İçeriğe atla

Peştu alfabesi

Kontrol Edilmiş
1651 yılında Nestâlik ile yazılan Hayrülbayan, Peştuca yazılmış bilinen en eski belgedir.

Peştu alfabesi (Peştuca: پښتو الفبې pax̌to alifbe), Arap alfabesinin Peştu diline uyarlanmış alfabe olup ek olarak Arapçada bulunmayan sesler eklenmiştir.

Harfler

Peştu alfabesi 44 harften oluşmaktadır. Listede Peştuca'nın Güney, Orta ve Kuzey lehçeleri dahildir.

İsim UFA ALA-LC TransliterasyonLatinUnicodeYazılış Yalın
Sonda Ortada Başta
elif[ɑ], [ʔ]ā, ʾā, ʾĀ ā, yokU+0627,
U+0622 		Peştuca: ـاPeştuca: ـﺎPeştuca: آ, Peştuca: اPeştuca: آ, Peştuca: ا
be[b]bbB b U+0628 Peştuca: ـﺐPeştuca: ـﺒـPeştuca: بـPeştuca: ب
pe[p]ppP p U+067E Peştuca: ـﭗPeştuca: ـﭙـPeştuca: پـPeştuca: پ
te[t̪]ttT t U+062A Peştuca: ـﺖPeştuca: ـﺘـPeştuca: تـPeştuca: ت
ṭe[ʈ]ṭṭ (veya tt) Ṭ ṭ U+067C Peştuca: ـټPeştuca: ـټـPeştuca: ټـPeştuca: ټ
se[s]s̱sS s U+062B Peştuca: ـﺚPeştuca: ـﺜـPeştuca: ثـPeştuca: ث
jīm[d͡ʒ]jj (veya ǰ) J j U+062C Peştuca: ـﺞPeştuca: ـﺠـPeştuca: جـPeştuca: ج
če[t͡ʃ]chčČ č U+0686 Peştuca: ـﭻPeştuca: ـﭽـPeştuca: چـPeştuca: چ
he[h] / [x]ḥhH h U+062D Peştuca: ـﺢPeştuca: ـﺤـPeştuca: حـPeştuca: ح
xe[x]khxX x U+062E Peştuca: ـﺦPeştuca: ـﺨـPeştuca: خـPeştuca: خ
śe[t͡s] / [s]ṡts (veya c) Ś ś U+0685 Peştuca: ـڅPeştuca: ـڅـPeştuca: څـPeştuca: څ
źim[d͡z] / [z]żdz (veya j) Ź ź U+0681 Peştuca: ـځPeştuca: ـځـPeştuca: ځـPeştuca: ځ
dāl[d̪]ddD d U+062F Peştuca: ـﺪPeştuca: ـﺪPeştuca: دPeştuca: د
ḍāl[ɖ]ḍḍ (veya dd) Ḍ ḍ U+0689 Peştuca: ـډPeştuca: ـډPeştuca: ډPeştuca: ډ
zāl[z]ẕzZ z U+0630 Peştuca: ـﺬPeştuca: ـﺬPeştuca: ﺫPeştuca: ﺫ
re[r]rrR r U+0631 Peştuca: ـﺮPeştuca: ـﺮPeştuca: ﺭPeştuca: ﺭ
ṛe[ɺ̢] ([ɭ̆]), [ɻ]ṛṛ (veya rr) Ṛ ṛ U+0693 Peştuca: ـړPeştuca: ـړPeştuca: ړPeştuca: ړ
ze[z]zzZ z U+0623 Peştuca: ـﺰPeştuca: ـﺰPeştuca: ﺯPeştuca: ﺯ
že[ʒ] / [d͡z]zhžŽ ž U+0698 Peştuca: ـﮋPeştuca: ـﮋPeştuca: ژPeştuca: ژ
ẓ̌e (güney)
ǵe (orta, kuzey) 		[ʐ] (güney)
[ʝ] (orta)
[ɡ] (kuzey) 		ẓh (güney)
g'h (orta)
g (kuzey) 		ẓ̌ (güney)
γ̌/ǵ (orta)
g (kuzey) 		Ǵ ǵ (veya Ẓ̌ ẓ̌) U+0696 Peştuca: ږPeştuca: ږPeştuca: ـږPeştuca: ـږ
