İçeriğe atla

Pereyaslav Antlaşması

Pereyaslav Antlaşması
Pereyaslav Antlaşması konulu Sovyet posta pulu. (1954)
İmzalanma18 Ocak 1654

Pereyaslav Antlaşması (Lehçe: Ugoda perejasławska, Ukraynaca: Переяславська рада, Pereyaslavska rada), Ukrayna'daki Kazak Ordusu konseyinin Ukrayna'yı Rusya Çarlığı'na bağlama kararı alması ve Rus çarının temsilcileriyle Kazak Hetmanı Bogdan Hmelnitski arasında 18 Ocak 1654 tarihinde yapılan antlaşma. Rusya Çarlığı ile Lehistan-Litvanya Birliği arasında 1654-67 yılları arasında sürecek On Üç Yıl Savaşı'na yol açmıştır.[1]

Arka plan

Polonya yönetimine karşı 1648'de bir ayaklanma başlatan Zaporojye Kazaklarının Atamanı Bogdan Hmelnitski, Tatar müttefiklerinin kendisini yalnız bırakması ve Lehistan tehdidinin artması üzerine, 1651'de yardım için Rus çarına başvurarak Ukrayna'nın özerk bir birim olarak koruma altına alınmasını istedi. Ruslar başlangıçta bu talebe sıcak bakmasa da, Ekim 1653'te Zemski Sobor adlı ülke meclisinde görüşülerek talep kabul edildi. Ardından Çar I. Aleksey Kazaklara Vasil Buturlin başkanlığında bir heyet gönderdi.

Antlaşma ve Sonuçları

Kazakların ağır bir yenilgiye uğramalarından hemen sonra Pereyaslav'da (bugünkü Pereyaslav-Hmelnitski) Moskova temsilcilerini kabul eden Hmelnitski Rus çarı I. Aleksey'e bağlılığını bildirdi. Kazaklara geniş bir özerklik tanındı ve Polonya yönetimi sırasında Ukrayna'daki öbür halklarla birlikte yararlandıkları bütün hak ve ayrıcalıkları korundu. Ama bunu izleyen On Üç Yıl Savaşı (1654-67) Ukrayna'nın Rusya ile Polonya arasında bölünmesiyle sonuçlanacaktı.

Savaşın sonunda Dinyeper Nehrinin doğusunda kalan topraklarla Kiev bölgesi Rusların denetimine girdi. Kazak Hetmanlığı'nın Rusya'ya bağımlı hale gelmesinin başlangıcı sayılabilecek bu antlaşmadan sonra, II. Katerina döneminde 1764 yılında özerliği de kaldırılarak tamamen Rusya'ya bağımlı duruma gelmiştir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Pereyaslav Agreement". 20 Temmuz 1998. []

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">1676-1681 Osmanlı-Rus Savaşı</span> Osmanlı İmparatorluğu ile Rus Çarlığı arasında 1676-1681 yılları arasında yapılmış savaş

1676-1681 Osmanlı-Rus Savaşı veya Moskof Seferi, Osmanlı İmparatorluğu ile Rus Çarlığı arasında yapılan ilk büyük savaştır. Bu savaş sırasında Merzifonlu Kara Mustafa Paşa sadrazam olmuştur. 5 yıllık savaş sonucunda henüz güçlenemeyen Rus Çarlığı yenilgi aldı ve 31 Ocak 1681 tarihinde Bahçesaray Anlaşması ile günümüzde Çigirin olarak adlandırılan yerde bulunan Çehrin Kalesi'ni ve Ukrayna'nın geri kalan kısmını Osmanlılara bıraktı.

<span class="mw-page-title-main">Rusya Çarlığı</span> 1547de Korkunç İvanın Çar unvanı almasıyla başlayan ve 1721 de I. Petronun Rusyayı imparatorluğa çevirmesiyle son bulan Rus devleti

Rusya Çarlığı, 1547 yılında Korkunç İvan'ın Çar unvanı almasıyla başlayan ve 1721'de Çar I. Petro'nun Rus İmparatorluğu'nu kurmasıyla son bulan Rus devletinin resmî adıdır. Çarlıktan önce bu topraklarda Moskova Knezliği egemen olduğu için çarlık Batı Avrupa dillerinde Moskova olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca Rusça ve Türkçe kaynaklarda da Moskova Çarlığı olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Polonya-Litvanya Birliği</span> 1569-1795 Avrupada iki konfederasyonlu monarşi

Polonya-Litvanya Birliği, Birinci Polonya Cumhuriyeti, İki Ulus Cumhuriyeti, İki Ulus Birliği veya İki Halk Birliği, 17. yüzyıl Avrupası'nın en güçlü ülkelerinden biriydi.

<span class="mw-page-title-main">I. Aleksey (Rusya)</span> Rus çarı (1629-1676; çar 1645-1676)

I. Aleksey veya tam adıyla Aleksey Mihayloviç Romanov, 1645-1676 arasında hüküm sürmüş Rus çarı. Saltanatında Polonya-Litvanya Birliği ve İsveç İmparatorluğu ile savaştı. Stenka Razin'in isyanını bastırdı. Öldüğünde Rusya sınırları yaklaşık 2.000.000.000 akre (8.100.000 km2) dönüme sahipti.

<span class="mw-page-title-main">Belarus tarihi</span>

Belarus tarihi Belarus'un tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Kazak Hetmanlığı</span>

Kazak Hetmanlığı, Hetmanlık veya Viysko Zaporozke 1649 ile 1775 yılları arası bugünkü Ukrayna'nın merkezi ve kuzeydoğusunda var olmuş bir Kazak devletidir. Khmelnytsky İsyanı ve Kayıtlı Kazaklar, Zaporozya Siçi Kazakları ve Ukrayna'da yaşayan diğer halkların ittifakı sonucu ortaya çıkmıştır. Hetmanlık'ın ilk hetmanı yani yöneticisi 1648–57 yılları arası ülkeyi yöneten Bogdan Hmelnitski'dir.

