İçeriğe atla

Peru'daki Yahudilerin tarihi

Peru Yahudileri çeşitli kökenlerden gelen ve yıllar boyunca Peru'da yaşamış veya Peru kökenli Yahudilere denir.

Zamanında malını mülkünü alıp daha güvenli bir gelecek için yurtdışına giden Yahudi cemaatinin nüfusu yakın zamanda yavaşça artmaya başlamıştır. Peru'da 1985'ten beri hahamlık yapan Arjantin kökenli Rabbi Guillermo Bronstein'ın anlattıklarına göre 1970'lerde 5200 kişiyle en yüksek nüfusa ulaşan Yahudi cemaatinin nüfusu bugün yarıya inmiştir. Az sayıdaki nüfusa rağmen büyüme vadeden aktif bir cemaat vardır.

Peru'daki Yahudi cemaati, coğrafik kökenlerine göre üç kola ayrılır. Israeli Union isimli en büyük cemaat Doğu Avrupa göçmenlerinin torunları tarafından oluşur ve sayıları toplam Yahudi nüfusunun %75'ini oluşturur. Diğer iki cemaat ise Sefarad ve Orta Avrupa veya Alman kökenlilerden oluşup nüfusları hemen hemen eşittir.

1970'lerin başında Peru'lu Yahudilerin ülkeden çıkışının sebebi sol görüşlü askeri hükûmetin başkanı Gen. Juan Velasco medyayı ve ülke endüstrisini millileştirmesidir. 1975'te Velasco'ya darbe düzenlenince dış göç oranında azalma oldu fakat ekonomideki sıkıntılar ve politik şiddet nedeniyle göçler 1980'lerde tekrar hızlandı.

Bronstein'a göre en çok dış göç Alan Garcia hükûmetinin (1985-90) sebep olduğu ekonomik kriz sebebiyle gerçekleşmiştir.

Aynı zamanda Maoist Sendero Luminoso gerilla hareketiyle ülkede silahlı saldırı ve istikrarsızlıklar baş gösterdi. Her ne kadar bu saldırılar Yahudileri hedef almadıysa da bölgedeki durum birçok Peru'lu ailenin ülkeyi terk etmesine sebebiyet verdi. Peru'da 15 yıl süren politik şiddetler nedeniyle 30,000 kişi hayatını kaybetti.

1973 ila 1990 arası ülkedeki Yahudilerin tam sayısı bilinmemektedir fakat Bronstein Lima'daki Yahudi okulundaki öğrenci nüfusuna bakılarak bir fikir edinilebileceğini belirtmiştir. Peru'lu Yahudi ailelerin %90'ının çocuklarını gönderdiği Leon Pinelo Okulu'nda 1970'lerdeki 1200 olan öğrenci sayısı bugün 450'ye düşmüştür.

Bugün Peru'da 3000 Yahudi ve ikisi Ortodoks üç ana sinagog bulunur. Çoğunluğu Lima'da bulunan Yahudilerin Iquitos'ta küçük bir cemaati bulunur.

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Göttingen</span> Aşağı Saksonyada büyükşehir (Almanya)

Göttingen, Aşağı Saksonya eyaletinin güneyinde bulunan ve üniversitesi ile ünlü Almanya şehri. Üniversite ile şehir yapısal olarak da iç içedir.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan'daki Yahudilerin tarihi</span>

Gürcü Yahudileri Kafkasya'daki Gürcistan ulusundan olan Yahudiler'e denir. Gürcistan'in en eski cemaatlerinden olan Yahudiler tarihlerini Babil Sürgünü'ne kadar dayandırmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İtalya Yahudileri</span>

İtalya Yahudileri genel anlamda İtalya'da yaşayan Yahudilere daha özele inildiğinde ise Roma İmparatorluğu'ndan bu yana bölgede varlığını sürdüren Sefarad ve Aşkenaz olmayan Yahudilere denir.

