İçeriğe atla

Pentarşi

I. Justinianus dönemi Pentarşi'sine yönelik bir harita. Bugünkü Yunanistan'ın neredeyse tümü Roma'daki Kutsal Makam'ın otoritesi altındaydı. İmparator III. Leon İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi'nin sınırlarını 8. yüzyılda batıya ve kuzeye çekerek genişletti.[1][2]

Pentarşi (Yunanca Grekçe: Πενταρχία, pentarhía, πέντε pénte, "beş" ve ἄρχειν arhein, "yönetmek"'ten) Doğu Ortodoks Kilisesi geleneğinde önemli yer tutan kilise yapılanması. Terim tam anlamını Doğu Roma İmparatoru I. Justinianus döneminde kazanmıştır. Bu modelde kilise patrikler tarafından yönetilen Roma İmparatorluğu'nun beş ana episkopos makamına bölünür: Roma, Konstantinopolis (İstanbul), İskenderiye, Antakya ve Kudüs.[3]

Pentarşi düşüncesi imparatorluktaki bu beş makamın politik ve eklesiyastik öneminden ortaya çıksa da evrensel ve özel yetkileri Roma İmparatorluğu'nun yönetim yapısına bağlıydı. Pentarşi yasal anlamda ilk kez 527-565 arası hüküm süren imparator I. Justinianus döneminde Novella 131'de ifade edilmiştir. 692'deki Quinisext Konsil bu ifadeye yasal bir tanıma getirmiş ve makamlara önemlerine göre sıralamıştır. Quinisext'ten sonra pentarşi Doğu Ortodokslukta felsefi olarak kabul edilirken Batı konsili ve pentarşi kavramını kabul etmemiştir.[4]

Tamamı Hristiyan kilisesinin önemli merkezlerinde bulunan ve Roma İmparatorluğu'nun önemli kentlerinde bulunan bu kiliselere diğer kiliseler üzerinde daha fazla otorite tanınmıştır. Roma, İskenderiye ve Antakya erken dönem Hristiyanlığın önemli merkezleriyken Konstantinopolis 4. yüzyılda imparatorluğun başkenti olması nedeniyle Roma'nın hemen arkasından ikinci makamdır. Kudüs ise erken dönem Hristiyanlıktaki öneminden dolayı seremonik bir şekilde yer kazanmıştır. Jüstinyen ve Quinisext Konsil o zamanlar güçlenen Sasani İran'ın Doğu'nun Kilisesi'ni sapkın oldukları gerekesiyle dışladı.

Kaynakça

  1. ^ Deno John Geanakoplos, Byzantium: Church, Society, and Civilization Seen Through Contemporary Eyes (University of Chicago Press, 1984), s. 203
  2. ^ A.P. Vlasto, The Entry of the Slavs into Christendom (Cambridge University Press, 1970 30 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., s. 308
  3. ^ "Pentarchy". Encyclopædia Britannica. 25 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2010. 
  4. ^ "Quinisext Council" 7 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Encyclopædia Britannica

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Doğu Ortodoks Kilisesi</span> Bir Hristiyanlık mezhebi

Ortodoks Kiliseleri veya Bizans Ortodoks Kiliseleri, Bizans ayininin Reform öncesi kiliseleridir. Başlangıçtan itibaren hem katolik hem de havarilerin ardıllığında havariseldirler..

<span class="mw-page-title-main">Petrus</span> İsanın 12 havarisinden biri ve geleneğe göre 1. Katolik Kilisesi papası (MÖ 1-MS 65)

Simun Petrus, İsa'nın on iki havarisinden biridir. İsa'nın diğer bir havarisi olan Andreas'ın kardeşidir.

