İçeriğe atla

Pelecanus philippensis

Pelecanus philippensis
Korunma durumu

Neredeyse tehdit altında (IUCN 2.3)
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Sınıf:Aves
Takım:Pelecaniformes
Familya:Pelecanidae
Cins:Pelecanus
Tür: P. philippensis
İkili adlandırma
Pelecanus philippensis
Gmelin, 1789
Dağılımı

Pelecanus philippensis, pelikangiller (Pelecanidae) familyasından çok büyük bir su kuşu türüdür. Üreme dönemini Pakistan'ın güneyinden Hindistan boyunca Endonezya'ya kadar olan bölgede Asya'nın güneyinde geçirir. Kapalı su havzalarında ve kıyılarda yaşar. Uzak mesafeden aynı bölgede yaşayan diğer pelikan türlerinden ayırt etmek zordur ancak yakın mesafede üst gagasında bulunan benekler, tüylerinin parlak olmaması ve gri renkli olması ayırt edici özellikleridir. Bazı bölgelerde insan yerleşimlerine yakın yerlerde büyük koloniler hâlinde yuvalanırlar.

Fiziksel özellikleri

P. philippensis diğer pelikan türlerinden görece daha küçük boyutlu olsa da yine de iri bir kuştur. Boyu 125 ila 152 cm. arasında, ağırlığı da 4,1 ila 6 kg. arasında değişir. Tüyleri genel olarak beyaz renklidir ancak tepesi, ensesinin arka kısmı gri kuyruğu da kahverengimsidir. Ensesinin arkasındaki tüyler kıvrıktır ve tepesinde gri sorguç şeklindedir. Boğaz kesesi pembe ile morumsu renklerdedir ve hem kese hem de üst çene üzerinde büyük soluk renkli benekler bulunur. Gaganın ucundaki kıvrık kısım sarı ile turuncu renklidir. Üreme döneminde gaganın tabanındaki deri koyu renklidir ve gözün çevresindeki tüysüz deri ise pembedir. Uçarken tepeli pelikanlara benzerler ancak üçüncül ve içteki ikincil tüyler daha koyu renklidir ayrıca büyük örtücü tüylerde soluk renkli bir bant görülür. Kurukları ise daha yuvarlaktır.[1]

Yumurtadan yeni çıkmış yavrularda beyaz hav tüyleri bulunur. Daha sonra grimsi lekeli tüylere kavuşurlar. Gagadaki benekler ise bir yaşından sonra ortaya çıkar. Erişkin üreme dönemi tüylerine üç yıl yaştan sonra kavuşurlar.[2]

Dağılımı, yaşam alanı ve korunma durumu

P. philippensis'in yalnızca Hindistan, Sri Lanka ve Kamboçya'da ürediği bulunmuştur. Ana yaşam alanları düzlüklerde bulunan sığ tatlı su havzalarıdır. Göçmen değildir ancak yöresel olarak yer değiştirir ve üreme dönemi dışında daha geniş bir dağılıma sahiptir.

Koloniler hâlinde yuva yapan bu tür aynı zamanda diğer su kuşlarıyla da birlikte yaşar. Yuvalarını su havazalarının ve bazen de insan yerleşimlerinin yakınında alçak ağaçlara yaparlar. Çok sayıda büyük koloniler kayda geçirilmiş ancak zamanla bir kısmı yok olmuştur. 1906 Haziranında C. E. Rhenius Tirunelveli'de Kundakulan'da köylülerin yarı kutsal saydığı bir koloniyi ziyaret etmiştir;[3] aynı koloni 1944'te ziyaret edildiğinde yalnızca 10 adet P. philippensis yuvası ve 200 adet Mycteria leucocephala türü leylek yuvası görülmüştür.[4]

Eugene William Oates 1877'de Burma'daki Sittang Nehri'nde "milyonlarca" pelikan olduğunu yazmış ve 1929'da E C Stuart Baker aynı bölgede binlerce pelikanın Leptoptilos dubius türü leylekle bir arada kolonilerde yaşadığını bildirmiştir.[5] Ancak bu koloni B E Smythies'in bildirdiğine göre 1930 ve 1940'larda kaybolmuştur.[6]

