İçeriğe atla

Peru Kızılderilileri

Peru Kızılderilileri
(Indios del Perú)
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Diller
yerel diller, İspanyolca
Din
Hristiyanlık, yerel inançlar

Peru Kızılderilileri (İspanyolca Los indios del Perú, indígenas del Perú), Peru'da yaşayan ve Andlar ve Amazonya kültür gruplarından Kızılderili halkları. En büyük Kızılderilileri nüfusa sahip ülke % 45 oranla Peru'dur.[1] Amazon bölgesinde 16 dil ailesinde 65 ten fazla etnik grup bulunur.[2]

Halklar

  • Achuar, Amazon
  • Aguano, Amazon
  • Aguaruna, Amazon, kuzey Peru
  • Amahuaca, Amazon, doğu Peru
  • Asháninka, Amazon: Junín, Pasco, Huánuco, Ucayali Regiona
  • Aymaralar, güney[2]
  • Amahuaca
  • Bora, Amazon, kuzey ve doğu Peru
  • Cashibo, Amazon
  • Chanka kültürü, formerly the Andes
  • Chincha, önceden pasifik kıyıları
  • Cholone, Amazon
  • Cocama
  • Cocamilla
  • Ese Ejja, Amazon: Madre de Dios Region
  • Harakmbut, Amazon: Madre de Dios Region
  • Huambisa, Amazon
  • Jibito, Amazon
  • Jivaroa, Amazon, northern Peru
  • Shuar, Amazon
  • Kaxinawá, Amazon
  • Kulina, Amazon
  • Korubo
  • Machiguenga, Amazon, güneydoğu Peru
  • Machinere, Amazon
  • Maina, Amazon
  • Mashco-Piro, Amazon: Madre de Dios Region
  • Matsés (Mayoruna), Amazon
  • Muinane
  • Norte Chico civilization (9210–1800 BCE), Pasifik kıyısı
  • Pocra culture (500–1000 CE), Pasifik kıyısı
  • Ocaína
  • Q'ero, Andes: Cusco Region
  • Keçuvalar, Coastal ve Andean regions.[2]* Quijos-Quichua, lowland Quechua
  • Secoya, Amazon, kuzey Peru
  • Shipibo-Conibo, Amazon: doğu Peru
  • Tikunalar, Amazon
  • Tukano
  • Urarina, Amazon: Loreto Region
  • Urular, Andlar: Lake Titicaca
  • Huanca, Andlar: Junín Region
  • Witoto (Huitoto), Amazon, kuzey Peru
  • Yagua, Amazon: kuzeydoğu Peru
  • Yaminawá, Amazon: Madre de Dios Region
  • Yaneşalar, Amazon: Huánuco, Junín, Pasco Region
  • Yineler, Amazon: Cusco, Loreto, Ucayali Region
  • Yukuna
  • Zaparolar, Amazon, northern Peru

Kaynakça

  1. ^ "People and Society: Peru." 5 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. CIA - The World Factbook. Retrieved 28 Dec 2011.
  2. ^ a b c Kathrin Wessendorf (2008). The Indigenous World 2008 (PDF). Copenhagen, Denmark: International Work Group for Indigenous Affairs. s. 158. ISBN 978-87-91563-44-7. 3 Eylül 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2009. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İtalyanlar</span> İtalyaya özgü etnik grup

İtalyanlar, anayurtları İtalya ve çevre bölgelerde yaşayan bir Romen halkıdır. İtalyanların çoğu İtalyanca veya lehçelerini konuşur, ancak İtalyancadan ayrı yaklaşık 30 adet bölgesel dil de İtalyanlarca konuşulmaktadır. Bu diller bazen yanlış bir biçimde "İtalyanca lehçeleri" olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Peru</span> Güney Amerika ülkesi

Peru, ya da resmî adıyla Peru Cumhuriyeti Güney Amerika'nın batısında bir ülkedir. Kuzeyde Ekvador ve Kolombiya, doğuda Brezilya, güneydoğuda Bolivya, güneyde Şili ve batıda Büyük Okyanus'la sınırlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ekvador</span> Güney Amerikadaki egemen devlet

