İçeriğe atla

Peter Artedi

Peter Artedi'nin Mary Pinzón tarafından yapılmış tahmini portresi.

Peter Artedi veya Petrus Arctaedius (27 Şubat 1705 - 28 Eylül 1735) " ihtiyolojinin babası" olarak bilinen İsveçli doğa bilimci.

Artedi, Ångermanland eyaletinin Anundsjö şehrinde doğdu. Din adamı olmak niyetiyle, 1724 yılında Harnosand'da okuduktan sonra Uppsala Üniversitesi'ne teoloji okumak için gitti, ancak dikkatini tıp ve doğa tarihine, özellikle de büyük ölçüde etkilediği bir bilim olan ihtiyolojiye çevirdi. 1728'de yine İsveçli olan Carl Linnaeus Uppsala'ya geldi ve 1729'dan aralarında kalıcı bir dostluk kuruldu.1732'de Arterdi İngiltere'ye,Linnaeus Lappland'a gitmek üzere Uppsala'yı terk ettiler;ayrılmadan önce,ölüm durumunda el yazmaları ve kitaplarını karşılıklı olarak birbirine miras bıraktılar.

1734'te Artedi İngiltere'yi ziyaret ettiğinde Hans Sloane buluştuğundan ve Londra'da Londra Köprüsü'de nehrin aşağı akıntısı yönünde bir balinadan bahsetti. Artedi 1735 yazında Londra'dan ayrıldı ve Leiden'de Linnaeus ile buluştu. Artedi parasızdı ve Linnaeus onu Amsterdam'daki zamanının belki de en zengin müzesini oluşturan zengin bir Hollandalı olan Albertus Seba ile tanıştırdı. Seba, Theasaurus'ta balık tanımları yazmak için Artedi'yi çalıştırdı. 27 Eylül gecesi Seba'nın evinden pansiyonlarına dönerken yanlışlıkla düştü ve bir kanalda boğuldu. Ertesi gün cesedi bulundu. Linnaeus, iki gün sonra Claudius Sohlberg'den Artedi'nin ölümünü duydu ve iki gün sonra aceleyle Amsterdam'a gitti. Anlaşmaya göre, el yazmaları Linnaeus'un eline geçti ve yazarın hayattayken yazdığı Bibliotheca Ichthyologica ve Philosophia Ichthyologica,1738'de Leiden'de[1] "Ichthyologia sive opera omnia de piscibus" adı altında yayınlandı.

Artedi, 2 Ekim 1735'te Amsterdam'daki St Anthony kilisesinde bir fakir mezarına gömüldü. Mezarı asla işaretlenmedi ve kilise avlu alanı o zamandan beri başka amaçlar için tahsis edildi. Anders Celsius tarafından Latince yazılmış ve George Shaw tarafından İngilizceye çevrilmiş olan bir kitabenin bilinmesi, Linnaeus'un kendi "Ichthyologia" kopyasının arka uç kısmında yazılı olduğu için bilinmektedir:

Burada fakir Artedi yatıyor, yabancı topraklarda
Bir insan ya da balık değil, daha iyi bir şey,
Bir adam değil,çünkü hayatını geçirdi balıklar arasında
Balık da değil, çünkü ölümü oldu sonunda suda

Amsterdam Hayvanat Bahçeleri'nde Peter Artedi'ye bir anıt taş dikildi ve 28 Haziran 1905'te açıldı;anıt Latince yazılmıştır. Diğer taş anıtlar İsveç'te Anundsjö ve Nordmaling'de bulunmaktadır.

Linnaeus Doğu Akdeniz'de bulunan monotipik bir tür olan Artedia(Apiacea)'ya arkadaşının ismini verdi.

Kaynakça

  1. ^  Önceki cümlelerden bir veya daha fazlası artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Artedi, Peter". Encyclopædia Britannica. 2 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 663. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Petrus</span> İsanın 12 havarisinden biri ve geleneğe göre 1. Katolik Kilisesi papası (MÖ 1-MS 65)

Simun Petrus, İsa'nın on iki havarisinden biridir. İsa'nın diğer bir havarisi olan Andreas'ın kardeşidir.

