[2]

Tarihi

Pirler Azerbaycan'da Paganizmin mevcut olduğu dönemden beri bilinmektedir. İnsanlar ağaçların (çitlembik, karaağaç ve diğerleri), dağların, büyük taşların, kutsal dini şahsiyetlerin ve tarikat liderlerinin mezar ve türbelerinin mucizevi güçlere sahip olduğuna inanırdı. Kabile, topluluk ve aile ile ilgili bu kavram aslında eski inançların, yani atalara tapınmanın bir kalıntısı olarak kendini göstermiştir. Pirler; kısırlık, engellilik, zihinsel ve fiziksel hastalıklarından medet umanlar ve niyet tutanlar için bir ibadet, nezir verme ve tedavi yeri olmuştur. Pirlere adak da verilirdi. Din adamlarının halkı kandırarak pirleri bir çıkar kaynağına çevirmeleri 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında Azerbaycan'ın önde gelen aydınlarının sert eleştirilerine neden olmuştur. 1920'de Nisan darbesi ile Azerbaycan'da Sovyet iktidarının kurulmasının ardından devlet, pirlere karşı seferberlik başlatmıştır.[3]

Popüler kültürde

Neriman Nerimanov ve Abdurrahim bey Hagverdiyev, Pir eserlerinde pirleri eleştirerek gerici bir yapıya sahip olduklarını iddia etmiştiler.[3]

Kaynakça

  1. ^ "PİR". 27 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2022. 
  2. ^ "ocak". 27 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2022. 
  3. ^ a b Пир // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. VII ҹилд: Мисир—Прадо. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1983. С. 534.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Pîr Sultan Abdal</span> Türk halk şairi, ozan

Pîr Sultan Abdal, 16. yüzyılda Anadolu'da yaşadığı varsayılan Alevi-Bektaşi Türk/Türkmen âşık, sözlü Türkçe ve âşık halk edebiyatının, Alevi inancının en önemli temsilcilerinden Yedi Ulu Ozan'dan biri, zakir ve dede.

<span class="mw-page-title-main">Hristiyanlık</span> tek tanrılı İbrahimî bir din

Hristiyanlık, Nasıralı İsa'nın yaşamına, öğretilerine ve vaazlarına dayanan, tek Tanrılı İbrahimî bir dindir. Günümüzde Hristiyanlık, dünya nüfusunun yaklaşık %30,1'ini oluşturmaktadır ve 2,4 milyarı aşkın takipçisi ile dünyanın en kalabalık dinidir. Takipçilerine, "Mesihçi" anlamına gelen Hristiyan veya Nasıralı İsa'ya ithafen İsevi veya Nasrani denir. Kitâb-ı Mukaddes'e inanan takipçileri, Yahudi metni olan Tanah'ta kehanet edilen İsa'nın Mesih olarak gelişinin bir Yeni Ahit olduğuna inanırlar.

<span class="mw-page-title-main">Karamanoğulları Beyliği</span> Türk beyliği

Karamanoğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti yıkılmadan önce Nureddin Bey tarafından temelleri atılan ve Kerimüddin Karaman Bey tarafından kurulan Larende merkezli beyliktir. Karamanoğlu Mehmet Bey, Türkçeyi beylik sınırları içerisinde konuşulacak dil ilan etmişti ancak zamanla beylikte Farsça resmî dil olmuştur. 13. yüzyılda Anadolu'daki en güçlü Türk beyliği kabul ediliyordu. Beylerinin Afşar boyuna veya Salur boyunun, Karamanlı oymağının, Begbölük uruğunun, Kallaklar tiresine bağlı olduğu belirtilmiştir. Beyliğin halk kitlesi ise çoğunlukla Salur ve Afşar boyuna bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Cemevi</span> Alevilerin ibadet mekânı

Cemevi; Alevilikteki başlıca ibadet mekânı. Alevilerin zikir yaptıkları, bağlama çalarak karşılama ya da semah döndükleri ibadethane. Cemevine girmenin her ibadet mekânı gibi bazı kuralları vardır. Yapılan en büyük ibadetlerden biri Allah-Muhammed-Ali ve On iki İmamların adlarının anıldığı "duaz-ı imam" adı verilen nefeslerin okunmasıdır. Alevi inancına göre kıyam, rüku ve secde niyazla birleştirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İlahi</span>

