İçeriğe atla

Pergel gökadası

Koordinat:Sky map 14sa 13d 09,9s; -65º 20' 21″
Pergel Gökadası
Pergel Gökadası'nın HUT tarafından elde edilen fotoğrafı
Gözlem verisi (Dönem J2000)
TakımyıldızPergel
Sağ açıklık (α)14sa 13d 09.9s[1]
Dik açıklık (δ)-65° 20′ 21″[1]
Galaksi sınıfıSA(s)b: Sy2[1]
Görünür büyüklük (V)+12,1[1]
Görünür büyüklük (B)+10,89[2]
Görünür boyut (V)6,9′ × 3′[1]
Özellikler
Kırmızıya kayma (z)0,001448 ± 0,000010[1]
Helyo dikey hız ()(434 ± 3) km/s[1]
Mesafe26,05 MIy (7,99 Mpc)
Keşif
Keşif tarihi1977
Katalog belirtmeleri
IRAS 14092-6506 • ESO 97-G13 • PGC 50779 • HIPASS J1413-65 • SGC 140918-6506.3 • 2MASX J14130990-6520204
  Wikimedia Commons'ta ilgili ortam

Pergel Gökadası (ESO 97-G13, İngilizce: Circinus Galaxy), Pergel takımyıldızında yer alan bir çubuksuz sarmal Seyfert gökadasıdır.[2] Gökada düzleminin 4 derece altında bulunur ve yaklaşık 26,05 MIy (7,99 Mpc) uzaklığıyla Samanyolu'na en yakın büyük gökadalardan birisidir.

Gazın ışık hızında boşluğa püskürtülmesiyle fırtınalı değişiklikler yaşayan gökada, bu haliyle adeta kaynayan bir cadı kazanını andırmaktadır. Pergel Gökadası'nın diskindeki gazın büyük bölümü, 1.300 ışık yılı çapındaki bir dış ve 260 ışık yılı çapındaki bir iç halkada toplanmıştır. Pergel gökadası, küçük bir teleskopla gözlenebilir ama Samanyolu düzlemine yakın olması ve galaktik toz tarafından gizlenmesi nedeniyle 1970'lerin sonuna kadar fark edilememişti.

Hubble'ın gönderdiği ve dört filtreyle elde edilmiş bileşik fotoğrafta iç halka yeşil renkli diskin iç taraflarında yer alırken, daha geniş dış halka fotoğrafın dışına doğru uzanır. Her iki halkada da büyük miktarlarda gazın ve tozun yanı sıra hareketli yıldız oluşum bölgeleri gözlenir. Yıldız oluşum halkalarının merkezinde aktif Seyfert çekirdeği bulunmaktadır. Bu, çevresindeki gazı ve tozu toplayan büyük bir kara deliğin imzası gibidir. Kara delik ve kendisini besleyen kütle aktarım diski, gökada diskindeki gazı, diski alttan ve üstten çevreleyen haleye doğru püskürtür. Bu gazın ayrıntılı yapısı fotoğrafın üstüne doğru uzanan bordo çizgilerde görülebilir. Gökadanın merkezinde ve iç yıldız oluşum halkasının iç tarafında gazdan oluşmuş, V biçimli bir yapı görünür. Fotoğraftaki pembe-beyaz görünümlü bu yapı, çekirdekten haleye kadar uzanan üç boyutlu bir koninin uzantısıdır. Buradaki gaz, kara delik çevresindeki diskin yaydığı güçlü ışınımla ısınmaktadır. Morötesi ışınımın etkisiyle parlayan gaz, ters yönlerdeki koniler içine dev bir ışıldak gibi püskürtülür.[3]