sīn[s]ssS s U+0633 Peştuca: ـﺲPeştuca: ـﺴـPeştuca: سـPeştuca: س
šīn[ʃ] / [t͡s]shšŠ š U+0634 Peştuca: ـﺶPeştuca: ـﺸـPeştuca: شـPeştuca: ش
ṣ̌īn (güney)
x̌īn (orta, kuzey) 		[ʂ] (güney)
[ç] (orta)
[x] (kuzey) 		ṣh (güney)
k'h (orta)
kh (kuzey) 		ṣ̌ (güney)
x̌ (orta)
x (kuzey) 		X̌ x̌ (veya Ṣ̌ ṣ̌) U+069A Peştuca: ـښPeştuca: ـښـPeştuca: ښـPeştuca: ښ
swād[s]ṣsS s U+0635 Peştuca: ـﺺPeştuca: ـﺼـPeştuca: صـPeştuca: ص
dwād / zwād[z], [d̪]z̤z, dZ z, D d U+0636 Peştuca: ـﺾPeştuca: ـﻀـPeştuca: ضـPeştuca: ض
twe / swe[s], [t̪]ṭtT t U+0637 Peştuca: ـﻂPeştuca: ـﻄـPeştuca: طـPeştuca: ط
zwe[z]ẓzZ z U+0638 Peştuca: ـﻆPeştuca: ـﻈـPeştuca: ظـPeştuca: ظ
ayn[ʔ] / [ɣ]ʻʻyokU+0639 Peştuca: ـﻊPeştuca: ـﻌـPeştuca: عـPeştuca: ع
ğayn[ɣ]ghgh (veya γ) Ğ ğ U+063A Peştuca: ـﻎPeştuca: ـﻐـPeştuca: غـPeştuca: غ
fe[f] / [p]ffF f U+0641 Peştuca: ـﻒPeştuca: ـﻔـPeştuca: فـPeştuca: ف
qāf[q] / [k]qqQ q U+0642 Peştuca: ـﻖPeştuca: ـﻘـPeştuca: قـPeştuca: ق
kāf[k]kkK k U+06A9 Peştuca: ـکPeştuca: ـکـPeştuca: کـPeştuca: ک
gāf[ɡ]ggG g U+06AB Peştuca: ـګPeştuca: ـګـPeştuca: ګـPeştuca: ګ
lām[l]llL l U+0644 Peştuca: ـﻞPeştuca: ـﻠـPeştuca: لـPeştuca: ل
mīm[m]mmM m U+0645 Peştuca: ـﻢPeştuca: ـﻤـPeştuca: مـPeştuca: م
nūn[n]nnN n U+0646 Peştuca: ـﻦPeştuca: ـﻨـPeştuca: نـPeştuca: ن
ṇūn[ɳ]ṇṇ (veya nn) Ṇ ṇ U+06BC Peştuca: ـڼPeştuca: ـڼـPeştuca: ڼـPeştuca: ڼ
wāw[w], [u], [o]w, ū, ow, ū, oW w, Ū ū, O o U+0648 Peştuca: ـﻮPeştuca: ـﻮPeştuca: وPeştuca: و
gərda he
yuvarlak hē		[h]/[ʔ], [a], [ə]h, a, əh, a, əH h, A a, Ə ə U+0647 Peştuca: ـﻪPeştuca: ـﻬـPeştuca: هـPeştuca: ه
klaka ye
sert yē		[j], [i]y, īy, īY y, Ī ī U+064A Peştuca: ـﻲPeştuca: ـﻴـPeştuca: يـPeştuca: ي
pasta ye
yumuşak yē		[e]eēE e U+06D0 Peştuca: ـﯥPeştuca: ـﯧـPeştuca: ېـPeştuca: ې
nārīna ye
eril yē		[ai], [j]ay, yay, yAy ay, Y y U+06CC Peştuca: ـیـ ـ Peştuca: ی
x̌əźīna ye
dişil yē		[əi]ạyəiƏi əi U+06CD Peştuca: ـۍـ ـ Peştuca: ۍ
fāiliya ye
sözlü yē		[əi], [j]ạy, yəi, yƏi əi, Y y U+0626 Peştuca: ـئPeştuca: ـئـPeştuca: ئـPeştuca: ئ