<span class="mw-page-title-main">Carl Linnaeus</span> İsveçli botanikçi, hekim ve zoolog (1707-1778)

Carl Linnaeus, İsveçli biyolog, hekim ve fizikçidir.

<span class="mw-page-title-main">Anıt</span>

Anıt ya da Abide, önemli bir olayın veya büyük bir kişinin gelecek kuşaklarca tarih boyunca anılması için yapılan, göze çarpacak büyüklükte, sembol niteliğinde yapı, olarak tanımlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Markos İncili</span> Yeni Ahitin ikinci bölümü

Markos İncili, Kutsal Kitap dizisine ait olan kanonik bir kitaptır. Yunanca Kutsal Yazıların ya da Yeni Ahdin ikinci kitabıdır. Bu incilin Markos adlı bir adam tarafından yazıldığı genellikle kabul edilir. Markos'un bölümleri ve konuları vardır.

<span class="mw-page-title-main">Svante Arrhenius</span> İsveçli bilim insanı (1859-1927)

Svante August Arrhenius,, İsveçli kimyacı ve fiziksel kimya biliminin kurucularından.

<span class="mw-page-title-main">Cemel, Şarkışla</span>

Cemel, Sivas ilinin Şarkışla ilçesine bağlı bir beldedir.

Hekimbaşı Abdülaziz Efendi, Osmanlı tıp bilgini, bestekâr ve şairdir. Osmanlı Devleti'nde Subhizadeler diye bilinen ve çok sayıda devlet adamı, hekim, şair ve bestekâr yetiştiren bir aileye mensuptur.

Londra Linne Derneği dünyanın ilk taksonomi ve doğa tarihi derneğidir. Bitki bilimi (botanik) ve biyoloji dergilerinin yanı sıra bir de hayvan bilimi (zooloji) dergisi yayınlamaktadır. Ayrıca genel toplum ve taksonomi tarihi derlemeleri de yayınlar.

<span class="mw-page-title-main">Sant'Angelo Kalesi</span>

Sant'Angelo Kalesi ya da Hadrianus Mozolesi, İtalya'nın başkenti Roma'daki Adriano Parkı'nda yer alan silindirik bir yapıdır. Roma İmparatoru Hadrianus tarafından kendisi ve ailesi için anıt mezar olarak inşa ettirilen bina daha sonra papalık kalesi olarak kullanılmıştır. Tiber Nehri kıyısında bulunan, bir zamanlar Roma'nın en yüksek binası olan yapı günümüzde müze olarak faaliyet göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">1. Petrus</span> Yeni Ahitin kitapçıklarından birisi

Birinci Petrus Mektubu ya da Petrus'un Birinci Mektubu Yunanca Kutsal Yazıların bir kitabıdır. Sadece 1. Petrus olarak da adlandırılmaktadır. Bu mektup Petrus'un tüm Hristiyan cemaatlere yazdığı bir mektuptur. Bunun için katolik mektup olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Adam Afzelius</span> İsveçli botanikçi

Adam Afzelius İsveçli bir botanikçi ve Carl Linnaeus'un Havarileri adlı öğrenci grubunun üyesiydi. Afzelius,1750'de Västergötland bölgesindeki Larv'da doğdu. 1777'de Uppsala Üniversitesi'nde doğu dilleri öğretmeni,1785'te botanik asistanı olarak görevlendirildi. 1793'te İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi'ne seçildi.1800 yılında Adam Afzelius Leopoldina Alman Bilimler Akademisi'ne üye oldu.

<span class="mw-page-title-main">2. Petrus</span> Katolik mektup

2. Petrus ya da Petrus'un İkinci Mektubu olarak adlandırılan bu kitap, Yeni Ahit'in katolik mektuplarından birisidir. Hristiyanlarca, On İki Havari ya da elçiden birisi olan Petrus tarafından yazıldığına inanılır. Mektubun temel odak noktası, okuyucularını yanlış öğretilerden korumak ve onları bu yönde uyarmaktır.