Pergel gökadası, Yerel Katman içindeki Yerel Grubu çevreleyen "Devler Konseyi"ndeki (Council of Giants) on iki büyük gökadadan biridir.[4] Bu gökadalardan birisi de muhtemelen Pergel gökadası'nın uydusu olan HIZOA J1353-58'dir. HIZOA J1353-58, nötr hidrojen (HI) araştırmasında keşfedildi ve Kaçınma bölgesi'nde yer almaktadır.[5]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g "NED results for object ESO 097-???013". NASA/IPAC EXTRAGALACTIC DATABASE. Erişim tarihi: 6 Eylül 2023. 
  2. ^ a b "SIMBAD basic query result". NAME CIRCINUS GALAXY -- Seyfert 2 Galaxy. Simbad, Centre de Données astronomiques de Strasbourg. 10 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2010. 
  3. ^ Andrew S. Wilson; Patrick L. Shopbell; Chris Simpson; Thaisa Storchi-Bergmann; F. K. B. Barbosa; Martin J. Ward. "Circinus Galaxy Spews Gas Into Space". hubblesite.org. 6 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2023. 
  4. ^ McCall, Marshall L. (29 Nisan 2013). "A Council of Giants". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (10 Mart 2014 tarihinde yayınlandı). 440 (1): 405-426. arXiv:1403.3667 $2. Bibcode:2014MNRAS.440..405M. doi:10.1093/mnras/stu199. 
  5. ^ Staveley-Smith, L.; Kraan-Korteweg, R. C.; Schröder, A. C.; Henning, P. A.; Koribalski, B. S.; Stewart, I. M.; Heald, G. (2016). "The Parkes H I Zone of Avoidance Survey". The Astronomical Journal. 151 (3): 52. arXiv:1602.02922 $2. Bibcode:2016AJ....151...52S. doi:10.3847/0004-6256/151/3/52. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Biçimsel galaksi sınıflaması</span> gökadaların görünüşlerine göre gruplara ayırdığı bir sınıflandırma sistemidir

Biçimsel galaksi sınıflandırması, astronomların gökadaları görünüşlerine göre gruplara ayırdıkları bir sınıflandırma sistemidir. Gökadaları görünüşlerine göre sınıflandırmak için kullanılan birkaç şema bulunmaktadır. Bunların en bilineni Edwin Hubble tarafından tasarlanan ve Gérard de Vaucouleurs ile Allan Sandage tarafından genişletilen Hubble düzenidir. Gökada sınıflandırması ve morfolojisi artık büyük ölçüde hesaplama yöntemleri ve fiziksel morfoloji kullanılarak yapılır.

<span class="mw-page-title-main">NGC 1068</span> galaksi

Messier 77, Balina takımyıldızı yönünde bulunan bir çubuklu sarmal gökada. Dünya'dan uzaklığı yaklaşık olarak 47 milyon ışık yılı olup, 1780 yılında Pierre Méchain tarafından keşfedilmiştir. Messier kataloğunun en büyük gökadalarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Şişkinlik (gökbilim)</span>

Astronomide galaktik şişkinlik bir sarmal gökadanın yoğun merkezi bölgesidir. Bu şişkinlik, gökadanın geri kalanından net bir şekilde ayrılır. Bir yandan, yüksek yoğunluğu nedeniyle çok daha parlak görünür, diğer yandan da genellikle disk düzleminin çok ötesinde bir şişkinlik gösterir. Çok uzak gökadalar söz konusu olduğunda, şişkinlik genellikle gökadadan görülebilen tek şeydir ve bu şişkinlik, eliptik gökadaları andırır.

<span class="mw-page-title-main">Galaksi merkezi</span>

Gökada merkezi, Samanyolu Gökadası'nın dönüş merkezidir. Dünya'dan uzaklığı, Samanyolu'nun parlak noktası; Yay, Yılancı ve Akrep takımyıldızları yönünde, 25,000 ışık yılı dir. Samanyolu'nun gökada merkezinde, Sagittarius A* süper büyük kütleli kara delik olduğu şüphesi vardır.

<span class="mw-page-title-main">AM 0644-741</span> galaksi

AM 0644-741, Uçanbalık takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 300 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan ve etrafında toz bulutlarından oluşmuş halkasıyla bir çubuksuz merceksi gökada. Halkanın gökada merkezine uzaklığı 150,000 ışık yılıdır.