<span class="mw-page-title-main">Konstantinopolis</span> İstanbulda Sarayburnu ve çevresine (Fatih) tekabül eden tarihî şehir, Doğu Roma ve daha sonra Osmanlı İmparatorluğunun başkenti

Konstantinopolis veya Kostantiniyye, Roma İmparatorluğu (330–395), Bizans İmparatorluğu, Latin İmparatorluğu (1204–1261) ve Osmanlı İmparatorluğu'na (1453–1922) başkentlik yapmış tarihî bir şehir. Günümüzde şehir, Atatürk'ün inkılaplarından biri olarak 1928'de Latin harflerine geçilmesi sonrası, kentin Türkçe adının Latin harfleriyle yazılmış hali olan İstanbul olarak adlandırılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">I. Justinianus</span> 527–565 yılları arasındaki Bizans imparatoru

I. Justinianus, ayrıca Büyük Jüstinyen olarak da bilinir, 527 ile 565 yılları arasında Bizans imparatorudur.

<span class="mw-page-title-main">Ekümenik konsil</span>

Ekümenik konsil ya da genel konsil, Hristiyan inanç esaslarını tespit ve tahkim etmek, âyinlerin icrâsı konusunda kararlar almak ve Hristiyanlık ahlak ve disiplininin esaslarını teyit ve tahkim etmek üzere bütün dünyadan (ekümene) kilise liderleri ve ilahiyat otoritelerinin toplandığı ve katılımcıların kabullerinin bütün dünyadaki Hristiyan kiliselerinin kabulü anlamına geldiği toplantılardır.

<span class="mw-page-title-main">I. Theodosius</span>

I. Theodosius, Büyük Theodosius olarak da bilinir. MS 379'dan 395'e kadar Roma imparatoruydu. İmparatorluğun doğu ve batı kısımlarını birleştiren Theodosius, Doğu ve Batı Roma'nın ikisini birden yönetmiş son imparatordur. Ölümünden sonra imparatorluk ebediyen ikiye ayrılmıştır. Aynı zamanda Hristiyanlık'ı Roma İmparatorluğu'nun resmî dini yapmış olmasıyla da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Nenizili Gregorios</span>

Nenizili (Nazianz) Gregorius(Nenizi, Aksaray, 329 – Arianzus, Aksaray, ö. 389), 4. yüzyıl Hristiyan din adamı ve Azizi. Konstantinopolis Patriği olarak da görev yapmıştır. Teslis doktrinini savunmuş, Ariusçuluk'la mücadele etmiş en önemli antik dönemindeki Kilise Babası ve Doktoru.

<span class="mw-page-title-main">Birinci Konstantinopolis Konsili</span>

Birinci Konstantinopolis Konsili, 381 yılında I. Theodosius tarafından İstanbul'da toplanan konsildir. İznik Konseyi tarafından kurulan inanç sisteminin onaylanması ve Ariusçuluk ihtilafı ile ilgilenmiştir. Aya İrini Kilisesi'nde 381 yılının Mayıs ile Temmuz ayları arasında toplanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kıptî Ortodoks Kilisesi</span>

Kıptî Ortodoks Kilisesi veya İskenderiye Kıptî Kilisesi, Mısır'ın en büyük Hristiyan kilisesinin resmî adıdır. İskenderiye Kıptî Kilisesi, Hristiyanlığın diğer mezhepleri tarafından monofizit bir kilise olarak tanımlanır. Monofizit görüş, İnsanî ve İlâhî tabiatların katışma ve değişme olmaksızın tek bir tabiatta birleşmesi ve tek tabiata dönüşmesini savunur. 451 yılında toplanan Kadıköy Konsili bu görüşü reddetti. İskenderiye Kıptî Kilisesi, Konsil kararlarını tanımayarak Ortodoksluk'tan ayrılan kiliselerden biridir.

Montanizm, 2. yüzyılın başlarında kurulmuş, ismini kurucusu Montanus'tan almış erken Hristiyanlık hareketidir.