İlahi, Allah'ı veya çeşitli kutsal kişi ya da varlıkları övmek amacıyla bestelenen sözlü dinî şarkılar. İlahi kelimesi Arapça kökenli bir kelimedir ve "Ey Tanrım!" anlamına gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Şinto</span> Japonların politeistik (çok tanrılı) geleneksel halk dini

Şinto veya Şintoizm, Japonya'nın yerli, Japonların millî dinidir. Eskiden Japonya'nın resmî diniydi. Sadece Japonya'da ibadetlere katılan 119 milyon kişi vardır. Dünya'nın en eski dinlerinden olan Şinto bir tür animizmdir ve ayrıca şamanistik uygulamaları da içerir.

Anglikanizm, İngiltere'nin resmî kilisesi olan İngiltere Kilisesi'ne has ilke, doktrin ve kurumlar. İngiltere Kralı VIII. Henry'nin kurduğu bir Hristiyan mezhebidir. İngiliz Reformu, Katoliklik ve Protestanlık arasında bir orta yol olarak görüldüğü için Latince Via Media olarak adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Çuha Adası</span> Yunanistana bağlı ada

Çuha Adası Mora Yarımadası'nın güneyinde bulunan ve günümüzde Yunanistan sınırları içerisinde yer alan ada. Afrodit'in bu adada doğduğu rivayet edilir. Çuha Adası'nın doğu kıyıları Ege Denizi olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Kul Himmet</span>

Kul Himmet, 16. yüzyılda yaşamış bir halk ozanıdır. Mezarı, doğduğu yer olan Tokat iline bağlı Almus ilçesinin Görümlü (Varzıl) köyündedir. Alevi-Bektaşi mezhebinin Erdebil Tekkesi'ne bağlı Safeviye kolundan olduğu öne sürülür. Yaşadığı dönemde, Pir Sultan Abdal ve Şah Hatayi'yle adı anılmıştır ve Yedi Ulu Ozan'dan biridir. İnancından dolayı çileli bir hayat geçirdiği, zindanlarda yattığı söylenir. Ölümüyle ilgili kesin bilgiler olmamakla beraber, Pir Sultan Abdal’ın 1560'ta asılmasından sonra uzun süre kaçak yaşayıp köyünde vefat ettiği sanılmaktadır. Sevgi, barış, dostluk temelli nefesler söylemiştir.

Yedi Ulu Ozan, Alevîlik'te söyledikleri deyişler ile Alevi inancını halka anlatan ve yaşadıkları dönemden bugüne Zakirler ve sözlü edebiyat ile mesajlar ulaştıran, biri hükümdar diğerleri halktan olan, birçoğunun Ehl-i Beyt soyundan geldiğine inanılan şair ve ozanlara denir. Alevi-Bektaşi çevrelerince Yedi Ulu Ozan olarak kabul edilen şairler genellikle 15. ile 17. yüzyıllar arasında yaşamıştır. Bu şairlerin arasında Seyyid Nesîmî, Hatâî, Fuzûlî, Yemînî, Pîr Sultan Abdal, Virânî ve Kul Himmet bulunmaktadır. Bu şairlerin eserleri ve şiirleri, Alevi-Bektaşi geleneğinin önemli bir parçası olarak kabul edilmiş ve geniş bir hayran kitlesi tarafından değer görmüştür. Alevi-Bektaşi geleneğine yön veren bu ozanlar, farklı dönemlerde yaşamalarına rağmen benzer üsluplar kullanmışlar ve dikkat çektikleri konu ve içeriklerde benzerlikler göstermişlerdir. Eserlerinin temelinde Alevilik öğretisinin bulunması, hem kendi dönemlerinde hem de sonraki nesillerde büyük etkiler yaratmalarına ve Alevi-Bektaşi geleneğine önemli katkılarda bulunmalarına neden olmuştur. Bu nedenle, bu ozanlar genellikle "Yedi Ulu Ozan" olarak nitelendirilmişlerdir. Bu ozanların ulu olarak nitelendirilmesinin başlıca nedenleri, yaşam felsefeleri, eserlerindeki konu birliği, Ali ve On İki İmam sevgileridir. Dolayısıyla, bu ozanlar sadece kendi dönemlerinde değil, aynı zamanda Alevi-Bektaşi inancının devamlılığını gösteren kanaat önderleri olarak da kabul edilmişlerdir. Yedi Ulu Ozan'dan üç isim, Nesîmî, Fuzûlî ve Hatâî, hem Türkiye'de hem de Azerbaycan'da büyük şairler olarak önemli bir yere sahiptirler.

