Philipp Lenard
Philipp Eduard Lenard | |
|---|---|
 1900'de Philipp Lenard | |
| Doğum | Philipp Eduard Anton von Lenard 7 Haziran 1862 Pressburg, Macaristan Krallığı, Avusturya İmparatorluğu |
| Ölüm | 20 Mayıs 1947 (84 yaşında) Messelhausen, Almanya |
| Vatandaşlık | Macar[1] (1862–1907) Alman(1907–1947) |
| Mezun olduğu okul(lar) | Heidelberg Üniversitesi |
| Tanınma nedeni | Katot ışınları Fotoelektrik etkisi Şebeke kontrolü Lenard penceresi |
| Evlilik | Katharina Schlehner |
| Ödüller | Matteucci Madalyası (1896) Rumford Madalyası (1896)  Nobel Fizik Ödülü (1905)Franklin Madalyası (1932) |
| Kariyeri | |
| Dalı | Fizik |
| Çalıştığı kurum | Budapeşte Üniversitesi Breslau Üniversitesi Aachen Üniversitesi Heidelberg Üniversitesi Kiel Üniversitesi Berlin Üniversitesi |
| Doktora danışmanı | R. Bunsen G. H. Quincke |
| Doktora öğrencileri | Edward Andrade Walther Kossel |
Philipp Eduard Anton von Lenard (7 Haziran 1862 – 20 Mayıs 1947), 1905'te katot ışınları ve özellikleri araştırmasıyla Nobel Fizik Ödülü almış Alman fizikçidir. Kendisi milliyetçi ve Yahudi aleyhtarı; aktif bir Nazi ideoloji savunucusudur. 1920'lerde Adolf Hitler'i desteklemiş ve Nazi döneminde “Deutsche Physik” hareketinde önemli bir rol-model olmuştur.
İlk yılları ve iş hayatı
Philipp Lenard 7 Haziran 1862 yılında Bratislava'da (Pressburg, Macaristan Krallığı) doğmuştur. Lenard ailesinin kökleri 17. Yüzyıl Tyrol'e dayanmakta ve Lenard'ın ebeveynleri Almanca konuşmaktadır. Babası Philipp von Lenardis (1812-1896), Preeburg'da şarap tüccarıydı. Annesi Antonie Baumann'dı (1831-1865). Genç Lenard yazdığı otobiyografisine göre 'A Pozsonyi királyi katholikus fögymnasium'de (şimdiki adıyla Gamča) eğitim gördü. Bu eğitimi kendi üzerinde büyük bir etki bıraktı (özellikle öğretmeninin –Virgil Klatt- kişiliği ile). 1880 yılında Budapeşte ve Viyana'da fizik ve kimya üzerine eğitim gördü. 1882 yılında Lenard Budapeşte'den ayırılıp Pressburg'a geri döndü fakat 1883'te Budapeşte Üniversitesi'ne yaptığı asistanlık başvurusu reddedilince Heidelberg'e taşındı. Heidelberg'de ünlü Robert Bunsen'in altında çalıştı, bir dönemliğine Berlin'deki Hermann von Helmholtz sebebiyle Heidelberg'deki işi kesintiye uğradı ve 1886 yılında doktora unvanını kazandı. 1887 yılında tekrar Budapeşte'de Loránd Eötvös altında asistan olarak çalıştı. Aachen, Bonn, Breslau, Heidelberg'deki (1896-1898) ve Kiel’deki (1898-1907) mektupları sonrası 1907 yılında Philipp Lenard Enstitüsü’nün başı olarak Heidelberg Üniversitesi’ne döndü. 1905 yılında İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi üyesi ve 1907 yılında Macaristan Bilimler Akademisi üyesi oldu.
Ayrıca fosforlanma, ışıldama ve alev iletkenliği çalışmaları da erken eğitim dönemine dahildir.
