Periferi devletleri

Periferi devletleri, bir sınır veya hudut üzerinde bulunan bölgelerdir. Jeopolitik bir kavram olarak ilk olarak Antik Roma'da ortaya çıkmıştır.^[1]

Birinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonra, "periferi devletleri" kavramı, İkinci Dünya Savaşı'nın sonuna kadar Almanya'ya karşı kazanılan zaferin ardından Almanya'nın kaybettiği toprakları ile Rus İmparatorluğu'nun SSCB'ye dönüştüğü dönemde batı sınırında kaybettiği topraklar arasındaki devletler için kullanılmaya başlandı.^[2]

Zaten bilinen terimi 1917-1945 döneminde sınır devletleri kavramıyla kastedilen aynı jeopolitik topluluğa tekrar kullanarak uygulayan V. Tsymburskyi, yeni bir kavram getirmedi, sadece tanımını modernize etti. Tsymburskyi tarafından formüle edilen konsepte periferi devletleri "medeniyetler arası kuşak"ta bulunan ülkelerdi. Bu tanım ile daha önce bilinen anlamdaki terim, modern Rus siyaset bilimi sözlüğünde Soğuk Savaş sonrasında SSCB'nin çöküşü sırasında egemenliklerini ilan eden yeni devletler için kullanılmaya başlandı.^[3]

"Uygarlıklar arası dünyalar" veya Periferi devletleri kavramı, medeniyet imarında önemli bir metodolojik öneme sahiptir. Bu kavram, özellikle uygarlıkların sınırları sorunlarıyla ilgilidir ve potansiyel olarak bir çatışma unsuruna (tarihi, etnik, kültürel vb.) sahip olan bölgeleri tanımlar ve bu tür çatışmaların çözülmesine yardımcı olur.

Tsimbursky'nin "Periferi devletleri" doktrini

Periferi devletlerinin belirlenmesi meselesi, siyasi coğrafya ve jeopolitik araştırma sorunlarıyla yakından iç içedir. Tsymbursky, Rusya'ya bitişik periferi devletleri kuşağını "Avrupa-Asya'yı parçalayan, Rusya'yı ayıran ve ona kıtanın içinde bir tür adanın özelliklerini veren bir dev" olarak görüyor.

Tsymbursky, "Baltık Devletleri'nden Doğu Avrupa'ya uzanan ve Kafkasya'yı, Sovyet sonrası Orta Asya'yı ve sözde eski Tibet-Sincan-Moğol Orta Asya'sını kapsayan büyük medeniyetler arası kuşağın (Periferi devletleri) Kore'de sona erdiğini belirtir." Bu "bölgeler-boğaz kuşağının Rusya'yı diğer medeniyetlerin platformlarında oluşturulan güç merkezlerinden ayırdığını" belirtiyor.

Büyük sınır, kıta boyunca Polonya ve Baltıklardan Pamirlere ve Tanrı Dağları'na kadar uzanıyor ve Doğu Avrupa'yı Balkanlar, Kafkaslar ve Orta Asya'yı kapsıyordu. Kültürel-coğrafi bir bakış açısından, bu kuşak, tüm Eski Dünya medeniyetlerinin geçiş çevrelerinden oluşur: Roma-Germen (Batı Avrupa), Arap-İran (Yakın ve Orta Doğu), Rus, Çin ve Hint. Hat, Tibet'te ve Kore Yarımadası'nda son bulur.

Khatuntsev'in Periferi devletleri sorununa bakışı

1994'ten beri Voronej tarihçisi S. Khatuntsev, Periferi devletleri fikrini bağımsız olarak geliştiriyor.

Periferi devletlerini; Finlandiya'dan Baltık Devletleri, Polonya ve Batı Ukrayna üzerinden, ardından Moldova ve Dağlık Kırım üzerinden Transkafkasya ve Anadolu'ya uzanan bir şerit olarak tanımlar. Hat, Hazar'ın ötesinde, Türkmenistan, Afganistan, Pakistan, Keşmir, Uygur Bölgesi'nin bir bölümünü içerir ve son olarak Moğolistan, Mançurya ve Primorski Krayı üzerinden Kuril sırtına, Aleut Adaları'na ve Alaska'ya ulaşır.

Khatuntsev'den farklı olarak, Tsymbursky'nin belirlediği hat, Doğu Avrupa'nın çok daha büyük bir bölümünü ve Pamirlerin kuzeyindeki tüm çöl ve yarı çöl alanını içerir, ancak Afganistan ve Pakistan'ı içermez. Ayrıca Pasifik Okyanusunda herhangi bir periferi devletleri için boşluk görmez.

Kaynakça

^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2022.
^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2022.
^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2022.