Cudappah'da başka bir koloni 1902 yılında bulunmuştur ve burada da P. philippensis, Mycteria leucocephala türü leyleklerle birlikte koloni hâlinde yaşamaktaydılar.[7] Bu koloni tekrar görülememiştir.[6] Kolleru Gölü kolonisi K K Neelakantan tarafından 1946'da bulumuştur. Bulunduğu sırada bu kolonide 3.000 kadar pelikan bulunmaktaydı.[6][8] Ancak bu koloni 1975 yılında kaybolmuştur.[9][10][11]

Yaşam alanı yok olması ve insanların verdiği rahatsızlık nedeniyle P. philippensis'in sayısı azalmış ve Güneydoğu Asya'daki popülasyonlarının çoğunun soyu tükenmiştir.[12] Türün epiteti 1900'lerin başında çok sayıda bulunduğu Filipinler'den gelmektedir[2] ancak burada sayıları gittikçe azalmış ve 1960'larda soyları yöresel olarak tükenmiştir.[13] Hindistan'ın güneyindeki popülasyonların sayısının arttığı tahmin edilmektedir.[14] Tahminlere göre koruma tedbirlerinin artırılması sonucu sayılarının artışa geçmesi nedeniyle korunma durumları IUCN tarafından 2007'de hassas türlerden neredeyse tehdit altındaki türlere çevrilmiştir.

Davranış ve ekoloji

Çok sessiz kuşlar olmalarına rağmen yuvalarında iken tıslama ve homurdanma sesleri çıkardıkları gibi gagaları çarpabilirler.[1] Kolonilerin ilk tanımlamalarında sessiz özellikleri belirtilmiş olsa da çoğu kolonilerin gürültülü olduğundan söz etmiştir.[6][15]

Diğer ğelikanların çoğu gibi su yüzünde yüzerken büyük boğaz kesesi ile balıkları yakalar. Ancak ak pelikanın aksine büyük gruplar hâlinde değil küçük gruplar hâlinde ya da yalnız olarak avlanır. Grup hâlinde iken bazen bir hat oluşturarak balıkları sığlıklara doğru gitmeye zorlarlar. Yuvalarına ya da beslenme alanlarına küçük gruplar hâlinde sürekli kanat çırparak düzen içinde uçarlar. Sıcak günlerde termalleri kullanarak süzülerek yükselirler.[16] Bazen geceleri de avlanabilirler.[17]

Kuşlar alçak ağaçlarda çalı çırpıdan yapılmış kalın platformlarda yuvalanırlar. Üreme dönemi Ekim ila mayıs ayları arasında değişir.[1] Erkeklerin kur yapması kafalarını yukarı aşağı salladıktan sonra sola sağa sallamaları ve kafalarını geriye uzatarak keselerini germelerinden oluşur.[18][19] Yuvalarını her zaman koloni hâlinde yaşayan diğer su kuşlarının yanına yaparlar. Dişi kuş üç ila dört tebeşir beyazı yumurta yumurtlar.[16] Kuluçka süresi 30 ila 33 gündür. Yavru kuşlar üç ila beş ay süresinde yuvada ya da yuva yakınında durur.[18][20] Esâret altında yavrular iki yaşından sonra üreyebilmektedir.[21] Diğer pelikanlar gibi boğaz keselerini sallayarak kendilerini serinletirler.[22]

