İçeriğe atla

Pietizm

Pietizm, erken modern dönemde Avrupa'da kiliseye, otoriteye farklı tavırlarla biçimlenen bir akımdır. Devlet kiliseleri ile yolunu tümüyle ayırmamıştır. Pietizm sözcüğü önceleri bir aşağılama olarak kullanılmasına rağmen, kendileri tarafından olumlu anlamda kullanılmaya başlandı. Farklı pietistlerin farklı amaçları vardı, ama genel olarak pietistler, dindarlık, ahlaki disiplin ve kişisel dini deneyimler aracılığı ile devlet kilisesi içinde anlamlı bir dini birlik kurmak istiyorlardı. İngiltere'deki Püritenlik, Pietizme benzer; çünkü o da kişisel bir dönüşümü, gönüllülük esasına dayalı dua toplantılarını ve sıkı ahlak kurallarını vurgular.

Lutherci Pietizm, 17. yüzyıl sonlarında gelmiştir. Alman rahip ve ilahiyatçı Philipp Spener (1635-1705), 1670'lerde Frankfurt'ta "dindarlık okulları" adını verdiği incil çalışma gruplarını kurdu, 1675 yılında ise din okullarında reform yapılması, hayır işleri ve dua grupları yolu ile dindarlığı artırmak için bir program sunan Pia Dosideria'yı yayımladı. Spener, vaizlerin vaazlarında doktrine ilişkin karmaşık konuları değil, Tanrı'nın sözünü vurgulamalarını ve kendilerine bir görev verilirken ilahiyat alanında eğitimlerinin yanı sıra kişisel olarak tinsel bir yenilenme yaşamış olduklarının kanıtını göstermelerini istiyordu. Lutherci doktrine hiç doğrudan saldırmadı, ama Wittenberg Üniversitesi'ndeki ve diğer yerlerdeki ortodoks Lutherci ilahiyatçılar onun bir Calvinist olduğuna karar verdiler; çünkü o, imanla aklanmadan daha çok, Tanrı'nın gücü aracılığı ulaşılan hayatın kutsallığını vurguluyordu.

Spener ve ona daha sonradan katılan -eskiden Leipzig'de bir rahip olan- August Francke (1663-1727) birlikte Almanya'daki en büyük İlahiyat Fakültesini Brandenburg'da Halle Üniversitesi'ni kurdular. Misyonerlik yapan ilk Protestanlar onlardı; 1707'de Danimarka Kralı iki Halle mezununu Hindistan'daki Danimarka sömürgesi Tranquebar'a gönderdi; kısa bir süre sonra da Protestan Pietist misyonerler Lapland, Grönlad ve Amerika'daki sömürgelere gittiler. Lutherci Pietistlerin siyasal değişimler karşısındaki tutumları farklı idi. Bazıları siyasal açıdan pasifti, ama genişlemekte olan Brandenburg-Prusya eyaletindekiler bürokratik mutlakiyet rejiminin oluşmasında önemli bir rol oynadılar.[1] Pietistlere göre, önemli olan dinsel deneyim ve onun yaşamdaki değiştirici gücüydü; sadece Hristiyan inancının teolojik beyaniarına değil, genel olarak dini inancın herhangi bir entelektüel ifadesine de kuşkuyla yaklaşmaktaydılar.[2]

Kaynakça

  1. ^ Erken Modern Dönemde Avrupa - Merry E. Wiesner - Hanks s.592-593
  2. ^ Pinkard. Terry, (2012), G.W.F Hegel, s.42, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

İlgili Araştırma Makaleleri

Monarşi ya da tek erklik, bir hükümdarın devlet başkanı olduğu bir yönetim biçimidir. Saltanatın bir başka adıdır. Genellikle seçim dışı yöntemler kullanılır. Bu hükümdar, Türkçede kral, imparator, şah, padişah, prens, emir, kağan, hakan, han gibi çeşitli adlar alabilir. Monarşiyi diğer yönetim biçimlerinden ayıran en önemli özellik, devlet başkanının bu yetkiyi yaşamı boyunca elinde bulundurmasıdır. Hükümdar öldükten sonra onun soyundan biri gelir. Yani yetki genellikle babadan oğula geçer. Demokrasilerde ise devlet başkanı seçimle işbaşına gelir. “Monarşi” sözcüğü Türkçeye Fransızcadan (Monarchie) geçmiştir. Cezalandırma ve bağışlama yetkileri sadece hükümdarın elindedir. Otoritenin bir kralın veya bir imparatorun elinde olduğu yönetim türüdür.

<span class="mw-page-title-main">İlahiyat</span> din ile ilgilenen bilim dalı

İlahiyat, teoloji veya tanrıbilim, "tanrı" kavramı ve din olgusunun sistematik olarak ele alan disiplindir. Temel konusu doğaüstü güçlerdir ancak dini epistemoloji ve vahiy ile ilgilenir. Vahiy üzerinden tanrı ya da tanrıların varlığının kabulüne ulaşır. Bunların sadece, doğa ötesi varlıklar olması ile değil, dünya ile ilişki kurmak ve insanlara varlığını göstermeye istekli olduklarını ispat etmeye çalışır.