İlgili Araştırma Makaleleri

Asya veya Asya Kıtası, Avrupa'nın doğusunda, Büyük Okyanus'un batısında, Okyanusya'nın kuzeyinde ve Arktik Okyanus'un güneyinde bulunan kıta, yüz ölçümü olarak Dünya'nın en büyük kıtası, aynı zamanda nüfus açısından en kalabalık kıtasıdır. Sınırları değişkenlik gösterse de Avrupa ve Afrika kıtaları ile kara sınırı vardır. Avrupa ile birlikle Avrasya'yı, Avrupa ve Afrika kıtalarıyla birlikte Eski Dünya'yı oluşturur. İnsanlığın Afrika'dan çıktıktan sonra ayak bastığı ilk kıta olan Asya, aynı zamanda Dünya üzerindeki birçok dinin çıkış bölgesidir. Ortadoğu kökenli İslam, Hristiyanlık gibi İbrani dinler ile Hint Yarımadası kökenli Budizm ve Hinduizm gibi Dharmatik dinler buna örnektir. Kuzey Kutup Dairesi'nden Ekvator'a kadar uzanan Asya Kıtası, yeryüzünün en alçak noktası olan Lut Gölü ve en yüksek noktası olan Everest gibi çok farklı yeryüzü şekillerini içinde barındırır.

Avrupa, kuzeyde Arktik Okyanusu, batıda Atlantik Okyanusu, güneyde Akdeniz ve doğuda Asya ile çevrili bir kıtadır. Avrupa'nın Asya'dan Ural Dağları, Ural Nehri, Hazar Denizi, Büyük Kafkaslar, Karadeniz ve Türk Boğazlarının su yolları ile ayrıldığı kabul edilir.

Sovyetler Birliği, resmî adıyla Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (Rusça:

<span class="mw-page-title-main">Türkistan</span> Orta Asyada tarihî ve coğrafi bölge

Türkistan, Orta Asya'da batıda Hazar Denizi ve Aşağı İdil'den başlamak üzere doğuda Moğolistan'daki Altay Dağları'na, güneyde Kopet-Hindukuş-Kunlun dağlarına, kuzeyde Aral ve Balkaş göllerinin ötesinde Kırgız bozkırına kadar uzanan yüzölçümü 6.000.000 km²'den geniş coğrafî ve tarihî bölge. Nüfusu 2001 yılı itibarıyla 43.210.802'dur.

Orta Asya, dar anlamıyla geçmişte Sovyetler Birliği'nin parçası olan beş ülkeyi tanımlar. Geniş anlamda ise Afganistan, Pakistan'ın kuzeyi, Çin'in batısı, Moğolistan ve Rusya'nın bir kısmı ile kuzeydoğu İran'ı içeren bölge ve bölgeyi tanımlamak için kullanılan coğrafi terim. Asya'nın dünya okyanuslarından uzak iç kesimini belirtmek için kullanılır, bölgenin bu denizlere kapalı oluşu başlıca ana özelliğidir. Orta Asya, aynı zamanda Türk halklarının anayurdudur.

Gobi Çölü, Orta Asya'da, Moğolistan Cumhuriyetinin güneyi ve Çin'e bağlı Sin-Kiang ve Kansu eyaletlerinin yakınlarındaki bölgeleri de içine alan geniş çöl. Etrafını kayalık sıradağlar çevirmiştir. Güneyde Altun Dağ, Bei ve Yin Dağları, batıda Tanrı Dağları, kuzeyde Altay ve Hangay Dağları yer alır. Çölün uzunluğu 1600 km olup, genişliği 480–965 km arasında değişir.

Türk Tarih Tezi, 1930'lu yıllarda, Mustafa Kemal Atatürk'ün teşvikiyle oluşturulan tarih yorumu. 1930 yılında yüz adet basılan Türk Tarihinin Ana Hatları isimli eser Türk Tarih Tezi'nin bildirgesi sayılır. Bu eser doğrultusunda hazırlanan ve 1931-1941 yılları arasında liselerde okutulan dört ciltlik ders kitabı da Türk Tarih Tezi'nin temel metinlerindendir. İslam ve Hristiyan çatışmasına dayalı Osmanlı tarihi tezine ve Türkler aleyhinde yazılan Batılı tarih tezlerine tepki olarak ortaya konmuştur. Bilimsel çevrelerde Türk Tarih Tezi, siyasi gayeler taşıdığı, hayalci veya romantik milliyetçi yönlerinin olduğu savlarıyla eleştirilmiştir.

