İçeriğe atla

Pergamon Krallığı

Pergamon Krallığı
Βασίλειο της Περγάμου
MÖ 241-MÖ 133
{{{arma_açıklaması}}}
Arma
Anadolu'da Pergamon Krallığı (gri renkli), MÖ 188
Anadolu'da Pergamon Krallığı (gri renkli), MÖ 188
BaşkentPergamon (günümüzde: Bergama)
Yaygın dil(ler)
Resmî din
Antik Yunan dini
HükûmetMonarşi
Basileus 
• MÖ 241–197
I. Attalos
• MÖ 197-159
II. Eumenis
• MÖ 159–138
II. Attalos
• MÖ 138–133
III. Attalos
Tarihçe 
• Kuruluşu
MÖ 241
• Dağılışı
MÖ 133
Öncüller
Ardıllar
Selefkî İmparatorluğu
Roma Cumhuriyeti
Günümüzdeki durumuTürkiye

Pergamon Krallığı[1] veya Bergama Krallığı,[2] (Yunanca:Βασίλειο της Περγάμου) Batı Anadolu'da başkent Pergamon (günümüz: Bergama[3]) olmak üzere kurulmuş devlettir.[4] Krallığın kurucusu I. Attalos, kuruluş tarihi de MÖ 241 yılı kabul edilmektedir.[5] Bunun nedeni devletin ilk hükümdarı olan Filetairos ve onun halefi olan I. Eumenis'in kral unvanını kullanmamış olduklarıdır.[6] MÖ 133 yılında Roma Cumhuriyeti'ne bağlanana kadar Anadolu'da varlığını sürdürmüştür.[7]

Tarihçe

Granikos Muharebesi'nden sonra MÖ 334 yılında Pergamon, Büyük İskender'in eline geçmiştir.[8] Bundan sonra İskender, kentin yönetimini oğlu Herakles ile onun annesi Barsine'ye bırakmıştır.[9] İskender'in ölümünden Pergamon, Trakya hükümdarı Lisimahos'un payına düşmüştür.[10] Lisimahos, Korupedyon Muharebesi'nde I. Seleukos tarafından öldürüldükten sonra kendi emrinde çalışmış olan Paflagonyalı Filetairos, efendisinin burada bıraktığı servete nail olarak Pergamon'u ele geçirmiş[11] ve bağımsız bir devlet olarak ilan etmiştir.[6] Filetairos ölmeden önce devletin yönetimini evlatlığı ve yeğeni olan I. Eumenis'e bırakmıştır.[12]

Pergamon Krallığı'nın başkenti Pergamon'un maketi.

I. Eumenis döneminde Pergamon görece sakin bir süreç yaşamış,ardılı ve kuzeni I. Attalos'la birlikte özellikle Galatlar'a karşı kazanılan zaferle gücünü tüm Anadolu'ya kabul ettirmiştir. I. Attalos'la birlikte Pergamon yöneticileri artık kendilerini Kral olarak adlandırmaya başlamıştır.[6] Basileus I. Attalos'un oğulları II. Eumenis ve ardından II. Attalos zamanında Pergamon gücünün ve sınırlarının zirvesine ulaşmıştır. Görkemli Zeus Sunağı bu dönemde inşa edilmiş, ünlü Pergamon Kütüphanesi bu zamanda 200.000 ciltlik kapasiteye ulaşmıştır. Pergamon heykelcilik, tıp ve eczacılıkla ünlenmiştir. Amcası II. Attalos'un ölmüyle başa geçen III. Attalos dengesiz davranışlar göstermiş, bir varisi olmadığından Pergamon'u Roma'ya vasiyet etmiştir.[13] II. Eumenis'in evlilik dışı oğlu olduğu söylenen, Aristonikos bu kararı tanımamış, kendini III. Eumenis adıyla Basileus ilan etmiş, Roma'ya karşı isyan etmiştir. Son olarak MÖ 129'da Romalılar'a yenilmiş ve esir düşmüştür. Bundan sonra bu krallık Roma'nın Asya eyaleti olmuştur.