<span class="mw-page-title-main">Etkileşen galaksi</span>

Bir gökada kümesinde bulunan gökadalar arasındaki etkileşimler nispeten sıklık göstermekte olup, evrimlerinde önemli bir rol oynarlar. Etkileşime geçmiş iki gökada çarpışmasa da “gelgit etkileşimleri”nden dolayı hem birtakım eğrilip bükülme deformasyonlarına uğrar, hem de aralarında bir miktar gaz ve toz alışverişi olur. İki gökada arasında çarpışma, birbirlerinin tam üzerine geldikleri ve birleşmelerine imkân tanımayacak ölçüde bir devim niceliğine sahip oldukları zaman meydana gelir. Bu denli etkileşime girmiş gökadalardaki yıldızlar, birbirleriyle çarpışmadan, birbirlerinin arasından geçerler. Bununla birlikte gaz ve tozları etkileşime geçerler. Bu da, yıldızlararası ortamın bozulup ve parçalanıp sıkışmış hale gelmesiyle "yıldız doğumları"nın patlak vermesine neden olur. Gökadaların çarpışması birinde ya da her ikisinde ciddi anlamda, çubuk, halka veya kuyruk benzeri eğilip bükülme bozulmalarına yol açar.

Gökadaların ortaya çıkma ve evrimlerinin incelenmesi bir bakıma gökadaların nasıl meydana geldikleri ve evren tarihinde nasıl bir evrim yolu izledikleri sorularının yanıtlanması girişimleridir. Bu alandaki bazı teoriler geniş ölçüde kabul görmekle birlikte, bu alan astrofizikte hâlen ilerlemeler bekleyen etkin bir alandır.

<span class="mw-page-title-main">M83 Grubu</span> Suyılanı, Erboğa ve Başak takımyıldızları bölgesinde bulunan bileşik gökadalar grubu

Erboğa A/M83 Grubu, Suyılanı, Erboğa ve Başak takımyıldızları bölgesinde bulunan karmaşık bir gökada grubudur. Grup, büyük olasılıkla iki alt gruptan oluşur. Erboğa A Grubu, yaklaşık olarak 11,9 MIy uzaklıktaki yakın bir radyo gökada olan Erboğa A merkezinin etrafındadır. M83 Grubu, yaklaşık olarak 14,9 MIy uzaklıkta ve karşıdan görünen bir sarmal gökada olan Messier 83 merkezi etrafındadır.

<span class="mw-page-title-main">Sombrero Gökadası</span> galaksi

Sombrero Gökadası, Başak ve Karga takımyıldızları sınırında bulunan, sınıflandırması belirsiz tuhaf gökadadır. Samanyolu gökadasından yaklaşık olarak 9,55 milyon parsek uzaklıkta yer alan gökada, Pierre Méchain tarafından 11 Mayıs 1781 tarihinde keşfedildi. Başak Süperkümesi'nin güney kenarından uzanan bir dizi gökada ve gökada kümesi olan Başak II Grupları'nın bir üyesidir. Yaklaşık 29,09 ila 32,32 kiloparsek izofotal çapa sahiptir ve bu da onu Samanyolu'ndan biraz daha büyük yapar.

<span class="mw-page-title-main">ESO 510-G13</span> galaksi

ESO 510-G13 Suyılanı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 166,01 MIy (50,9 Mpc)uzaklıkta bulunan bir sarmal gökada. Gökadanın ekvatoryal toz bulutu çok çarpık ve bozuktur; bu da ESO 510-G13'ün bir başka gökada ile etkileşim halinde olmasının bir belirtisi olabilir. Bu durumda bu bozulma, sarmal gökada başlığı altında gökada oluşumu ve evrimi içerisinde gökada etkileşimlerinin mükemmel bir örneği olabilecektir.

<span class="mw-page-title-main">Merceksi galaksi</span>

Merceksi gökada, biçimsel gökada sınıflandırma şemalarında eliptik (E) ve sarmal gökada (S) arasında yer alan bir gökada türüdür. Büyük ölçekli bir disk içermesine karşın, büyük ölçekli sarmal kollara sahip değildir. Merceksi gökadalar, yıldızlararası maddelerinin çoğunu tüketmiş veya kaybetmiş ve bu nedenle devam eden çok az yıldız oluşumuna sahip disk gökadalarıdır. Buna rağmen, disklerinde önemli miktarda toz barındırabilirler. Sonuç olarak, tıpkı eliptik gökadalar gibi çoğunlukla yaşlı yıldızlardan oluşurlar. Merceksi ve eliptik gökadalar morfolojik farklılıklarına rağmen spektral özellikler ve ölçekleme ilişkileri gibi ortak bazı özellikleri paylaşırlar. Her ikisi de, en azından evrenin yerel kısmında, pasif olarak evrimleşen erken tip gökadalar olarak kabul edilebilir. "E" gökadaları ile "S0" gökadalarını morfolojik olarak birbirine bağlayan, orta ölçekli disklere sahip "ES" gökadalarıdır.

