İçeriğe atla

Petobani Kilisesi

Koordinatlar: 41°34′04″K 42°45′40″D / 41.56778°K 42.76111°D / 41.56778; 42.76111
Petobani Kilisesi
Harita
Temel bilgiler
KonumKalkankaya, Posof
Koordinatlar41°34′04″K 42°45′40″D / 41.56778°K 42.76111°D / 41.56778; 42.76111
İnançDoğu Ortodoks Kilisesi
MezhepGürcü Ortodoks Kilisesi
DurumDepo ? (Metruk)
Mimari
Mimari türKilise
Mimari biçimGürcü mimarisi

Petobani Kilisesi (Gürcüce: პეტობანის ეკლესია), Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı ve eski adı Petobani olan Kalkankaya köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.[1]

Tarihçe

Petobani Kilisesi, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Samtshe'nin Türkiye'de kalan kısmında yer alır. Nitekim bu bölge ve kilisenin yer aldığı Petobani köyünü Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Osmanlı idaresinin "Bedoban" (بدوبان) adıyla kaydettiği yerleşim, 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde üç ayrı köy olarak kaydedilmiştir. Bedoban-i Ulya (بدوبان علیا), Bedoban-i Süfla (بدوبان سفلا) ve Bedoban-i Vasat (بدوبان وسطا) olarak kaydedilmiş olan bu üç köyün nüfusu 27 Hristiyan haneden oluşuyordu. Bu köylerin Gürcü yerleşimleri olduğu Osmanlı Devleti'ne vergi vermekle yükümlü hane reislerinin adlarından da anlaşılmaktadır.[2] Bir köy kilisesi olan Petobani Kilisesi bu dönemden kalmış olmalıdır. Petobani (პეტობანი) adı, "Petre'nin köyü" anlamındaki "Petres Ubani"den (პეტრეს უბანი) değişime uğramış olabilir.

Mimari

Petobani Kilisesi, köyün güneybatı kesimindeki dış mahallede yer alır. Günümüzde samanlık olarak kullanılan tek nefli kilisenin (9,9 × 7,2 m) bugüne ulaşan duvarları, 4-5 metre yüksekliktedir. Bu duvarların kaplama taşları tamamen sökülmüştür. Kilisenin dışında, kuzeybatı tarafında, yerden yüksekliği 1,7 metre olan ve üzerinde, Gürcü alfabesini Asomtavruli harfleriyle 14 satırlık Gürcüce bir yazının yer aldığı bir taş bulunmaktadır. Bu metin, yazının sadece bir bölümüdür. Yazının bir ölünün arkasından verilen yemeğin (agape) kurallarına ait olduğu anlaşılmaktadır. Bu taşın ebatları 50 × 20 cm, kalınlığı ise 20 cm’dir. Bu yazılı taşın kilisenin duvarının kaplama taşlarından biri olduğu tahmin edilmektedir.[3][4] Gürcüce yazı Temo Cocua tarafından aşağıdaki gibi okunmuştur:

"[...]|[------]დთ მწ[----------]|[----] სწორითა ფას[ითა] [---]|[--] კერძი მ{ა}თ{ი}ვე (?) მ[-----]|[--]რავ{ა}დ ს{უ}ლისა ჩ{ე}მისა [-----]|[--]. გამიკუეთ{ე}ს კურა[ძალი]|[სა]გ{ა}ნ (?) შ{ა}ფ{ა}თÁ (?) დღე. უკ{უე}თ[უ] [----]|[---]ხლისა ხუც{ე}სი ამ[-----]|[---]სლმ{ა}ნ ეკლეს{ი}ამ{ა}ნ მ[-----]|[--]ლი გამიჩ{ი}ნ{ო}ს, ჩ{ე}მ{ი}სა კრ[------]|[--]. ვინ ესე დაწერ[ილი] [შე]|[მი]ცვალო{ს}, კრ{უ}ლ[მცა] [არ]|[ს] [ღ]{მრ}თისა პ{ი}რ{ი}თ<ი>{ა} მკ{უ}დ[არი] | [და] ცოცხ{ა}ლ[ი] [მისი] | [--]ა დაიუ[რვო]ნ [-----] | [...] | [...] (?)"[5]

Kaynakça

  1. ^ 2012-2013 Yılları Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2012-2013 წლების საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2019, s. 18. 17 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9639-0-2.
  2. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 438". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2023. 
  3. ^ 2012-2013 Yılları Tao-Klarceti, Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2012-2013 წლების საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2019, s. 18. 17 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9639-0-2.
  4. ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar - Katalog (ტაო-კლარჯეთი, ისტორიისა და კულტურის ძეგლები - კატალოგი), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 230, ISBN 9789941478178.
  5. ^ 2019 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2019 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2021, s. 68-69. 8 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9746-3-2