Notlar

  1. ^ a b c Rasmussen, PC & JC Anderton (2005). Birds of South Asia: The Ripley Guide. Volume 2. Smithsonian Institution & Lynx Edicions. s. 49. 
  2. ^ a b McGregor, R C (1909). A manual of Philippine birds. Part 1. Bureau of Printing, Manila. ss. 208-210. 
  3. ^ Rhenius, CE (1907). "Pelicans breeding in India". J. Bombay Nat. Hist. Soc. 17 (3). ss. 806-807. 
  4. ^ Webb-Peploe, CG (1945). "Notes on a few birds from the South of the Tinnevelly District". J. Bombay Nat. Hist. Soc. 45 (3). ss. 425-426. 
  5. ^ Hume, AO (1890). The nests and eggs of Indian birds. Volume 3. R H Porter. s. 297. 
  6. ^ a b c d Gee,EP (1960). "The breeding of the Grey or Spottedbilled Pelican Pelecanus philippensis (Gmelin)". J. Bombay Nat. Hist. Soc. 57 (2). ss. 245-251. 
  7. ^ Campbell,WH (1902). "Nesting of the Grey Pelican Pelecanus philippensis in the Cuddapah District, Madras Presidency". J. Bombay Nat. Hist. Soc., 2. s. 401. 
  8. ^ Neelakantan, KK (1949). "A South Indian pelicanry". J. Bombay Nat. Hist. Soc. 48 (4). ss. 656-666. 
  9. ^ Guttikar, S. N. (1978). "Lost pelicanry". J. Bombay Nat. Hist. Soc. 75: 482-484. 
  10. ^ Kannan V & R Manakadan (2005). "The status and distribution of Spot-billed Pelican Pelecanus philippensis in southern India" (PDF). Forktail. 21: 9-14. 15 Şubat 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2014. 
  11. ^ Nagulu, V & Ramana Rao, JV (1983). "Survey of south Indian pelicanries". J. Bombay Nat. Hist. Soc. 80 (1): 141-143. 
  12. ^ Crivelli, A; Schreiber, R (1984). "Status of the Pelecanidae". Biological Conservation. 30 (2). s. 147. doi:10.1016/0006-3207(84)90063-6. 
  13. ^ Van Weerd, Merlijn & J van der Ploeg (2004). "Surveys of wetlands and waterbirds in Cagayan valley, Luzon, Philippines" (PDF). Forktail. Cilt 20. ss. 33-39. 14 Nisan 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2014. 
  14. ^ Gokula, V (2011). "Status and distribution of population and potential and potential breeding and foraging sites of spot-billed pelican in Tamil Nadu, India". J. Sci. Trans. Environ. Technov. 5 (2). ss. 59-69. []
  15. ^ Whistler, Hugh (1949). Popular handbook of Indian birds. Edition 4. Gurney and Jackson. ss. 489-491. 
  16. ^ a b Ali, Salim (1996). The Book of Indian Birds. Edition 12. BNHS & Oxford University Press. s. 66. 
  17. ^ Gokula, V. (2011). "Nocturnal foraging by Spot-billed Pelican in Tamil Nadu, India" (PDF). Marine Ornithology. Cilt 39. ss. 267-268. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Temmuz 2014. 
  18. ^ a b Gokula, V (2011). "Breeding biology of the Spot-billed Pelican (Pelecanus philippensis) in Karaivetti Bird Sanctuary, Tamil Nadu, India". Chinese Birds. 2 (2). ss. 101-108. doi:10.5122/cbirds.2011.0013. 
  19. ^ Gokula V (2011). "An ethogram of Spot-billed Pelican (Pelecanus philippensis)". Chinese Birds. 2 (4). ss. 183-192. doi:10.5122/cbirds.2011.0030. 
  20. ^ Ali, S and Ripley, S D (1978). Handbook of the birds of India and Pakistan. 2 (2 bas.). Oxford University Press. ss. 29-30. 
  21. ^ Das, RK (1991). "Assam: the main breeding ground of Spotbilled Pelican". Newsletter for Birdwatchers. 31 (11&12). ss. 12-13. 
  22. ^ Bartholomew, GA; Robert C. Lasiewski and Eugene C. Crawford, Jr. (1968). "Patterns of Panting and Gular Flutter in Cormorants, Pelicans, Owls, and Doves". The Condor. 70 (1). ss. 31-34. doi:10.2307/1366506. JSTOR 1366506. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ak pelikan</span> kuş türü

Ak pelikan, beyaz pelikan ya da ak kutan, pelikangiller (Pelecanidae), familyasından çok büyük bir su kuşu türüdür. Avrupa'nın güneydoğusundan Asya'ya yayılan bölgede ve Afrika'da bataklıklarda ve sığ göllerde yaşar.