Yöneticiler

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ M. Ali Kaya (2000). "Anadolu'daki Galatlar ve Galatya tarihi". Ege Üniversitesi. ss. s. 65. 
  2. ^ Bilge Umar (1982). "Türkiye halkının ilkçağ tarihi". Ege Üniversitesi Basın-Yayın Yüksek Okulu. ss. c.2, s. 132. 
  3. ^ Osman Bayatlı (1949). "Bergama tarihi'nde İlkçağ ve Bakırçay Havzası, arkhaikkâsik kültürler". Şaka Matbaası. ss. c. 1, s. 18. 
  4. ^ Niyazi Akşit, Ferruh Sanır (1981). "A'dan Z'ye Genel Bilgi Ansiklopedisi". ss. s. 240. 
  5. ^ Shipley (2000). "The Greek World After Alexander, 323-30 B.C.". Routledge. ss. s. 313. 
  6. ^ a b c "Tarih incelemeleri dergisi". Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü. 1995. ss. c. 10, s. 15. 
  7. ^ Zekeriya Özdemir (1998). "Körfezdeki zümrüt Havran". Havran Belediyesi. ss. s. 24. 
  8. ^ Halil İbrahim Göktürk (1981). "Atatürk ve Çağlarını Aşanlar'ın biyografileri". ss. s. 28. 
  9. ^ Eyüp Eriş (1998). "Dikili'nin mişli geçmişi". Dikili Belediyesi. ss. s. 64. 
  10. ^ Richard Allan Tomlinson (1992). "From Mycenae to Constantinople". Routledge. ss. s. 111. 
  11. ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı (2000). "Karesi Vilâyeti Tarihçesi". Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı. ss. s. 13. 
  12. ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı. a.g.e. ss. s. 14. 
  13. ^ Shipley. a.g.e. ss. s. 318-319. 

Dipnotlar

  • Kısaltmalar; a.g.e. (adı geçen eser), c (cilt), s (sayfa), s. x-x (sayfa x ile x arası)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Balıkesir</span> Balıkesir ilinin merkezi olan şehir

Balıkesir, Türkiye'de Balıkesir ilinin merkezi olan şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Bergama</span> İzmirin ilçesi

Bergama, Türkiye'nin İzmir ilinin bir ilçesidir. Yüz ölçümü olarak İzmir'in en büyük ilçesidir. İlçenin güneyinde Aliağa, doğusunda Kınık ve Manisa ilinin Yunusemre ve Soma ilçeleri, kuzeyinde Balıkesir ilinin İvrindi, Burhaniye ve Ayvalık ilçeleri, batısında Dikili, güneybatısında ise Ege Denizi bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Pergamon</span> Günümüzdeki İzmir, Bergama ilçe merkezinin yerinde kurulmuş, UNESCO dünya mirası listesinde yer alan antik kent. (Pergamon)

Pergamon, günümüzde İzmir iline bağlı Bergama ilçesinin merkezinin yerinde kurulu antik kentin adıdır. Pergamon, eski çağlarda Misya bölgesinin önemli merkezlerinden biriydi. MÖ 282-133 arasında da Pergamon Krallığı'nın başkentiydi. Pergamon adı, bir söylence kahramanı olan Pergamos'tan gelir. Pergamos'un, Teuthrania kralını öldürdükten sonra kenti ele geçirdiği ve kendi adını verdiği sanılır. Başka bir söylenceye göre de Teuthrania Kralı Grynos savaşta Pergamos'tan yardım istemiş, zaferden sonra iki kent kurdurarak birine onun onuruna Pergamon, ötekine de Gryneion adını vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Telmessos</span>

Telmessos, Likya'nın Karya ile sınır bölümünde yer alan antik bir kenttir. Antik yerleşimin bulunduğu yerde günümüzde Fethiye yerleşimi bulunmaktadır.