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  • Awde & Sarwan (2002). "Pashto dictionary & phrasebook", page 24.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Alfabe veya abece, her biri dildeki bir sese karşılık gelen harfler dizisidir. "Abece" kelimesi, Türkçedeki ilk üç harfin okunuşundan oluşur. Benzer biçimde Fransızca kökenli “Alphabet” kelimesinden Türkçeye geçen "alfabe" sözcüğü, eski Yunancadaki ilk iki harf olan "alfa" ile "beta"nın okunuşundan gelir.

<span class="mw-page-title-main">Arap harfleri</span> Arap alfabesini temel alan yazı sistemi

Arap harfleri, 7. yüzyılın üçüncü çeyreğinden itibaren Emevi ve Abbasi imparatorlukları aracılığıyla Orta Doğu merkezli geniş bir alana yayılma olanağı bulmuş İslam dininin benimsendiği coğrafyalarda kabul gören, kökeni Arap alfabesine dayalı, ünsüz alfabesi türünde bir yazı sistemidir. Dünyada Latin alfabesinden sonra en çok kullanılan yazı sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Kazak alfabesi</span>

Kazak alfabesi, Kazakistan'ın resmî dili olan ve Türk dilleri ailesinde yer alan Kazakçayı yazarken kullanılan yazı sistemidir. Kazak alfabesinde tarih boyunca; Kiril alfabesi, Latin alfabesi ve Arap alfabesi olmak üzere üç farklı alfabe türü kullanılmıştır. 2017 yılında, dönemin Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından 2025 yılına kadar Kiril alfabesinden Latin alfabesine kademeli olarak geçileceği belirtilmiştir. Arap alfabesi ile yazılan Kazakça, günümüzde Çin, İran ve Afganistan'da yerel olarak kullanılmaya devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Peştuca</span> dil

Peştuca ya da Afganca, Afganistan’da ve Pakistan’ın batı kesiminde yaşayan Peştunların konuştuğu dil. Hint-Avrupa dillerinin Hint-İran dilleri öbeğine bağlıdır. Kırk beş harfli bir alfabesi vardır. Bazı sesler Sanskritçede de bulunur.

Gürcü alfabesi, Güney Kafkas dillerinin, özellikle Gürcücenin yazımında kullanılan alfabedir. 1940'larda Osetçe ve 1937-1954 arasında Abhazcanın yazımında da kullanılmıştır. Gürcü alfabesi Dağıstan'da Avarlar tarafından da yüzyıllarca Avar dilini yazmak için kullanılmıştır. Avarlar Gürcü krallıkları ile Alazan vadisi yüzünden çatışmaya başlayınca Gürcü alfabesi, 16. yüzyıldan itibaren yerini Avar dili için düzenlenmiş Arap harflerinden oluşan Ajam alfabesine bıraktı.

<span class="mw-page-title-main">Fenike alfabesi</span> tahminen MÖ 1200 yılında ortaya çıkmış, Fenike dilini yazmak için kullanılmış alfabe

Fenike alfabesi, tahminen MÖ 1200 yılında ortaya çıkmış, Fenike dilini yazmak için kullanılmıştır. Günümüzde kullanılan birçok çağdaş alfabe Fenike alfabesinden türemiştir. Paleo-İbrani alfabesi, doğrudan Fenike yazı sisteminden gelmektedir. Modern Arap alfabesinin kökeni olan Arami alfabesi; Avrupa'da Yunan alfabesi, Yunan alfabesi üzerinden Kiril alfabesi ve Latin alfabesi, Fenike alfabesinden türemiş alfabelerdir. Fenikelilerden önce yazı, resimlerden oluşmaktaydı ve her kelimeye karşılık bir resim çizilirdi. Fenikeliler, her ses için bir sembol kullanarak bu sesleri birleştirip kelimeler oluşturdular. Bu sayede cümleler, artık resimlerin birleştirilmesiyle değil; seslerin birlikteliğini içerir kelimelerin birleştirilmesiyle kuruluyordu.

<span class="mw-page-title-main">Azeri alfabesi</span> Azerbaycan Türkçesi için kullanılan Latin harfli alfabe

Azerbaycan alfabesi, Azerbaycan'da ilk olarak 1929 yılında kullanılmaya başlanan ancak 1939 yılında Sovyetler'in reddetmesi nedeniyle kullanımdan kaldırılan ve ülkenin bağımsızlığıyla 1991'den bu yana yeniden Azericenin yazımında kullanılmaya başlanan Latin alfabesine dayanan alfabedir. Azerice, Yakutçadan sonra Latin alfabesiyle yazılan ikinci Türk dilidir.

Uygur alfabesi, çağdaş Türk yazı dillerinden Uygurcanın yazımı için kullanılan alfabedir. Uygurca 10. yüzyıldan beri Arap alfabesi ile yazılmaktadır. 1969-1983 yılları arasında Çin hükûmetinin hazırlattığı Uygur Latin alfabesi ile yazılmış fakat sonra Uygurca sesleri gösteren ek işaretler ile Arap alfabesine dönülmüştür. Aşağıdaki kıyaslama Arap, Latin ve Kiril harflerinin bir karşılaştırılmasıdır:

Dalet, İbrani Alfabesi'nin 4. harfidir - ד. Sayısal değeri 4'tür. Latin alfabesinde "D,d", Kiril alfabesinde "Д,д", Yunan alfabesinde "Δ,δ" ve Arap alfabesinde Dal (د) harflerine eş değerdedir.