<span class="mw-page-title-main">Neopaganizm</span> İlkel paganizmden türeyerek modern dünyada var olan yeni nesil dinsel inanış

Çağdaş paganizm, modern paganizm veya neopaganizm, modern çağ öncesi Avrupa'daki pagan inanışları başta olmak üzere tarihi pagan inanışlarının devamı olduğunu ya da bu inanışlardan türediklerini iddia eden çağdaş dini hareketlere verilen genel ad. Kendi içlerinde birçok benzerlik barındırmalarına rağmen çağdaş Pagan inanışları tek bir inanç, ibadet şekli ya da kutsal metin etrafında toplanmayıp çeşitlilik gösterirler.

<span class="mw-page-title-main">Hac</span> Dinî sebeplerle kutsal mekânlara ve yerlere yapılan ziyaret ve gezi

Hac, dinî sebeplerle, genellikle dinî önemi olan mekân ve yerlere yapılan ziyaret ve gezi. Hac aynı zamanda İslam dinindeki dinî bir ziyaret barındıran hac ibadetinin özel ismidir.

<span class="mw-page-title-main">Yağ Camii</span> Adananın merkezinde, eski çarşı içindeki tarihî cami

Yağ Camii, Adana Eski Cami veya eskiden Surp Hagop Ermeni Apostolik Kilisesi, Adana'nın merkezinde, eski çarşı içindeki tarihî cami.

<i>Azerbaycan Sovyet Ensiklopedisi</i>

Azerbaycan Sovet Ensiklopediyası - Azerice dilindeki en büyük ve en kapsamlı genel ansiklopedidir. Ayrıca Azericede tüm alanları kapsayan ve bir araya getiren ilk genel ansiklopedi olma özelliğini taşımaktadır. Yayımcılığını Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bakü Ateşgahı</span>

Ateşgah, dünyadaki 3 Zerdüşt tapınağından biridir. Azerbaycan topraklarında, Abşeron Yarımadası'nda, Bakü şehrinden 30 km uzakta, Surahanı ilçesindeki Surahanı köyü yakınlarında bulunan, çeşitli dönemlerde Zerdüştler, Hinduistler ve Sihler tarafından ibadetgâh olarak kullanılmış bir ateş tapınağıdır. XVII–XVIII yüzyıllarda doğal gaz çıkışı olan sönmez ateşlerin bulunduğu yerde inşa edilen tapınağın adı "Ateş Evi" veya "Ateş Yeri" anlamına gelmektedir. "Ateşgah" sözcüğü ateş mabedi anlamına gelir. 16-18. yüzyılda doğal gazın çıktığı, bir zamanlar ebedi sönmez ateşlerin yandığına inanılan bir ateş mabedidir. Mabedin en erken yapısı 1713 yılına aittir. Merkezi secdegahı ise 1810 yılında tacir olan Kançanagaran tarafından yaptırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Han Şuşinski</span> Azerbaycanlı hanende

Han Şuşinski Azeri hanendedir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Millî Meclisi (İran)</span>

'Azerbaycan Millî Meclisi, İran Azerbaycanı'nda "21 Azer" harekâtının zaferi sonucunda oluşturulan Azerbaycan Millî Hükûmeti'nin en yüksek yasama organı.

İzzeddin Muhammed Ali oğlu Karabaği, Azerbaycanlı bilim insanı, filozof.

Amir Ali oğlu Abdulazim veya Abdulazim Serkar ‎ 17. yüzyıl Azerbaycanlı mimar.

Abdullatif Şirvani — 16. yüzyıl Azerbaycan hattatı.