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kalkankaya, Posof</span>

Kalkankaya, Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Kumlukoz, Posof</span>

Kumlukoz, Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Eruşeti Kilisesi</span>

Ertşeti Kilisesi, Türkiye sınırları içinde kalmış olan tarihsel Eruşeti bölgesindeki Gürcü kilisesidir. Bugünkü Ardahan ilinin Hanak ilçesinde yer alan Eruşeti köyünde inşa edilmiştir. Gürcistan'daki ilk Hristiyan mabedi olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">II. Aşot Kurapalati</span>

II. Aşot, Tao-Klarceti'nin Bagrationi hanedanından gelen Gürcü hükümdarı.

Merenisi Kilisesi veya Merenesi Kilisesi, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağı Yukarıbakraçlı köyünde eski bir Gürcü kilisesidir.

<span class="mw-page-title-main">Şuatzkali Kilisesi</span>

Şuatzkali Kilisesi, tarihsel Samtshe bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı Gönülaçan inşa edilmiş bir Gürcü kilisesidir. Kilise yıkılmış ve yerinde Gönülaçan Köyü Camii inşa edilmiştir.

Meredisi Kilisesi veya Meradisi Kilisesi, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Gölebakan köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Günümüzde tamamen ortadan kalkmıştır.

Kotasi Kilisesi, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Kotasi olan Sabaholdu köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Günümüze kilisenin bazı kısımları ulaşmıştır.

Tzurtzkabi Kilisesi, tarihsel Samtshe bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı ve eski adı Tzurtzkabi olan Aşıkzülali köyü sınırları içinde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesiydi. Piskoposluk merkezi olan kilise yıkılmış, yerinde köyün camisi inşa edilmiştir.

Vardosani Kalesi, tarihsel Eruşeti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı ve eski adı Vardosani olan Yamaçyolu köyünün doğusunda megalit yapı kalıntısıdır. Bu yapının yakınında bir kaya üzerinde Gürcüce yazılar tespit edilmiştir.

Odeki Kilisesi, Aşağı Odeki Kilisesi ve Aşağı Odik Kilisesi olarak da bilinir, Erzurum ilinin Tortum ilçesinde, eski adı Odeki olan Aşağıserdarlı köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.

Gelaşeni Kilisesi, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı ve eski adı Gelaşeni olan Güleş köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Gelaşeni Kilisesi, köyün eski adının farklı yazılışlarından dolayı Goreşen Kilisesi, Goleşen Kilisesi ve Güleşen Kilisesi olarak da bilinir.

Ğvime Kilisesi, tarihsel Samtshe bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı ve eski adı Ğvime olan Kumlukoz köyünde Orta Çağ'da kalma Gürcü kilisedir.

Çihireti Kilisesi, tarihsel Eruşeti bölgesinde, bugün Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı ve eski adı Çihireti olan Yünbüken köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.

<span class="mw-page-title-main">Kvacvari</span>

Kvacvari, Gürcü Hristiyan geleneğinde, haç formunda anıtsal mezar taşına verilen isimdir. Kvacvari kelimesi, taş anlamındaki "kva" (ქვა) ile haç anlamındaki "cvari" (ჯვარი) kelimelerinden oluşur ve "haçtaş" anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Tanzot Kilisesi</span> Artvin Ardanuç Aydınköy Orta Çağ Gürcü Kilisesi

Tanzot Kilisesi, Tandzoti Kilisesi olarak da bilinir, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı ve eski adı Tanzot olan Aydınköy'de Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesiydi. 19. yüzyılda bu yapı yıkılmış, yerinde cami inşa edilmiştir.

Veli Kalesi Kilisesi, tarihsel Eruşeti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı ve eski adı Veli olan Sevimli köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Kura Nehri vadisinin üst kesiminin Orta Çağ'daki koruma sisteminin bir parçası olan Veli Kalesi'nin içinde yer alır.

Skarebi Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Skarebi olan Kotanlı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisedir.

Mşehi Kilisesi veya Muşeh Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Mşehi olan Aydoğdu köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Kilise, Aydoğdu köyünün eski adından dolayı bu şekilde adlandırılmıştır.

Oşkisori Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Uzundere ilçesine bağlı ve eski adı Oşkisori olan Sapaca köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.