<span class="mw-page-title-main">NGC 2623</span> Yengeç takımyıldızı bölgesinde bir gökada çifti

NGC 2623, Yengeç takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 257,66 MIy (79 Mpc)uzaklıkta bulunan iki sarmal gökadanın birleşmesiyle oluşmuş bir gökada çiftidir. Édouard Jean-Marie Stephan tarafından 19 Ocak 1885 tarihinde keşfedildi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve Arp 243 olarak "Füzyon görünümüne sahip gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir.

Büyük Köpek Cüce gökadası gökyüzünde Büyük Köpek takımyıldızıyla aynı bölgede yer alır. Gökada, çoğunluğu kırmızı dev yıldızlardan oluşan yaklaşık 1 milyar civarında yıldız içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">ESO 148-2</span> galaksi

ESO 148-2, Tukan takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 587 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan ve etkileşim halinde olan bir gökadalar çifti.

<span class="mw-page-title-main">ESO 507-70</span>

ESO 507-70, Suyılanı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 300 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan ve etkileşim halindeki bir düzensiz tuhaf gökada.

<span class="mw-page-title-main">ESO 550-2</span>

ESO 550-2, Irmak takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 352 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan ve etkileşim halinde olan bir sarmal gökada çifti.

<span class="mw-page-title-main">Galaktik astronomi</span>

Galaktik astronomi, esas olarak gökadamız Samanyolu'nu ve içerdiği her şeyi inceleyen bir astronomi dalıdır. Bu, diğer tüm gökadalar da dahil olmak üzere gökadamızın dışındaki her şeyin incelenmesi olan ekstragalaktik astronominin tersidir.

<span class="mw-page-title-main">ESO 597-G36</span> Gökada

ESO 597-G36, Oğlak takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 362,03 MIy (111 Mpc)uzaklıkta bulunan merceksi gökadadır. HCG 87 grubunun en büyük üyesidir ve etkin bir çekirdeğe sahiptir. Grup içindeki gökadalar kütleçekim etkisiyle birbirlerine bağlıdır ve bu kütleçekim etkisinin, yıldız oluşum faaliyetlerini tetiklediği düşünülmektedir. Hubble Uzay Teleskobu tarafından elde edilen görüntü ESO 597-G36'nın toz şeritlerindeki karmaşık ayrıntıları ortaya çıkardı. Hem ESO 597-G36, hem de HCG 87b (MCG-03-53-003) gaz tüketen kara delikler taşıdığına inanılan etkin galaksi çekirdeğine sahiptir.

Galaktik taç ve gazlı taç terimleri, 21. yüzyılın ilk on yılında Samanyolu'nun galaktik hale bölgesindeki sıcak, iyonize ve gazlı bir bileşeni tanımlamak için kullanılmıştır. Herhangi bir sarmal gökadanın hale bölgesindeki çok sıcak ve seyrek gazdan oluşan benzer bir yapı da bu terimlerle tanımlanabilir.

<span class="mw-page-title-main">ESO 137-001</span> gökada

ESO 137-001, Güney Üçgeni takımyıldızında yaklaşık olarak 202,54 MIy (62,1 Mpc) uzaklıkta bulunan bir çubuklu sarmal gökadadır. Gaökadanın saatte milyonlarca kilometrelik yüksek bir hızla (1900 km/s) içinden geçtiği Cetvel Kümesi'nin bir parçasıdır. 2005 yılında Chandra X-ışını Gözlemevi ve XMM-Newton tarafından yapılan gözlemler kullanılarak Dr. Ming Sun tarafından keşfedildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.