Fiziğe Katkıları
Fotoelektrik araştırmaları
Bir fizikçi olarak Lenard’ın asıl katkısı 1888 yılında gerçekleştirdiği katot ışınları araştırmasıydı. Araştırmasından önce katot ışınları ilkel, kısmen boşaltılmış ve içlerinde metalik elektrotlar bulunan -ki buraya yüksek voltaj yerleştirilebilirdi- cam tüpler içerisinde üretilmişti. Katot ışınlarını çalışmalarında kullanması zordu; çünkü mühürlenmiş, ulaşılması güç cam tüpler içerisinde bulunuyordu. Bunun sebebi ışınların hava molekülleri varlığında olabilmesiydi. Lenard bu problemlerin üstesinden camın içine küçük metalik pencereler yerleştirerek geldi. Bu pencereler basınca dayanacak kadar küçük ve ışınların geçebileceği kadar inceydi. Işınlar için pencere yaparak ışınların laboratuvara, diğer bir deyişle tamamen boşaltılmış bölmelere geçişini sağladı. Fosforlu materyaller ile kaplı kâğıtlar sayesinde ışınların yoğunluğunu doğru bir şekilde ölçebiliyordu.
Lenard ışınların emiliminin ışınların içinden geçecekleri materyallerin yoğunluğu ile orantılı olduğu gözlemledi ve ışınların bir çeşit elektromanyetik radyasyon olduğu fikrinin yanlış olduğunu ortaya çıktı. Ayrıca ışınların birkaç inç normal yoğunluktaki havadan geçebildiğini ve onun tarafından dağıtıldığını gösterdi. Buradan hareketle hava moleküllerinden daha küçük parçacıkların olması gerektiğini düşündü. J.J Thomson’ın çalışmalarından bazılarını -sonunda katot ışınlarının negatif yüklü parçacık akım olduğu sonucuna çıktı- onayladı. Parçacıkları “quanta of electricity”, kısaca “quanta” olarak ve daha sonra da Helmholtz olarak adlandırırdı. Aynı zamanda J.J Thompson onları “cisimcikler” olarak adlandırdı fakat isimleri günümüzdeki kullanımıyla elektron olarak değişti. Metallerin ışın emilimi üzerine onun deneyleriyle ve diğer eski deneylerle birlikte, elektronların atomu oluşturan temel parçalardan olduğu genel görüşü Lenard'ın atomun büyük bir bölümünün boşluk olduğu iddiasına olanak verdi.
Crookes Tüpü buluşu sonucu olarak, ışınların ultraviyole ışıkla vakumlanmış metallere ışık tutulmasıyla üretilmesinin birçok bakımdan katot ışınlarına benzediğini göstermişti. Onun en önemli gözlemi ışınların enerjisinin gönderilen ışığın yoğunluğundan bağımsız olasıydı fakat ışınların enerjisi düşük dalga boylarında daha fazla idi.
Bu son iki gözlem Albert Einstein’ın kuantum etkisiyle açıklandı. Bu teori katot ışın hedefi enerjisinin frekansa karşı Planck sabitine eşit bir eğimle düz bir çizgi şeklinde olacağını öngörür. Ancak bu birkaç yıl sonra gösterilecektir. Foto-elektrik kuantum teorisi Einstein Nobel Fizik Ödülünü aldığında bahsettiği işti. Genel, Einstein dalkavukluk yapma şüphesi, örnek olarak Lenard görecelik ve genel Einstein teorilerinin belirgin kuşkucusu oldu fakat kendi öyle değildi; ancak Einstein’ın fotoelektrik etkisi açıklamasına karşı çıkmıştır.
Meteorolojik Katkıları
Lenard 1982’deki “Lenard etkisi” üzerine çalışmalar yapan ilk kişiydi. Bu çalışma su damlalarının aerodinamik düşüşüne eşlik eden elektrik yüklerinin ayrılışıydı. Ayrıca sprey elektriklenmesi veya şelale etkisi olarak da bilinir.