<span class="mw-page-title-main">Peştunlar</span> Afganistan ve Batı Pakistana özgü İranî etnik grup

Paştun ya da Peştu, Afganistan'ın güneydoğusu ile Pakistan'ın kuzeydoğusunda yaşayan İranlı bir ulus. Konuştukları dil, İran dillerinden Peştucadır. Afganistan nüfusunun çoğunluğunu oluşturan Paştunlar, Afgan adının bütün Afganistan halkı için kullanılmaya başlamasından önce bu adı taşırlardı.

Arnavut alfabesi ,Arnavutçanın yazımında kullanılan alfabedir. Latin alfabesinden uyarlanmış olup 36 harften oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Tacikçe</span> Tacikistanın resmi dili

Tacikçe, çoğunluğu Tacikistan'da yaşayan Taciklerin konuştuğu dil. Farsçanın bir lehçesidir. Tacikçe, Tacikistan dışında, Afganistan, Türkmenistan, İran gibi ülkelerde yaşayan Taciklerin de dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Kırgız alfabesi</span>

Kırgız alfabesi, Kırgızcanın yazımı için kullanılan alfabedir. Günümüzdeki Kırgızca 2 alfabe ile yazılır, bunlar;

Kiril alfabesi: Kırgızistan'da,
Arap alfabesi: Çin'da yaşayan Kırgızlar tarafından kullanılır.
<span class="mw-page-title-main">Çeçence</span> Kuzeydoğu Kafkas dili

Çeçence, çoğunluğu Çeçenya’da ve başka ülkelerde yaşayan Çeçenlerin konuştuğu bir Kuzeydoğu Kafkas dilidir. Yaklaşık olarak 1.300.000 kişi tarafından konuşulduğu tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tacik alfabesi</span> Tacik dilinde yazmak için kullanılan alfabe

Tacikçe, tarih boyunca Arap, Latin ve Kiril alfabelerinin farklı sürümleri ile toplam üç ayrı yazı sistemi ile yazılmıştır. Tacikçeye ait kullanılan herhangi bir sürüm, Tacik alfabesi olarak tanımlandırılabilir; bunlar Tacikçede اﻟﻔﺒﺎﯼ تاجيكی, , olarak gösterilmektedir.

Uygur Arap Yazısı, 1982 yılında Uygurcanın yazımında kullanılmaya başlanmış Arap alfabesi temelli yazı sistemidir. Arap alfabesiyle yazılan diğer dillerin aksine, Uygur alfabesinde Uygurcadaki tüm sesli harfler vardır ve bunlar her zaman yazılır.

<span class="mw-page-title-main">Fars alfabesi</span> Arap alfabesinden uyarlama bir alfabe

Fars alfabesi, Farsçanın İran ve Afganistan'da kullanılan yazı sistemidir. Kökeni Arap alfabesine dayanır, bu alfabeye Arapçada bulunmayıp Farsçada bulunan ژ,چ,پ ve گ harflerinin eklenmesiyle oluşturulmuştur. Osmanlı alfabesi büyük ölçüde bu alfabeden uyarlanmıştır.

Pe (ﭖ) Pers alfabesi'nin 3. harfidir. Arap alfabesinin orijinalinde bulunmayıp sonradan eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Cavi alfabesi</span> Arap alfabesinin Güneydoğu Asya dillerine uyarlanmış şekli

Cavi alfabesi, Arap alfabesinin Güneydoğu Asya dillerinde uyarlanmış şeklidir. Malayca, Açece, Tayca, Banjar dili, Minangkabau dili, Tausug dili ve daha birçok Güneydoğu Asya dili bu alfabe ile yazılır. Cavi alfabesi Brunei'de resmi alfabedir. Malezya'da ise alternatif alfabe olarak kullanılır. Endonezya, Singapur, Filipinler'in güneyindeki Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi ve Tayland'ta Müslümanların çoğunlukta olduğu Pattani'de ise dini işler için kullanılır.

Türk yazı sistemleri Türk dilinin bütün tarihî ve çağdaş dönemlerinde kullanılmış olan alfabeleridir. Türklerin en geniş ölçüde kullandığı yazı sistemleri Göktürk, Uygur, Arap, Kiril ve Latin alfabesidir. Türk dilinin tarihi sürecinde ticari, kültürel, dinî vb. sebeplerle bu dilin yazımında Göktürk, Mani, Soğut (Sogd), Uygur, Brahmi, Tibet, Süryani, İbrani, Grek, Arap, Kiril, Latin asıllı alfabeler Türk diline çeşitli düzeyde uyarlanmış varyantlarıyla kullanılmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.