Helenistik Dönem, Büyük İskender'in istilalarıyla başlayan, Antik Dünya'da Grek etkisinin doruğa ulaştığı dönemdir. Dönem, Klasik Grek Dönemini izlemiştir ve Helenistik Dönem'in ardından, Klasik Grek egemenliğindeki bölge Roma Cumhuriyeti hakimiyetine geçmiştir. Bu dönemde dahi Klasik Grek kültürü hâlen Roma hakimiyetine sızmıştır. Öyle ki Latincenin yanı sıra Grekçe konuşulmaya ve yazılmaya devam edildi. Helenistik Dönem bazen, Klasik Grek Uygarlığı'nın gerileme ve çöküş dönemi olarak görülmektedir. Bir başka açıdan da Klasik Grek Uygarlığı ile Roma Uygarlığı arasında bir geçiş dönemi olarak görülür. Dönemin başlangıcı çoğu kez Büyük İskender'in ölüm tarihi olan MÖ 323 olarak alınır. Dönemin sonu ise Yunanistan Yarımadası'nın Roma Cumhuriyeti tarafından işgal edildiği MÖ 146 olarak kabul edilir. Bazı tarihçiler ise Büyük İskender'in imparatorluğu'ndan kalan son devlet olan Ptolemaios Hanedanlığı'nın Aktium Savaşı'nda yenilgiye uğrayıp yıkıldığı tarih olan MÖ 31-30 tarihini Dönem'in sonu olarak kabul ederler.

<span class="mw-page-title-main">Galatlar</span> Antik bir ulus

Galatlar, MÖ 280-274 yıllarında Balkanlar ve Batı Anadolu'da yaşadıktan sonra Orta Anadolu'da Ankara ve Çorum, Yozgat yöresine yerleşen Orta Avrupa kökenli Kelt kavmine mensup Galyalılara, Yunanların ve Romalıların verdiği ad. Galatların yerleştiği bölgeye Antik Çağ'da Galatya adı verildi. Aşiret yapısına dayanan Galat krallıkları Roma İmparatorluğu'nun egemenliği altına girdikleri MÖ 1. yüzyıla kadar bu bölgede varlıklarını sürdürdüler. Orta Anadolu'da Galat dilinin MS 7. yüzyıla dek konuşulduğuna dair belirtiler vardır.

<span class="mw-page-title-main">II. Seleukos</span>

II. Seleukos Kallinikos Pogon Taşıdıgı lakaplar olan Kallinikos ve Pogon sırasıyla "güzel galip" ve "sakallı" anlamlarına gelmektedir. Seleukos İmparatorluğu'nun bir hükümdarıdır ve MÖ 246-226 yılları arasında tahtta kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Aristonikos</span>

Aristonikos veya III. Eumenis Pergamon Kralı. Son Pergamon Kralı III. Attalos MÖ 133'te öldüğünde, doğruluğu tartışmalı olan bir vasiyetle, Pergamon Krallığını Romalılara bıraktı. O yıllarda Pergamon Krallığı, bugünkü Adana ile İstanbul arasında çizilecek bir çizginin batısında kalan Anadolu topraklarını kapsıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Filetairos</span>

Philetairos, MÖ 343 - MÖ 263), MÖ 2. ve 3. yüzyıllarda Anadolu'da Toros Dağları'ndan Marmara Denizi'ne kadar uzanan bir alanda egemen olan Pergamon Krallığı'nın ve bu Krallığı yöneten Attalos Hanedanı'nın kurucusudur. MÖ 343-263 yılları arasında yaşamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Attalos Hanedanı</span>

Attalos Hanedanı yaklaşık yüz elli yıl boyunca Anadolu'nun büyük bir kısmını yönetmiş, Pergamon Krallığı'nı kuran ve yöneten hanedandır. Merkezi günümüzde İzmir iline bağlı Bergama, antik Pergamon kentidir.