Yağmur damlalarının şekil ve ebat dağıtımı üzerine yapılan çalışmalara rehberlik etti ve çeşitli ebatlardaki yağmur damlacıklarının birkaç saniye sabit durabileceği yeni rüzgâr tüneli inşa etti. O büyük yağmur damlalarının damla şeklinde olmadığını aksine hamburger topuzu gibi olduğunu fark eden ilk kişiydi.
“Deutsche Physik”
Lenard günümüzde fikirlerini Almanya'dan çaldığını iddia ettiği “İngiliz fiziği”ni küçümseyen koyu Alman milliyetçisi olarak hatırlanıyor. Politik olarak gerekli veya popüler olmadan önce Nasyonal Sosyalist Parti üyesi oldu. Nazi rejimi sırasında Almanya'nın "Deutsche Physik"i desteklemesi gerektiğini ve “Jewish physics”in aldatıcı ve kasıtlı olarak yanlış yönlendirdiği fikirlerini görmezden gelmesi gerektiğini –ki özellikle “the Jewish fraud” göreceliği teorisi (Ayrıca Bkz. Görecelik teorisi kritiği) dahil Albert Einstein'ın teorilerini kastederek- açık bir şekilde savundu. Adolf Hitler'in danışmanı olarak Naziler altında Lenard “Aryan physics”in başına geçti.
Lenard’ın belli bilim adamları üzerine görüşleri 1933'te yayımlanan Lenard’ın kitabının (Great Men in science, a History of scientific progress) incelemesi ile yapılan çıkarımlardır. Kitap İngilizceye Dr. H. Stafford Hatfield tarafından ünlü bilim insanı College London Üniversitesi'nden Edward Andrade (ironik olarak, kendi sefarad bir Yahudidir.) tarafından yapılan bir giriş ile çevrilmiştir ve II. Dünya Savaşı sonrası dünya genelinde okullarda ve üniversitelerde okunmuştur. Lenard tarafından Einstein, Curie ve herhangi bir 20. Yüzyıl bilim insanı hariç bazı özgün bilim adamları dahil edilmemiştir. Andrade şunu not etmiştir: “Bu kitabın yazarındaki gibi kuvvetli bir bireysellik hissi kuvvetli bireysel yargıların oluşmasına yol açar.” Yayımcı kitabın 1954 İngilizce baskısının 19. Sayfasında dikkat çekiçi bir not yayımlamıştır: “Lenard’ın çalışmaları sadece derin bilgi değil aynı zamanda takdire değer denge içinde olduğunu gösterdi. Kendi zamanının insanlarına gelince çağdaş meselelerde o kendi görüşlerini belirtmekten kaçınmadı. Hayatı boyunca son çalışmalarda belli değişim önerilerine rıza göstermedi.”
Lenard Heidelberg Üniversitesi'nden 1931 yılında teorik fizik profesörü olarak emekli oldu. Emeritus mevkisi kazandı fakat 83 yaşında 1945 yılında müttefik işgal güçleri tarafından sınırdışı edildi. 1947 yılında Messelhausen'de (Almanya) öldü.
Onur ve Ödülleri
- Royal Society Rumford Madalyası, 1896
- İtalian Society of Sciences Matteucci Madalyası, 1896
- Frenc Academy of Sciences ödülü, 1897
- Franklin İnstitute Frankling Madalyası, 1932
- Nobel Fizik Ödülü, 1905
Medyada
- Lenard'ın görecelik teorisi kritiği ve Einstein ve teorilerine karşı savaşı bir Dark Matters: Twisted But True bölümünde “Einstein’ın İntikamı” başlığı altında işlenmiştir.
- Lenard'ın hayatı ve çalışmalarının Albert Einstein ile karşılıklı ilişkisi The Man Who Stalked Einstein: How Nazi Scientist Philipp Lenard Changed the Course of History kitabına Bruce J. Hillman, Birgit Ertl-Wagner ve Bernd C. Wagner tarafından konu edilmiştir.
Kaynakça
- ^ "Lénárd Fülöp (1862–1947)". Sulinet (Macarca). 16 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