<span class="mw-page-title-main">Johann Sebastian Bach</span> Alman klasik müzik bestecisi

Johann Sebastian Bach, Alman barok müzik bestecisi ve orgcudur.

<span class="mw-page-title-main">Mistisizm</span> Felsefi görüş

Mistisizm, halk arasında Tanrı ya da Mutlak ile bir olmak olarak bilinir, ancak dini ya da manevi bir anlam verilen her türlü vecdi ya da değişmiş bilinç durumunu ifade edebilir. Gizemcilik ya da mistisizm, dinsel esrimelerle ilgili ülkülemlerin, erdemlerin, ayinlerin ve efsanelerin uygulanmasının birlikte yapıldığı fikir akımı. Mistisizmin anlamı önemli ölçüde daraltılmıştır: Aynı zamanda nihai veya gizli gerçeklerdeki içgörüye, çeşitli uygulamalar ve deneyimlerle desteklenen insan dönüşümüne de atıfta bulunabilir.

<span class="mw-page-title-main">Martin Luther</span> Protestanlık reformunu başlatan Alman rahip, teolog, üniversite profesörü ve yazar (1483–1546)

Martin Luther, Alman keşiş, teolog, üniversite profesörü, Protestanlığın babası ve Lüterciliği yaratan, geliştiren ve yayan kişi. Almanya'da baskılara rağmen Kutsal Kitap'ın Latinceden Almancaya tercüme edilmesinde rol oynamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Reform (tarih)</span> 16. yüzyılda yalnızca Kutsal Kitapa dayanan bir ilahiyat anlayışını ortaya çıkaran hareket

Reform veya Yenilikçi Devrim 16. yüzyılda başlatılarak tüm Avrupa’yı etkilemiş ve Katolik Kilisesi’ne karşı yapılmış dinsel bir harekettir. Bu hareket Avrupa'nın değişim ve dönüşümüne sebep olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Teslis</span> Baba, Oğul ve Kutsal Ruh üçlüsün­den oluşan Tanrı inancını ifâde eden kavram

Teslis, Kutsal Üçleme ya da Üçlü Birlik, tek olan Tanrı'nın Kutsal Kitap'ta kendisini bildirdiği her biri eşit yücelikte, özünde tek, ezeli ve ebedi olan üç benliğini konu edinen ve Hristiyan kiliselerinin çoğunluğu tarafından inanılan ana akım Hristiyan dininin merkezindeki inanç esasıdır. Baba Tanrı, Oğul Tanrı ve Kutsal Ruh üç farklı benlik (hipostaz) olarak aynı özü paylaşmaktadırlar (Homoousia). Tek öz Tanrı'nın birliğini üç benlik ise Tanrı'nın kimliğini anlatmaktadır ve benliklerin hem birbirinden farklılıklarını hem de özde çözülmez birliklerini ifade eder. Böylece tüm yaratım ve lütuf süreci Tanrı'nın üç ilahi benliğinin ortak eylemi olarak görülür. Her benlik, Üçlü Birlik'te kendilerine özgü nitelikleri tezahür ettirir ve böylece her şeyin "Baba'dan çıkıp gelmiş" "Oğul aracılığıyla" ve "Kutsal Ruh'un gücüyle" gerçekleştiğini kanıtlar.

<span class="mw-page-title-main">Roma mitolojisi</span> Antik Romada yaşayan insanların mitolojik inançlarının bütünü

Roma mitolojisi, Antik Roma'da yaşayan insanların mitolojik inançlarının bütününe verilen isimdir. Genelde iki ana bölümü olduğu düşünülür; ilk bölüm ki daha sonraları etkin olmuştur ve edebidir, genellikle Etrüsk mitolojisindeki öğelerin Romalılaştırılmış hallerinden meydana gelir, ikinci bölüm ise daha erken dönemlerde etkin olmuş olan ve daha çok kültik olan farklı uygulama ve inançlara sahip daha özerk bir bölümdür.

Ekümeniklik, günümüzde genellikle, daha büyük bir dinî birliği ya da dinlerarası iş birliğini sağlama amacını güden girişimleri ifade eder.

Protestanlık, Hristiyanlığın en büyük üç ana mezhebinden biridir. 16. yüzyılda Martin Luther ve Jean Calvin'in öncülüğünde Katolik Kilisesi'ne ve Papa'nın otoritesine karşı girişilen Reform hareketinin sonucunda doğmuştur (1529).