<span class="mw-page-title-main">Pelikan</span> kuş cinsi

Pelikan, monotipik pelikangiller (Pelecanidae) familyasını ve Pelecanus cinsini oluşturan iri su kuşu türlerinin ortak adı. Uzun gagaları, avlanmak için kullandıkları ve yutmadan önce gagalarıyla topladıkları avın bulunduğu suyu süzmeye yarayan geniş boğaz keseleri en ayırt edici özellikleridir. Kahverengi pelikan, Peru pelikanı dışındaki türlerinin tüyleri genellikle soluk renklidir. Tüm türlerinin gagaları, keseleri ve yüzlerindeki tüysüz deri, üreme mevsiminden önce parlak renklere kavuşur. Yaşayan sekiz türü dönencelerden ılıman kuşağa kadar olan bölgelerde yaşar ancak Güney Amerika'nın iç kısmında, kutup bölgelerinde ve açık denizde bulunmazlar. Pelikanlara ait fosil kayıtları Fransa'da Oligosen döneminden kalma ve günümüz pelikanlarının gagasına benzeyen fosil buluntularıyla birlikte en az 30 milyon yıl öncesinden itibaren vardır. Uzun süre fregat kuşları, karabataklar, tropik kuşları ve sümsük kuşları ile akraba olduğu düşünülen pelikanlar günümüzde Pelikansılar (Pelecaniformes) takımında sınıflandırılır ve en yakın akrabaları ise pabuç gagalı ve hamerkoptur. Aynı takım içinde yer alan aynaklar, kaşıkçılar ve balıkçıllar ise uzak akrabalarıdır. Genellikle su yüzeyinde ya da yüzeye yakın yakaladıkları balıklarla beslenirler ve kıyılar ile göllerde yaşarlar. Koloniler oluşturarak üreyen pelikanlar sıklıkla toplu olarak avlanır. Beyaz tüylü dört türü yerde yuva yaparken kahverengi ya da gri renkli diğer dört türü ise ağaçlarda yuvalanmayı tercih eder.

<span class="mw-page-title-main">Sığırcık</span> Ötücü bir kuş türü

Sığırcık ya da bayağı sığırcık ; ötücü kuşlar (Passeri) takımından, sığırcıkgiller (Sturnidae) familyasına ait bir kuş türüdür. Yaklaşık 20 cm uzunluğunda ve metalik parıltılı parlak siyah tüylere sahip olan sığırcığın tüy örtüsünde, yılın bazı dönemlerinde beyaz benekler görülür. Genç bireylerin tüy örtüleri, erişkin bireylerinkinden daha kahverengi tonlardadır. Bacakları pembe olan türün gagası kışları siyah yazları ise sarı renklidir. Özellikle toplu tüneme durumlarında gürültücü olan bu kuşun şakıması, müzikal bir tonda olmasa da çeşitlilik arz eder. Türün taklitçilik yetisine, çeşitli edebi eserlerde atıflar verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sümsük kuşugiller</span>

Sümsük kuşugiller (Sulidae), Suliformes takımına ait bir familya. Balık ve benzeri avlarını suya dalarak avlayan, orta büyüklükte ve deniz kıyılarında yaşayan kuşlardır. Bu familyada yer alan on tür eski kaynaklarda Sula cinsi içinde sınıflandırılmıştır. Ancak Sula ve Morus cinsleri morfolojik ve davranışsal özellikleri ile kolayca birbirlerinden ayırt edilebilirler. Bu iki cinsin DNA dizilimleri de birbirinden farklıdır. Papasula abbotti türü ise muhtemelen daha eski bir ortak atadan ayrılmıştır ve diğer iki cinsten farklılık gösterdiği için monotipik Papasula cinsinde sınıflandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tepeli pelikan</span>

Melek ya da Tepeli Kutan, pelikangiller (Pelecanidae) familyasından çok büyük bir su kuşu türüdür. Avrupa'nın güneydoğusundan Hindistan ve Çin'e yayılan bölgede bataklıklar ve sığ göllerde yaşar. Yuvaları bitkiler ve dallardan oluşan kaba bir yapıdır. Geniş bir alana yayılmasına rağmen alt türü yoktur ancak boyut farklılıklarına dayanarak Azerbaycan'da bulunan fosillerden Pleistosen dönemine ait Pelecanus crispus palaeocrispus türü tanımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Leylek</span> Büyük ve uzun bacaklı bir tür kuş