<span class="mw-page-title-main">Bahreyn'deki Yahudilerin tarihi</span>

Bahreyn Yahudileri dünyanın en küçük Yahudi cemaatlerinden biridir. Bir zamanlar nüfusu 1500'e kadar ulaşan cemaatte bugün geriye elliden az üye, bir sinagog ve bir de küçük mezarlık kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Cezayir'deki Yahudilerin tarihi</span>

Yahudiler ve Yahudiliğin Cezayir'de uzun bir geçmişi vardır fakat 20.yy'ın sonlarına doğru gelişen politik gerginlik sebebiyle ülkedeki Yahudi nüfusu tükenmiştir.

Yahudilerin Arnavutluk'taki tarihi 1300 yıl öncesine dayanır. Arnavutluk Yahudileri ağırlıklı olarak Sefarad olmakla birlikte modern zamanlarda toplam ülke nüfusuna olan yüzdesi çok düşüktür. Arnavutluk, II. Dünya Savaşı'nda Yahudi nüfusu artan ender Avrupa ülkelerindendir. Arnavutluk Sosyalist Halk Cumhuriyeti'nin Komünist diktatörü Enver Hoca aralarında Yahudiliğin de bulunduğu bütün dinleri yasaklayıp devlet ateizmini yürürlüğe soktu. Komünizm sonrası bu politikalar kaldırılıp ibadet serbestliği getirildi fakat Yahudilerin çoğunun İsrail'e göç etmesiyle Arnavutluk'taki Yahudi nüfusu azaldı.

Azerbaycan Yahudileri Azerbaycan'da yaşayan Yahudilere denir.

Belçika'daki Yahudilerin tarihi 1. yüzyıla kadar uzanır. II. Dünya Savaşı'ndan önce 100.000'i bulan ülkedeki Yahudi nüfusu Holokost'tan sonra nüfusunun yarısından fazlasını kaybetti.

<span class="mw-page-title-main">Bulgaristan'daki Yahudilerin tarihi</span>

Bulgaristan'daki Yahudilerin tarihi MÖ 2. yüzyıla kadar uzanır. Bu zamandan beri her zaman bir Yahudi nüfusu olan Bulgaristan'da Yahudilerin Bulgaristan tarihinde antik çağlardan Orta Çağa ve bugüne kadar önemli rolleri bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Danimarka'daki Yahudilerin tarihi</span>

Az sayıdaki Danimarka'daki Yahudilerin tarihi 17. yüzyıla kadar dayanır.

<span class="mw-page-title-main">Hindistan'daki Yahudilerin tarihi</span> Hindistanda bulunan dini bir azınlık

Hindistan Yahudileri Hindistan'da bulunan dini bir azınlıktır. Yahudiliğin, Hindistan'a giren ilk gayri-Dharma dinlerden olduğu tarihte kayıtlıdır. Antik çağlardaki cemaatler kültürel asimilasyona uğramıştır. Her Yahudi cemaati, Yehuda Krallığı ve Kayıp On Kabile gibi farklı kökenlerden geldiği için ülkedeki Yahudi sayısını kestirmek zordur. Toplam Yahudi nüfusunun yarısı Manipur ve Mizoram'da, çeyreği de Mumbai'de yaşamaktadır. Dünyadaki birçok ülkenin aksine Hintlerin kontrolündeki Hindistan'da antisemitizm olayları görülmemiştir. Bölgede görülen tek antisemitik olaylar, Portekiz'in Goa'yı işgal edip engizisyonları başlattığı dönemdir. Yahudiler Malabar kıyılarındaki Kodungallur'a yerleşip 1524'e kadar barış içinde ticaretle uğraştılar. Hem İngiliz hakimiyetinden önce hem de sonra Yahudiler Hint prensleri altında, hükûmette, orduda ve endüstride önemli mevkilere geldiler.