Ukrayna tarihi, bugünkü Ukrayna topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">III. İslâm Giray</span>

III. İslâm Giray 1644-1654 yılları arasında hüküm süren Kırım hanı.

<i>Mount & Blade: Ateş ve Kılıç</i>

Mount & Blade: Ateş ve Kılıç, Yeni Çağ temalı bir rol yapma video oyunudur. TaleWorlds'ün izniyle Sich Studio ismindeki bir Rus firması tarafından geliştirilmiş olan oyun, esasen 2008 senesinde yayımlanan Mount & Blade oyununa ait bağımsız bir genişleme paketidir. Paradox Interactive tarafından 3 Mayıs 2011 tarihinde tüm dünyada satışa sunulmuştur. 17. yüzyıl Avrupa'sında geçen hikâyede bazı karakterler, Nobel ödüllü yazar Henryk Sienkiewicz'ın Ateş ve Kılıç isimli kitabından birebir alınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İvan Bohun</span>

Ivan Bohun Ukraynalı Kazak'ların Albay'larından biridir. Polonya-Litvanya Birliği'nin Rus Çarlığı'na karşı 1654-67 yılları arasında süren savaşta Lehler'in yanında yer almıştır. Ivan Bohun'un ölümü Lviv'de her yıl anılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tufan (tarih)</span>

Tufan terimi, Lehistan-Litvanya Birliği'nde 17. yüzyıl ortalarında gerçekleşen bir dizi sefer için kullanılmaktadır. Bu savaşlar sırasında Lehistan-Litvanya Birliği nüfusunun üçte birini ve büyük güç statüsünü kaybetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İvan Vıhovski</span>

İvan Vıhovski 27 Ekim 1657 – 17 Ekim 1659 yıllarında hüküm sürmüş Kazak hetmanı. Ünlü Kazak lider Bogdan Hmelnitski'nin ardından Rus-Polonya savaşını sürdürmüştür. 17 Ekim 1659'da kendi isteği ile Hetmanlık tahtını bırakmıştır ve yerine tekrar Yuri Hmelnitski Kazak lideri olmuştur. 16 Mart 1664, Zaporijya Oblastı'nda bulunan Korsun'da ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Bohdan Hmelnitski</span> Kazak Hetmanlığının kurucusu (1648–1657)

Bohdan Hmelnitski Kazak Hetmanlığı'nın kurucusu. Polonya-Litvanya Birliği'ne (1648-1654) karşı ayaklanma başlatan Zaporojya Kazakları önderi. Ölümünden sonra yerine oğlu Yuri Hmelnitski Kazak hetmanı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">1654-1667 Lehistan-Rusya Savaşı</span>

1654-1667 Lehistan-Rusya Savaşı, ayrıca Onüç Yıllık Savaş, Birinci Kuzey Savaşı, Ukrayna Savaşı veya Rus Tufanı olarak da adlandırılır. Rusya Çarlığı ile Lehistan-Litvanya Birliği arasındaki büyük bir çatışmadır. 1655 ve 1660 yılları arasında İsveç Krallığı, Lehistan-Litvanya Birliği'ni işgal etti, bu nedenle Lehistan'da "Tufan" veya İsveç Tufanı başladı. Ayrıca Rusya-İsveç Tufanı olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Harabe (Ukrayna tarihi)</span>

Harabe Kazak tarih yazarı Samiylo Velychko (1670-1728) tarafından 17. yüzyılın ikinci yarısında Ukrayna tarihindeki siyasi durumunu tasvir eden tarihi bir terimdir.

Chudnov Antlaşması veya Cudnów Antlaşması Lehistan-Litvanya Birliği ile Kazak Hetmanlığı arasında, Hmelnitski Ayaklanması sırasında 17 Ekim 1660 tarihinde Chudniv'de imzalanan bir antlaşmadır. Rutenler'in Polonya ve Litvanya ile eşit statüsüne yükseltilmesi haricinde Hadiach Antlaşması'nın hükümlerinin çoğunu restore etti. Pereyaslav Makalelerini geçersiz kıldı.

İvan Bezpalıy Uman Alayı'nın Kazak albayıydı ve Doğu Ukrayna'daki Rus yanlısı grubun lideriydi. Kısa bir süre, Rusya Çarlığı'na sadık Sol-kıyı Ukrayna Kazakları tarafından Hetman seçildi ve Kasım 1658'den Ekim 1659'a kadar hüküm sürdü.

<span class="mw-page-title-main">Yakym Somko</span>

Yakym Somko, Pereyaslav alayının Ukraynalı Kazak askeri lideri. 1660-1663'te Harabe sırasında Sol-kıyı Ukraynası hetmanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Kazak Radası</span>

Kazak Radası askeri alanda kararlar alan Slav Kazak meclisiydi.

<span class="mw-page-title-main">Pereyaslav</span>

Pereyaslav, Ukrayna'da Kiev Oblastı'nda yer alan tarihi bir şehirdir. Başkent Kiev'in yaklaşık 95 km güneydoğusunda, Alta ve Trubizh nehirlerinin birleştiği yerin yakınında yer almaktadır. Orta Çağ döneminde önemli bölgesel güç merkezlerinden biriydi ve bir prensliğin başkenti olmuştu. Nüfusu 2022 itibarıyla yaklaşık 26.273'tür.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.