Ekvador veya resmî adıyla Ekvador Cumhuriyeti, Güney Amerika'da temsilî demokrasi ile yönetilen bir cumhuriyettir. Kuzeyde Kolombiya, doğu ve güneyde Peru ile komşudur ve batısında Büyük Okyanus vardır. Anakaradan 965 kilometre batıda, Büyük Okyanus'ta bulunan Galapagos Adaları da ülkenin sınırları dâhilindedir. Adını aldığı ekvatorla ülke ikiye bölünmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Amerika Birleşik Devletleri Kızılderilileri</span>

Kızılderililer ya da Amerika Yerlileri veya kısaca Yerliler, Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşayan Kızılderililer için kullanılan ortak birleştirici ad. Dilce birbiriyle akraba olmayan en az iki ayrı grupta toplanırlar: Sibirya kökenli olan Na-Dene dilleri ile Na-Dene dilleri dışındaki bütün Kızılderili dillerini içeren Amerind dilleri.

<span class="mw-page-title-main">Kızılderililer</span> Amerika kıtasının yerlilerine verilen isim

Kızılderililer ya da Amerika Yerlileri, Sibirya kökenli Eskimo - Aleut halkları dışında kalan bütün Amerika yerlileri için kullanılan ortak birleştirici ad. Dilce birbiriyle akraba olmayan iki ayrı ana grupta toplanırlar: Sibirya kökenli olan Na-Dene dilleri ile Na-Dene dilleri dışındaki bütün Kızılderili dillerini içeren Amerind dilleri.

<span class="mw-page-title-main">Amerika yerlileri</span>

Amerika yerlileri, Avrupalılar'ın gelişinden önce Amerika kıtasında yaşayan Eskimo-Aleut halkları ile Kızılderilileri kapsayan ortak ad. Bazıları bu adı İngilizce Amerindian terimin karşılığı olarak yalnızca Kızılderililer için kullanır ve Eskimo-Aleut halklarını dahil etmez. Alaska ve Kanada gibi hem Eskimo hem de Kızılderili nüfus barındıran yörelerde Amerika yerlisi adı her ikisi için kullanılırken, Kıta ABD'sinden Arjantin'e kadar Eskimo barındırmayan diğer yörelerde yalnızca Kızılderili anlamındadır.

<span class="mw-page-title-main">Yma Sumac</span> Peru asıllı soprano

Yma Sumac, Peru asıllı soprano.

İki ruh, Kanada Kızılderilileri ile ABD Kızılderililerinde kabul edilen ama birçok Batı Kültüründe olmayan Kuzey Amerika topluluklarında görülen üçüncü cinsiyet modeline verilen addır. Two Spirit, iki ruhun bir bedende birleşmiş olması durumudur. 1990'lı yıllarda antropolojik literatürde kullanılan Berdache kelimesi ayrımcı algılandığı için daha sonra bu terim kullanılmaya başlandı.

<span class="mw-page-title-main">Güney Amerika Kızılderilileri</span>

Güney Amerika Kızılderilileri, Güney Amerika kıtasındaki farklı dil ailelerinde toplanan yerli Kızılderili halklarıdır. Kızılderililerin baskın olduğu iki ülke Bolivya ile Peru'dur. Beyazlar ile karışmış melez Kızılderililere Mestizo adı verilir ve Mestizolar Paraguay, Venezuela, Kolombiya ve Ekvador'da çoğunluğu oluştururken, Bolivya ile Peru'da ise Kızılderililerden sonra ikinci sıradadır.

Plato Kızılderilileri, Kuzey Amerika'nın Pasifik Okyanusuna bakan batı kısmında içbölgede, Amerika Birleşik Devletleri'ne ait Dağlararası Platolar denen bölgesindeki kuzey Idaho, batı Montana, doğu Washington, doğu Oregon ve kuzeydoğu Kaliforniya eyaletlerinde ve Kanada'ya ait Batı Kanada bölgesindeki Britanya Kolumbiyası eyaletini orta ve güneyindeki İç Britanya Kolumbiyası denen kısmında Kuzey Amerika yerlileri kültür bölgesinden yerli kültürü oluşturan Kızılderililer. Kuzeyde Subarktik Kızılderilileri, doğuda Ova Kızılderilileri, güneyde Büyük Havza Kızılderilileri, güneybatıda Kaliforniya Kızılderilileri ve batıda Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri kültür grupları yer alır.