Leylek, leylekgiller (Ciconiidae) familyasından büyük ve uzun bacaklı bir kuş türü. Siyah kanat uçuş tüylerinin dışında tamamen beyazdır, gagası ve bacakları erişkinlerde kırmızı, yavrularda ise siyahtır. Büyük bir kuş olup 100–115 cm uzunluğunda, 2,3 ila 4,5 kg ağırlığındadır, kanat açıklığı ise 155–215 cm'dir. Cüssesi biraz farklı olan iki alt türü ise Avrupa'da, kuzeybatı Afrika'da ve güneybatı Asya'da bulunur. Leylekler uzun mesafelere göç ederler. Çoğunlukla tropikal Sahraaltı Afrika'dan Güney Afrika'nın güneyine ve hatta Hindistan alt kıtasının güneyine kadar olan bölgede kışı geçirirler. Avrupa'dan Afrika'ya göç ederken Akdeniz üzerinden değil, doğuda Levant üzerinden, batıda da Cebelitarık Boğazı'ndan geçerler. Bunun nedeni uçmak için gereksinim duydukları hava termallerinin deniz üzerinde oluşmamasıdır. Yerde yürürken durmadan, yavaşça hareket ederler. Leylekgiller ailesinin diğer üyeleri gibi boynu tamamen gerilmiş şekilde uçarlar.

<span class="mw-page-title-main">Kahverengi pelikan</span> pelikangiller (Pelecanidae) familyasından 8 pelikan türünün en küçüğü olan bir su kuşu

Kahverengi pelikan, pelikangiller (Pelecanidae) familyasından 8 pelikan türünün en küçüğü olan bir su kuşu türüdür. Amerika'da yaşayan bu kuş türü ABD'nin güney ve batı sahillerinde en iyi bilinen kuş türlerinden biridir. Batı Yarımkürede bulunan üç pelikan türünden biri olduğu gibi balıkları denize dalarak avlayan iki pelikan türünden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Kara baza</span>

Kara baza, atmacagiller (Accipitridae) familyasından yırtıcı bir kuş türü. Güney Asya ve Güneydoğu Asya'daki ormanlarda bulunur. Güçlü pençeleriyle, kısa şişman bacaklara ve ayaklara sahiptirler. Alacakaranlık ve bulutlu havalarda daha aktiftirler. Genellikle böceklerle beslenirler.

<i>Malurus leucopterus</i>

Malurus leucopterus, Maluridae familyasından ötücü kuş türü. Queensland’in ortasından ve Güney Avustralya’dan Batı Avustralya’ya Avustralya’nın kuru bölgelerinde yaşar. Eşeysel dimorfizm gösteren bu türün erkekleri üreme döneminde parlak mavi gövde tüylerine, kara gagaya ve beyaz kanatlara sahiptir. Dişinin tüyleri kum-kahverengi ve açık mavi kuyruk tüyleridir. Genç erişkin erkekler de dişiler ile aynı tüylere sahiptir. Üç alt türü tanınmıştır. Ana karada bulunan ana ırkın dışında diğer ırklardan biri Dirk Hartog Adası’nda diğeri ise Batı Avustralya’nın açığında bulunan Barrow Adası’nda yaşar. Bu adalarda bulunan ırkların üreme dönemi tüyleri maviden çok kara renklidir.

<i>Malurus lamberti</i> Ötücü kuş türü

Malurus lamberti, Maluridae familyasına ait ötücü bir kuş türüdür. Avustralya'nın doğusunda yaşamakta olup eşeysel dimorfizm gösteren bu türün erkeklerinin tüy örtüsü omuzlarında kestane rengi, tepesi ve kulaklarında mavidir. Üreme dönemi dışında erkekler ile dişi ve genç kuşlar asıl olarak boz-kahve tüy örtüsüne sahiptir.

<i>Ardea insignis</i>

Ardea insignis balıkçılgiller (Ardeidae) familyasından bir kuş türü. Hindistan'da Himalayaların doğu eteklerinde, Bangladeş'in kuzeydoğusunda, Myanmar ve Bhutan'da yaşar. Nepal'de de bulunduğuna dair kayıtlar vardır.