<span class="mw-page-title-main">Carl Peter Thunberg</span>

Karl Peter von Thunberg, Carl Pehr Thunberg veya Carl Per Thunberg olarak da bilinen Carl Peter Thunberg, İsveçli bir doğa bilimci ve L.'un "havarisiydi". Uppsala Üniversitesi'nde L.'tan eğitim aldıktan sonra, yedi yıl boyunca Güney Afrika ve Asya'da gezerek, birçok bitki ve hayvan örneği toplayarak tanımladı ve bu arada yerel kültürleri gözlemledi. "Güney Afrika bitki bilimcilerinin babası", "Japonya'da Doğu Tıbbının öncüsü" ve "Japon L." unvanları ile bilinir. Bitki bilim mahlası Thunb.'dur.

<span class="mw-page-title-main">Jean Chardin</span> Fransız kaşif (1643-1713)

Jean Chardin veya doğum adıyla Jean-Baptiste Chardin on ciltlik The Travels of Sir John Chardin kitabını yazmasıyla tanınan Fransız kuyumcu ve gezgindir. Kitap genel olarak Batı dünyasındaki çağdaş eserlere kıyasla İran ve Yakın Doğu üzerine yazılmış en iyi eserlerden biri olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Oxyrhynchus Papirüsleri</span>

Oxyrhynchus Papirüsleri, arkeologlar tarafından 19. yüzyılın sonunda Mısır'daki tarihi Oxyrhynchus bölgesi yakınlarındaki eski bir çöplükte bulunan papirüs üzerine yazılmış el yazmalarıdır. Bu geniş papirüs koleksiyonu, antik Yunanca ve Latince binlerce belge, mektup ve edebi eser içermektedir. Ayrıca bazı parşömen el yazmaları ve kağıt üzerinde daha yeni Arapça el yazmaları da vardır.

<span class="mw-page-title-main">Bolognalı Katerina</span> İtalyan rahibe, mistik, tarikat kurucusu, eski İtalyan yazar, öğretmen ve ressam (1413-1463)

Bolognalı Katerina [Caterina de' Vigri], İtalyan rahibe, mistik, tarikat kurucusu, eski İtalyan yazar, öğretmen ve ressam. Catherine de' Vigri, 1712 yılında resmen azizleştirilmeden önce, ana vatanı Bologna'da yaklaşık üç yüzyıl boyunca hürmet gördü. 1712 yılında Katolik Kilisesi tarafında Azize olarak ilan edildi. Caterina de' Vigri'nin Azizler takvimindeki anma günü 9 Mart'tır.

<span class="mw-page-title-main">Carl Linnaeus (Genç)</span>

Carl Linnaeus (Genç), İsveçli doğa bilimci. Babası Carl Linnaeus'tan (1707-78) ayırt edilebilmesi için bitkibilimde Linnaeus filius bilinir ve bitkibilim mahlası L.f.'dir.

<span class="mw-page-title-main">Daniel Solander</span>

Daniel Carlsson Solander veya Daniel Charles Solander, İsveçli doğa bilimci ve Carl Linnaeus'un öğrencisi. Solander, Avustralya topraklarına ayak basan ilk akademi kökenli bilim insanıdır. Bitkibilim mahlası Sol.'dur.

<span class="mw-page-title-main">Pehr Löfling</span>

Pehr Löfling, İsveçli botanikçi ve Carl Linnaeus'un öğrencisi. Bitkibilim mahlası Loefl.'dir.

<span class="mw-page-title-main">Linnaeus'un Havarileri</span>

Linnaeus'un Havarileri, dünya çapında botanik ve zoolojik keşifler yapan ve botanikçi Carl Linnaeus tarafından görevlendirilen ya da önerilen bir grup öğrenciyi tanımlamak için kullanılan bir kavramdır. Söz konusu keşifler 18. yüzyılın ikinci yarısında gerçekleşti ve bu öğrenciler Linnaeus tarafından 'havariler' olarak adlandırıldı.