<span class="mw-page-title-main">Senato (Bizans)</span>

'Senato Roma İmparatorluğu'ndaki Senato'nun devamıdır. I. Konstantin tarafından 4. yüzyılda kurulmuştur. Yüzyıllarca varlığını sürdürmesine rağmen etkisi giderek azalmış ve en sonunda 13. yüzyılda ortadan kalkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bizans mimarisi</span> Doğu Roma mimarisine genel bakış

Bizans mimarisi, Bizans İmparatorluğu mimarisidir. İmparatorluk, Büyük Konstantin, Roma İmparatorluğu başkentini Roma'dan Byzantion'uma doğuya taşıdığı 330 yılından sonraki Roma İmparatorluğu'nun sanatsal ve kültürel varlığını adresler. Byzantion, "Yeni Roma", sonradan Konstantinopolis ismini almıştır, bugün İstanbul olarak adlandırılmaktadır. İmparatorluk, bir Milenyumdan fazla yaşamış, Avrupa'da Orta Çağ ve Rönesans mimarlığını etkin şekilde etkilemiş, 1453 yılında İstanbul'un fethinden sonra Osmanlı mimarisini etkilemiştir.

<span class="mw-page-title-main">İskenderiyeli Kiril</span>

İskenderiyeli Cyril/Kiril Kilise Babası, polemikçi, İskenderiye’nin 412’den 444’e değin patriği. Roma İmparatorluğu'nun İskenderiye'de gücü ve etkisinin en yüksek olduğu zamanda göreve gelmiştir. Konstantinopolis Patriği Nestorius'un aforoz edildiği 431 yılında toplanan Birinci Efes Konsili'nin merkezinde rol almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Antakya (antik kent)</span> Türkiyede bir antik kent

Antakya, Asi Nehri kıyısına kurulmuş bir antik kent. Kalıntıları günümüz Antakya şehrinde bulunur ve modern şehre ismini verir.

<span class="mw-page-title-main">Oryantal Ortodoksluk</span> Doğu Hristiyanlık dalı

Oryantal Ortodoksluk Birinci İznik Konsili, Birinci Konstantinopolis Konsili ve Birinci Efes Konsili'nden oluşan ilk üç ekümenik konsili tanıyan Ortodoks Doğu Hristiyan inancı. Dünya çapında yaklaşık 84 milyon inananı vardır.

Hristiyanlık tarihi, İsa ile havarilerinden bu yana Hristiyanlık dininin tarihidir. Hristiyanlık, İsa'nın yaşamıyla öğretilerine bağlı tek tanrılı bir dindir.

Ortodoks Hristiyanlık, Doğu Ortodoks Kilisesi ve Oryantal Ortodoksluk için kullanılan ortak adlandırma. Hristiyanlığın bu iki mezhebi de antik Hristiyan Kilisesi'nin inancı, doktrini ve uygulamalarına olan bozulmaz bağı vurgulamak için ortodoks kavramını kullanır. Bu iki mezhebin üyeleri kendilerine sadece "Ortodoks Hristiyan" dese de "Doğu" ve "Oryantal" sıfatları bu grupların dışındakiler tarafından bu iki grubu ayırmak için kullanılır. Bu iki grup 451 yılındaki Kalkedon Konsili'nin ortodoksisi hakkında görüş ayrılığı yaşamışlardır ve hala aralarında bir komünyon yoktur; ancak hala birçok aynı doktrine, benzer kilise yapılanmasına ve benzer ibadetlere sahiptirler. İki inancın birleşmesi için yakın zamanda birçok görüşme yapılmış, birçok konuda uzlaşı sağlanmışsa da resmi bir birlik için henüz somut adımlar atılmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bizans hukuku</span>

Bizans hukuku, artan Hristiyan etkisi ile özünde Roma hukukunun devamıdır. Çoğu kaynak Roma hukuk geleneği olarak Bizans hukuku'nu 6. yüzyılda I. Justinianus hükümdarlığı ile başlatıp 15. yüzyılda İstanbul'un Fethi ile bitirir.

İoannis Skolastikos 12 Nisan 565 ile öldüğü 577 yılına kadar 57. Konstantinopolis Ekümenik Patriği olarak görev yapmıştır. Doğu Ortodoks Kilisesi tarafından aziz kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Konstantinopolis Kilisesi</span>

Konstantinopolis Kilisesi, ilk Hristiyan kiliselerinden ve Pentarşi'nin sözde "Bizans" bileşenlerinden biriydi. 7. yüzyıldan kalma efsaneye göre, Konstantinopolis'in ilk piskoposu MS 38 civarında havari Andreas tarafından kutsandı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.