<span class="mw-page-title-main">Peru pelikanı</span>

Peru pelikanı, pelikangiller (Pelecanidae) familyasından çok büyük bir su kuşu türüdür. Güney Amerika'nın batı sahillerinde Peru'nun Lobos de Tierra Adası'ndan Şili'nin Pupuya Adası'na kadar olan bölgede yaşar.

<span class="mw-page-title-main">Küçük pelikan</span>

Küçük pelikan, pelikangiller (Pelecanidae) familyasından çok büyük bir su kuşu türüdür. Afrika'nın sığ gölleri ve bataklıkları ile Arabistan Yarımadasının güneyinde ve Hindistan'ın güneyinde yaşarlar. Madagaskar'da soyları tükenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Amerika ak pelikanı</span>

Amerika ak pelikanı, pelikangiller (Pelecanidae) familyasından çok büyük bir su kuşu türüdür. Üreme dönemini Kuzey Amerika'nın iç su havzalarında geçirir, kışları güneye ve kıyılara Orta ve Güney Amerika'ya kadar göç eder.

<i>Threskiornis spinicollis</i>

Threskiornis spinicollis, Threskiornithidae familyasında yer alan bir aynak türüdür. Avustralya'nın tamamına yakınında, Yeni Gine'de ve Endonezya'nın bazı bölgelerinde bulunur. Erişkinlerin boyunlarında oldukça ayırt edici olan saman benzeri tüyler bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Ak aynak</span>

Ak aynak Threskiornithidae familyasında yer alan bir aynak türüdür. ABD'nin doğu kıyılarının kuzeyinden güneye doğru Meksika Körfezi boyunca Yeni Dünya tropik kıyılarının çoğunda yaşar. Orta boyda bir kuş olan bu aynağın tüyleri beyaz, aşağıya doğru kıvrık uzun gagası ve uzun ayakları parlak kızıl-turuncu ve yalnızca uçuş sırasında görülen kanat tüylerinin ucu da siyah renklidir. Erkekler dişilerden daha büyüktür ve gagaları daha uzundur. Üreme döneminde ABD'nin Atlantik kıyısı boyunca Meksika ve Orta Amerika'nın doğu kıyılarında bulunurlar. Üreme dönemi dışında yaşadıkları alan Kuzey Amerika'nın içlerine ve Karayipler'e kadar uzanır. Ayrıca Güney Amerika'da Kolombiya ve Venezuela kıyılarında da bulunur. Venezuela'nın ortasındaki popülasyon kızıl aynak ile birlikte bulunur ve bu iki tür kendi aralarında çiftleşebilmektedir. Ak aynak ile kızıl aynak bazı otoriteler tarafından tek tür olarak sınıflandırılmaktadır.

<i>Microcarbo niger</i>

Microcarbo niger, karabatakgiller (Phalacrocoracidae) familyasından bir kuş türüdür. Hint altkıtasına yayılmıştır ve doğuda Cava'ya kadar yaşam alanı uzanır.

<i>Phalacrocorax gaimardi</i>

Phalacrocorax gaimardi karabatakgiller (Phalacrocoracidae) familyasından bir kuş türüdür. Güney Amerika'nın kıyılarında yaşar. Çoğu deniz kuşu türünün aksine koloni hâlinde yaşamaz. Karabataklarda görülen kanatlarını açarak tüneme duruşunu sergilediği gözlemlenmemiştir.

<i>Phalacrocorax fuscicollis</i>

Phalacrocorax fuscicollis karabatakgiller (Phalacrocoracidae) familyasından bir kuş türüdür. Asıl olarak Hint altkıtasının su havzalarında yaşar ancak batıda Pakistan'ın Sind Eyaletinden doğuda Tayland ve Kamboçya'ya kadar uzanan bölgede bulunurlar. Sosyal bir tür olan bu kuş benzer bir tür olan Microcarbo niger'den mavi gözü, küçük kafası, eğili alnı ve ince uzun gagası ile ayrılır.

<i>Gallus sonneratii</i>

Gallus sonneratii, Gallus cinsine bağlı bir hayvan türüdür.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.