Medeniyetler Çatışması, Samuel Huntington tarafından işlenen, Soğuk Savaş sonrasına tekabül eden 1990'lı yıllardan itibaren uluslararası ittifak ya da ihtilaflarda belirleyici olan unsurun politik ya da ekonomik ideolojiler değil, medeniyetler olmaya başladığını ve 21. yüzyılda da bu trendin devam edeceğini ifade eden bir tezdir.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Bedehşan</span>

Dağlık Bedehşan Özerk Bölgesi Pamir Dağları'nda bulunan ve Tacikistan'ın doğusunda yer alan özerk (muhtar) bir bölgedir. Yüzölçümü Tacikistan'ın %45'ini kaplasa da nüfus olarak ülkenin sadece %3'ünü oluşturmaktadır. Başkenti Horog şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Ceyhun</span> Orta Asyanın en uzun nehirlerinden biri

Ceyhun Alp ya da Amuderya, Orta Asya'nın en uzun ırmaklarından biridir. Ceyhun, Afganistan'dan, Pamir ve Hindukuş dağlarının kesiştiği yerden, yaklaşık 4950 m rakımdaki kaynağından Aksu adı altında doğarak batıya doğru ilerler ve kuzeyden, başlıca Pamir Vahan suyu, Kızılsu (Vahş/Uranovodsk), Kâfirnihân ve Surhân, güneyden de Kökçesu kollarını kendisine katarak Kunduz-Belh hizasında kuzeybatıya döner. Bu dönüşten sonrası bir bölümü çöller ve stepler içinde kurak iklim kuşağından geçerek, hiçbir kol kendisine katılmadan kuzeybatı yönünde ilerler ve sonunda değişik kollara ayrılarak Aral Gölü'ne suyunu boşaltır. 2540 km uzunluğundaki ırmağın kıyılarında tarih boyunca önemli yerleşim merkezleri kurulmuştur.

Büyük Oyun, 19. yüzyıldan başlamak üzere stratejik bölgelerin büyük güçler tarafından paylaşılma mücadelesini tanımlamak için kullanılan addır.

Kazakistan tarihi günümüzdeki Kazakistan'ın sınırları içinde kalan bölgelerin tarih öncesi zamanlardan günümüze kadar süregelen tarihidir.

Jeopolitik, siyasi coğrafyadan doğan bir bilim dalıdır. Bu bilim siyasi coğrafyanın devletlere sağladığı avantaj ve dezavantajları inceler.

Britanya-Rusya Antantı (1907), Rusya, Britanya ve Fransa arasında yapılan "Üçlü İttifak”ın bir parçası olan antlaşma.

I. İngiliz-Afgan Savaşı diğer adıyla Auckland'ın Budalalığı, 1839-1842 yılları arasında Britanya İmparatorluğu ile Afganistan Emirliği arasında yaşanan ilk savaştır. Bu savaş Birleşik Krallık ile Rus İmparatorluğu arasındaki Büyük Oyun'un ilk çekişmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Asya tarihi</span> Kıta Tarihi

Asya tarihi, Asya'nın çeşitli bölgelerinde, merkezi Avrasya bozkırlarındaki duruma bağlı olarak daha fazla veya daha az bağlama sahip Doğu Asya, Güney Asya ve Orta Doğu'nun tarihi olarak görülebilir.

<span class="mw-page-title-main">Vahan Koridoru</span>

Vahan Koridoru, Afganistan'ın Doğu Türkistan`a kadar uzanan kuzeydoğu topraklarının dar şerit durumunda, Pakistan'ın Keşmir bölgesi idaresini Tacikistan'dan ayıran ve Kuzeyden güneye kadarki Pamir Dağları ve Hindukuş Dağları arasına sıkışmış bir koridordur. Uzunluğu yaklaşık 350 km ve genişliği 13-65 kilometredir.

Yeşil Kuşak Projesi, Jimmy Carter döneminden itibaren ABD'nin komünizme karşı bir savunma olarak İslam'ı kullanmaya başlamasını ifade etmek için kullanılan varsayımsal projedir. ABD tarafından resmen duyurulmuş bu isme sahip bir proje yoktur. Jimmy Carter'ın SSCB karşıtı politikaları resmen Carter Doktrini adıyla bilinir.

Orta Asya tarihi, Orta Asya coğrafyasında gerçekleşen olayların tarihidir. Tarihi boyunca Türk, Moğol, Tunguz, İrani, Sinitik, Slav ve Arap gibi birçok etniği barındırmıştır. İslam, Tengricilik, Budizm ve Hristiyanlık gibi birçok din varlık göstermiştir. İlk insan yerleşimlerinden günümüze kadar geçen olayları kapsar. Tarihi boyunca Hiung Nunglar'dan, Göktürk İmparatorluğuna ve Moğol İmparatorluğu gibi büyük İmparatorluklara ev sahipliği yaptı. Rusya ve Çin sömürgesinde kaldı. 1991 yılında SSCB'nin yıkılması ile birlikte modern devletler kuruldu.

Tacikistan'ın sınır komşuları Afganistan, Kırgızistan, Çin ve Özbekistan'dır. Tacikistan genelde dağlık bölgedir. Tacikistan'ın yarısından fazlası 3000 metreden yüksektir. Karasal iklim hüküm sürmektedir.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.