Anglikanizm, İngiltere'nin resmî kilisesi olan İngiltere Kilisesi'ne has ilke, doktrin ve kurumlar. İngiltere Kralı VIII. Henry'nin kurduğu bir Hristiyan mezhebidir. İngiliz Reformu, Katoliklik ve Protestanlık arasında bir orta yol olarak görüldüğü için Latince Via Media olarak adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Samuel von Pufendorf</span> Alman felsefeci (1632-1694)

Samuel von Pufendorf, Alman filozof. Latinceden gelen kültür terimini günü­müzdeki anlamına yakın bir biçimde ilk kez olarak 17. yüzyılda doğal hukuk düşünürü Samuel von Pufendorf kullanmıştır. Ona göre, kültür doğaya karşıt olan ve belli bir toplumsal bağlam içinde ortaya çıkan tüm insan eserleridir. Alman düşünür, tarihçi ve hukukçudur. Alman Aydınlanmasının öncülerinden biri olarak kabul edilmiş; çalışmaları XVIII. yüzyılda Alman kilise-devlet ilişkilerinin temelini oluşturmuştur. Grotius ile başlayan modern doğal hukuk öğretisine önemli katkılarda bulunmuştur. Günümüz hukukunda da yer alan hak ve ödev birlikteliğini onun düşüncelerine dayandırmak mümkündür.

<span class="mw-page-title-main">Keşiş</span> evlenmeyen inzivaya çekilmiş din adamı

Keşiş, Hristiyanlık'ta evlenmemiş, manastırda yaşayan rahip ve rahibe.

<span class="mw-page-title-main">Mordecai Kaplan</span> Litvan-Amerikalı haham (1881 – 1983)

Mordecai Menahem Kaplan, Yahudilikte etkili olan Yeniden İnşa hareketinin önderi Litvanya doğumlu Amerikalı haham, eğitimci ve ilahiyatçı.

<span class="mw-page-title-main">Nissalı Gregor</span>

Nissalı Gregor, Kapadokya bölgesindeki Nissa adlı antik kentin piskoposu.

Ortodoks Hristiyanlık, Doğu Ortodoks Kilisesi ve Oryantal Ortodoksluk için kullanılan ortak adlandırma. Hristiyanlığın bu iki mezhebi de antik Hristiyan Kilisesi'nin inancı, doktrini ve uygulamalarına olan bozulmaz bağı vurgulamak için ortodoks kavramını kullanır. Bu iki mezhebin üyeleri kendilerine sadece "Ortodoks Hristiyan" dese de "Doğu" ve "Oryantal" sıfatları bu grupların dışındakiler tarafından bu iki grubu ayırmak için kullanılır. Bu iki grup 451 yılındaki Kalkedon Konsili'nin ortodoksisi hakkında görüş ayrılığı yaşamışlardır ve hala aralarında bir komünyon yoktur; ancak hala birçok aynı doktrine, benzer kilise yapılanmasına ve benzer ibadetlere sahiptirler. İki inancın birleşmesi için yakın zamanda birçok görüşme yapılmış, birçok konuda uzlaşı sağlanmışsa da resmi bir birlik için henüz somut adımlar atılmamıştır.

Hristiyan sol, büyük ölçüde sosyal adalet görüşlerini benimseyen ve bir sosyal müjde uygulayan bir dizi orta-sol ve sol- Hristiyan siyasi ve sosyal hareketleridir. Uluslararası politik düşüncedeki doğal çeşitlilik göz önüne alındığında, terimin farklı ülkelerde farklı anlamları ve uygulamaları olabilir. Bazı örtüşmeler olmasına rağmen, Hristiyan solu liberal Hristiyanlıktan ayrıdır, yani bütün Hristiyan solcuları liberal Hristiyan değildir ve bunun tersi de geçerlidir. Bazı Hristiyan solcular sosyal meseleler hakkında sosyal olarak muhafazakâr görüşlere sahipken, ekonomik meseleler üzerine sol eğilimlidir.

<span class="mw-page-title-main">Sienalı Katerina</span>

Sienalı Katerina, Dominiken Tarikatı'nın laik bir üyesi ve mistiktir. 1461 yılında Papa II. Pius tarafından kanonize edilmiş, 1970 yılında Papa VI. Pavlus tarafından Kilise Doktoru ilan edilmiştir. Yortusu 24 Nisandır.

<span class="mw-page-title-main">Gustavo Gutiérrez</span> Perulu ilahiyatçı

Gustavo Gutiérrez Merino, Perulu filozof, katolik ilahiyatçı ve papaz. Latin Amerika kurtuluş teolojisinin kurucularından biri olarak kabul edilir. Şu anda Notre Dame Üniversitesi'nde John Cardinal O'Hara İlahiyat Profesörüdür. Daha önce Kuzey Amerika ve Avrupa'daki birçok büyük üniversitede misafir profesör olarak bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nde din</span>

1917 Devrimi sırasında, Rus Ortodoks Kilisesi otokratik yapıda olan devlet ile derinden entegreydi ve resmi bir statüye sahipti. Bu durum, Bolşeviklerin dine karşı tutumuna ve dini kontrol altına almak için attıkları adımlara katkıda bulunan önemli bir faktördü. Böylece SSCB, resmi ideolojisine dayalı devlet ateizmini (gosateizm) kurmak ve mevcut dinlerin ortadan kaldırılması ve gelecekte dini inancın çoğalmasını engellenmek için uğraşan ilk devlet oldu.