Meksika Yahudileri ülkede engizisyonlardan beri yaşamaktadır. Çoğu Meksika şehrinde olmak üzere cemaatin 50,000 üyesi vardır. Diğer Yahudiler Jalisco eyaletinin Guadalajara ve çevre şehirlerinde ve Monterrey, Veracruz, Culiacán ve Tijuana'da yaşamaktadır.

İnka Yahudileri olarak da bilinen B'nai Moşe Peru'nun başkenti Lima'nın kuzeyindeki Trujillo kentinde Yahudiliğe geçmiş küçük bir gruptur.

Tacikistan'daki Yahudilerin tarihi uzun ve çeşitli bir geçmişe sahiptir. Tacikistan Yahudilerinin çoğu köken olarak Buhara Yahudisidir.

Bugün Tayland Yahudilerinin çoğu Rusya ve Sovyetler Birliği kökenli Aşkenazlar olsa da, cemaatin kökeni 17. yüzyılda bu topraklara gelen Bağdadi Yahudilere kadar dayanır. Bu cemaate 1970 ve 80'lerde İran'dan kaçan Parsim Yahudileri de katılmıştır.

Ezra ve Nehemya Operasyonu, 1950 ile 1952 arasında yapılan yaklaşık 120-130 bin Irak Yahudisinin hava yoluyla İsrail'e getirilme harekâtıdır. Taşıma, Kıbrıs ve İran üzerinden yapılmıştır. Irak'ta 1968'de sadece iki bin, bugün ise hepsi Bağdat'ta yaşamak üzere yüzden az Yahudi kalmıştır.

Abhazya Yahudilerinin nüfusu, Aşkenaz, Gurjim ve diğer Yahudilerden oluşmaktaydı. Abhazya'nın 19.yy'ın ortasında Rus İmparatorluğu'na katılmasıyla bölgedeki Yahudi nüfusu arttı. 1992-1993 Gürcistan-Abhazya çatışması sebebiyle çoğu Yahudi bölgeyi terk etti veya çıkarıldı.

Latin Amerika'daki Yahudilerin tarihi, bazı bakış açılarına göre Christopher Columbus'un İspanya'dan yola çıkıp Atlantik Okyanusu'nu geçtiği tarih olan 3 Ağustos 1492'de başlar. Onun yola çıktığı tarih, Katolik Monarklar olan I. Isabel ve II. Fernando'nun İspanya'daki Yahudilere ya Katolisizm'e geçmelerini ya da ülkeyi terk etmelerini emreden bildirgeyi yayınladığı tarihe denk gelir.

<span class="mw-page-title-main">Nikaragua'daki Yahudilerin tarihi</span>

Nikaragua Yahudileri, Nikaragua'da doğmuş veya oraya göç etmiş Yahudilere veya onların nesillerinden gelenlere denir. Yahudi diyasporasının bir parçasıdır.

Mısır Yahudileri, dünyanın hem en eski hem en yeni cemaatini oluşturur. Tam bir nüfus bilgisi bulunmasa da Mısır'daki Yahudi nüfusunun 2004 itibarıyla 100'den az olduğu düşünülür, bu sayı 1922'de 75 ila 80 bin arasındaydı. Tarihi yerli cemaatin çekirdeğini Rabinik ve Karay Yahudileri oluşturur. İspanya'dan kovulmanın ardından Mısır'a daha çok Sefarad ve Karay yerleşmiştir. Nüfus, Süveyş Kanalının açılmasının ardından artan ticaret olanakları sebebiyle yükselişe geçti. Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı topraklarda yaşayan Yahudiler Mısır'ın ana şehirlerine yerleşip modern cemaatin ticari ve kültürel elit tabakasına girdiler. 19. yüzyılın sonlarında Avrupa'da yaşanan pogromlardan kaçan Aşkenaz cemaati çoğunlukla Kahire'nin Darb el Barabira çeyreğinde toplanmıştı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.