Kaliforniya Kızılderilileri, Kuzey Amerika'nın güneybatısında Amerika Birleşik Devletleri'nde kuzey Kaliforniya eyaletinde Kuzey Amerika yerlileri kültür bölgesinden yerli kültürü oluşturan Kızılderililer. Kuzeyde Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri ile Plato Kızılderilileri, doğuda Büyük Havza Kızılderilileri, güney ve güneybatıda Güneybatı Kızılderilileri kültür gruplarıyla komşudur.

<span class="mw-page-title-main">Ladinolar</span>

Ladinolar, Latin Amerika'da, özellikle de Guatemala'da yaşayan, yerli halklar ile İspanya kökenli Avrupalıların melezi olan Mestizo halkı. Adları Latino («Latin») kelimesinden gelir.

<span class="mw-page-title-main">Meksika'nın yerli halkları</span>

Meksika Kızılderilileri, Meksika'da yaşayan Kuzey Amerika Kızılderilileri grubunun Aridoamerika ile Mezoamerika Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkları.

<span class="mw-page-title-main">Brezilya Kızılderilileri</span> etnik grup

Brezilya Kızılderilileri ya da Brezilya yerlileri, Brezilya'da yaşayan Doğu Brezilya ile Amazon Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkları. Brezilya Kızılderililerinden Fundação Nacional do Índio (Funai) adlı hükûmet kuruluşu sorumludur. Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística tarafından 2010 yılında yapılan son sayıma göre nüfusları 817.000 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Arjantin yerlileri</span> yerli insanlar

Arjantin yerlileri, Arjantin'de yaşayan ve Andlar, Gran Chaco, Güney Cone ve Amazonya kültür gruplarından Amerika yerli halklarını anlatır. 40 milyonluk Arjantin nüfusu içinde yerlilerin oranı % 1.6, sayısı 600.329 kişidir. 2004 yılı itibarıyla yerli grup sayısı 35 tir. En büyük yerli grupları arasında Mapuçeler, Kollalar, Tobalar, Guaraniler, Wichí, Diaguita, Mocoví ve Huarpeler sayılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Panama Kızılderilileri</span>

Panama Kızılderilileri, Panama'da yaşayan Orta Amerika Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkları. 285.231 kişilik nüfuslarıyla ülke nüfusunun % 5 ine tekabül ederler. Bunların yarısını Guaymí ile Ngöbe-Buglé halkları oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Kızılderili soykırımları</span> Kuzey Amerika, Orta Amerika, Güney Amerika ve Karayiplerdeki Kızılderili halklarının soykırımı

Kızılderili soykırımları, Kristof Kolomb'un 1492'de Amerika Kıtası'na ulaşmasından sonraki beş asır boyunca Avrupalılar tarafından kıtanın yerlileri olan Kızılderililere karşı yapılan soykırımlardır.

<span class="mw-page-title-main">Guatemala İç Savaşı</span>

Guatemala İç Savaşı, 1960-1996 yıllarında Guatemala hükûmeti ile Guatemala Kızılderililerinden olan yoksul Maya köylüleri tarafından desteklenen solcu isyancı gruplar arasında süren iç savaş. Guatemala hükûmeti iç savaş sırasında Maya Kızılderililerine karşı soykırım işlemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Amerika'nın yerel dilleri</span>

Amerika'nın yerel dilleri, Amerika'yı oluşturan Alaska ve Grönland'dan Güney Amerika'nın ucuna kadar yayılan topraklarda yaşayan Kızılderililer tarafından konuşulmaktadır. Bu yerel diller içlerinde izole ve Sınıflandırılmamış diller de dahil olmak üzere birbirinden farklı çok sayıda dil ailelerinden meydana gelmektedir. Bunları daha yüksek seviyede aileler halinde gruplandırmak için üç makrofamilya; Eskimo - Aleut dilleri, Na-Dene dilleri ve Amerind dilleri gibi öneriler yapılmıştır. Bu öneri neredeyse bütün uzmanlar tarafından kabul edilmemiştir.

2022 FIFA Dünya Kupası Güney Amerika elemeleri, Katar'da düzenlenecek olan 2022 FIFA Dünya Kupası'na katılacak olan 32 takımdan 4,5 takımın belirleneceği elemelerin Güney Amerika ayağına CONMEBOL üyesi 10 takımın tamamı katıldı. 8 Ekim 2020'de başlayan maçlar, 29 Mart 2022'de sona ermiştir.