<span class="mw-page-title-main">I. Eumenis</span>

I. Eumenēs, Pergamon Krallığı'nın ikinci yöneticisi. MÖ 263-241 yılları arasında beylik yapmıştır. Attalos Hanedanı'nın kurucusu Philetairos'un vârisi ve yeğenidir.

<span class="mw-page-title-main">I. Attalos</span>

I. Attalos Soter ) ("Soter"=Kurtarıcı) (d. M.Ö. 269 Pergamon (günümüzde Bergama - ö. M.Ö. 197, Pergamon Pergamon Krallarından Attalos Hanedanı'nin üçüncü üyesi olarak M.Ö. 241– MO 197 yılları arasında hüküm sürdü.

<span class="mw-page-title-main">II. Eumenis</span> MÖ 197-159 yılları arası Pergamon kralı

II. Eumenes (ö. MÖ 159, Pergamon Pergamon Krallarından Attalos Hanedanı'nın dördüncü üyesi olarak MÖ 197– MÖ 159 yılları arasında hüküm sürdü.

<span class="mw-page-title-main">III. Attalos</span>

III. Attalos, Pergamon Krallığının son Kralı, Attalos Hanedanının altıncı üyesi M.Ö. 138 - M.Ö. 133 yılları arasında hüküm sürdü. Κral II. Eumenis ile Kraliçe Stratonike'in oğludur. Annesine olan bağlılığından ve sevgisinden dolayı "Annesini seven", (Φιλάμετορ) olarak anılır. Amcası II. Attalos ölünce kral oldu.

<span class="mw-page-title-main">II. Attalos</span> Pergamon kralı

II. Attalos (d. MÖ 220 Pergamon - ö. MÖ 138 Pergamon, Pergamon Krallığı kralı olarak MÖ 160–MÖ 138 yılları arasında hüküm sürdü. Pergamon Krallarından olan, Attalos Hanedanının beşinci üyesi Κral I. Attalos ile Kraliçe Apollonis'in oğlu, II. Eumenes'in kardeşidir. Ağabeyi II. Eumenes'e olan bağlılığından ve sevgisinden dolayı "Kardeşini seven", olarak anılır. Kardeşi II. Eumenes ölünce vasisi III. Attalos küçük olduğundan, ağabeyinin karısı kraliçe Stratonike ile evlenerek kral oldu.

<span class="mw-page-title-main">Apamea Antlaşması</span>

Apamea Antlaşması, MÖ 188 yılında Roma Cumhuriyeti ile Selefkî İmparatorluğu'nun hükümdarı III. Antiohos arasında yapılan bir barış antlaşmasıdır. Roma-Selefkî Savaşı'nı sona erdirmiştir. Antlaşma, Romalıların Thermopylae Muharebesi'nde, Magnesia Muharebesi'nde kazandığı zaferlerden ve Roma ve Rodos denizlerinin Selefkî donanmasına karşı kazandığı zaferlerden sonra gerçekleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">I. Antiohos</span>

I. Antiokhos Soter ; d. MÖ 324; ö. MÖ 261) MÖ 281'den itibaren Seleukos İmparatorluğu'nun kralıydı. Büyük İskender'in silah arkadaşı I. Seleukos Nikator ve Pers prensesi Epeme'nin oğludur. Soter namı, kurtarıcı anlamında kullanılmaktadır.

Apollonis, Lidya'daki antik kentlerden biridir. Akhisar ilçe merkezinin 14 km batısında, Mecidiye köyünün 2 km kuzeyinde, Konurca Kalesi üzerinde bulunmaktadır. II. Eumenis döneminde M.Ö. 160'lı yıllarda çeşitli toplulukların yerleşmesi ile kurulduğu düşünülmektedir. İsmini Pergamon kralı I. Attalos'un eşi olan Apollonis'ten almaktadır. Kurulan kentte Makedon kolonistler yerleştirilmiştir. Antik kentin tarihi ve kalıntıları ile ilgili ilk kapsamlı çalışmalar 1886 yılında Conze Schuchhardt tarafından yapılmıştır.